هادی العامری، وزیر حمل و نقل سابق عراق در حال تماشای نیروهای داوطلب که برای جنگ با گروه داعش به ارتش عراق پیوسته اند – عکس از خبرگزاری فرانسه

بغداد، الشرق الاوسط – هنگامی که بدر العامری، فرمانده سازمان بدر، در دوره دوم کار نوری المالکی نخست وزیر سابق عراق، وزیر حمل و نقل شد، هیچ کس در طبقه سیاسی عراق یا هیچ یک از بازیگران سیاسی بین المللی اعتراض نکردند.

علت این انتصاب بی درد سر کاملا مشخص بود: در آن هنگام، با وجود حضور ارتش آمریکا در عراق، ایران در تشکیل دولت عراق دست بالا را داشت. با توجه به اینکه ارتش آمریکا برای خروج نیروهایش از عراق آماده می شد، و از سوی دیگر بی علاقگی باراک اوباما رییس جمهور این کشور در این مناقشه، واشنگتن تلاش نکرد از نفوذی که داشت برای شکل دادن دولت عراق بهره بگیرد.

در همین حال، این بار، مسائل به گونه دیگری است. چالش ایجاد شده توسط داعش، عامری را واداشته است که پست وزارت را ترک کند و به جلب حمایت عمومی برای تلاش ها در جهت مبارزه با نیروهای اسلامگرا بر آید. سازمان بدر توان خود را در هنگام شکستن محاصره شهر آمرلی که اکثریت ساکنان آن ترکمان هستند، ثابت کرد.

در همین حال، خطر فزاینده داعش، تهران و واشنگتن را واداشته است که درباره استراتژی اشان در عراق تجدید نظر کنند. آمریکا به شدت، هم از نظر سیاسی و هم از جنبه نظامی، از صحنه عراق عقب نشینی کرده است، در حالی که ایران در برخورد با اوضاع وخیم کنونی در عراق پس از سالها حمایت از مالکی دچار مشکل است، کسی که دست کم مسئول بخشی از بحران کنونی شناخته می شود.

عبدالحسین السعدی، روحانی و دانشگاهی شیعه معتقد است که تهران در زمان آشوب سیاسی اخیر در عراق که به برکناری مالکی انجامید، ترجیح داد از حمایت از وی دست بردارد. وی می گوید: «در عوض، مالکی «توپ را در زمین مقامات بلندپایه مذهبی در نجف انداخت.» سعدی می گوید که آیت الله علی خامنه ای رهبر ایران، هنگامی که دریافت که «تقریبا درباره ضرورت ایجاد اصلاحات» در چشم انداز سیاسی عراق اجماع وجود دارد، از بحث ها درباره تمدید نخست وزیری مالکی برای دوره سوم فاصله گرفت.

در همین حال، به گفته آقای سعدی، برکناری مالکی اثری قابل توجه بر دیگر متحدان ایران گذاشته است. وی افزود: «ایران، فرش را از زیر پای مالکی کشید و این کار به بعضی متحدان اصلی وی ضربه زد، از جمله عامری که بلوکش در انتخابات پارلمانی ۲۲ کرسی را کسب کرده بود.»

سعدی می گوید: «هنگامی که مالکی توسط حزب الدعوه و باحمایت نیروهای کلیدی در ائتلاف شیعی برکنار شد، عامری ظاهرا در موضعی بی ثبات قرار گرفت.»

در همین حال، واکنش عامری این بود که نگاهش را به دورتر بیاندازد. در پی استعفای عامری از پست وزارت حمل و نقل، وی ظاهرا درصدد کسب سمت وزارت کشور بر آمده است، سمتی که بی تردید مهم ترین پست وزارتی عراق محسوب می شود.

به رغم لطمه ای که در پی سقوط مالکی وارد شده، این هدف گذاری، غیرواقع بینانه نیست چرا که ائتلاف نیروهای تحت رهبری سنی ها درصدد کسب پست وزارت دفاع برای نامزد خود است، و بدین ترتیب میدان برای نامزد شیعه در پست وزارت کشور خالی می ماند. در این میان اگر چه پست های وزارتخانه های دفاع و کشور هنوز خالی هستند، باید گفت که علت آن اساسا دعواهای بین خود شیعیان در چارچوب ائتلاف ملی شیعی است.

یک چهره بلندپایه شیعه که خواست نامش فاش نشود، در این باره گفت: «هم اکنون بحرانی در ائتلاف ملی درباره وزارت کشور جریان دارد. بلوک آقای عامری اصرار دارند که این پست به آنها داده شود، به رغم آنکه می دانند آمریکا و رهبران شبه نظامی را وتو می کند.»

همین منبع همچنین به «اختلافات پیچیده در ائتلاف ملی» اشاره کرد که علت آن اصرار ائتلاف حاکمیت قانون با اکثریت حزب الدعوه، برای انتصاب عامری در پست وزارت کشور است، به رغم آنکه آنها هم می دانند کنار زدن وتوی آمریکا ممکن نیست. در عین حال، بعضی چهره های کلیدی حزب الدعوه همچنان خواستار دادن این پست به ریاض غریب هستند، اگر چه او هفته پیش نتوانست رای پارلمان را کسب کند.

وی افزود: دو گروه اصلی دیگر در ائتلاف ملی از عامری حمایت می کنند. «مجلس اعلای اسلامی عراق و جنبش صدری ها تمایل دارند وزارت کشور به عامری داده شود، به ویژه پس از آنکه آشکار شد که آمریکا قصد دارد شبه نظامیان شیعه وابسته یا مورد حمایت ایران را تنبیه کند.»

البته عامری مسلما روابط نزدیکی با ایران دارد. یک نشانه – هر چند نامعمول – از این مساله ممکن است این باشد که وی از بعضی عناصر پوشش غربی، به ویژه کراوات بدش می آید. اگر چه دیده شده که او گاه در سفرهای خارجی رسمی به عنوان وزیر حمل و نقل کراوات می زده است، اما وی اغلب مورد انتقاد مخالفانی قرار می گیرد که عادت وی در نزدن کراوات را ناشی از ارتباط او با ایران می دانند، کشوری که در آن، شخصیت های بلندپایه دولتی کراوات نمی زنند، حتی آنهایی که روحانی نیستند.

افتخار عامری که ترجیح می دهد «حاج ابوحسن» نامیده شود، سابقه اش در جنگ علیه رژیم صدام حسین است. سپاه بدر، شاخه نظامی مجلس اعلای اسلامی عراق در طول جنگ ایران و عراق در کنار نیروهای ایرانی با ارتش عراق جنگید.

سپاه بدر پس از اشغال عراق در سال ۲۰۰۳ به سازمان بدر تغییرنام داد و سپس به عنوان سازمانی سیاسی در چارچوب مجلس اعلای اسلامی عراق قرار گرفت، سازمانی که خود قبل از آن به عنوان مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق شناخته می شد. در همین حال، و با دستور آیت الله خامنه ای، سازمان بدر به سرعت از مجلس اعلا جدا شد و به ائتلاف حاکمیت قانون متعلق به مالکی پیوست.

عامری پس از انتصاب به عنوان وزیر حمل و نقل، روابطش با نیروهای شبه نظامی بدر را کاهش نداد، رابطه ای که جنجالی ترین بخش سوابق او در دولت است چرا که اتهاماتی مطرح بوده مبنی بر اینکه بسیاری از اعضای سپاه بدر به داخل نیروهای امنیتی جدید عراق نفوذ کرده و از قدرت تازه یافته آنها برای قتل عام سنی های عراق بهره گرفته اند. این گذشته عامری است که بسیاری را در عراق واداشته با انتصاب او به عنوان وزیر کشور مخالفت کنند و در این میان آمریکا هم تحریک شده که بر حیدر العبادی نخست وزیر عراق فشار آورد تا عامری را وارد کابینه نکند.

میسون الدملوجی نماینده مجلس عراق از بلوک العراقیه به الشرق الاوسط گفت که این بلوک که در راس آن ایاد علاوی نخست وزیر سابق عراق قرار دارد، با اعطای پست کلیدی وزارتی مانند وزارت کشور یا دفاع به عامری مخالف است.

محمد الخالدی، چهره ای سرشناس در ائتلاف نیروهای عراق که اکثریت آن سنی هستند، نیز چنین عقیده ای دارد. وی گفت: «پایان دادن به شبه نظامیان، که چهره دیگر تروریسم هستند، یک ضرورت است. علاوه بر این، اینکه به رهبران شبه نظامی، پست های وزارتی مهم مانند وزارت کشور داده شود، به منزله خداحافظی با آن چیزی است که از عراق باقی مانده.»