عبد الناصر الغارم میان مهرهایش

آثار هنرمند سعودی عبد الناصر الغارم همواره فکر آدمی را نوازش داده و سوالاتی را چه در لفافه و چه صریح مطرح می کند؛ سوالاتی که پیوسته فکر را به چالش می کشد.

وی در نخستین نمایشگاه انفرادی خود در لندن، برخی از تازه ترین آثار خود را به نمایش گذاشت. در این نمایشگاه بیننده از اولین نگاه ارتباط میان آثار را در می یابد. شکلی از گفتمانی پیوسته که از نقطه ای آغاز می شود و با فرم و شکل خود ادامه پیدا می کند و با ظرافت و زیبایی از اثری به اثر دیگر منتقل می شود که بیننده را از لحظه نخست مجذوب خود می کند.

هنرمند از گفتمان پیوسته برای طرح موضوعات گفتمان و جریانات امروزی استفاده می کند.

از برجسته ترین آثار این هنرمند مجموعه های خراسانی است که از آغاز کار وی شهرت یافت. این مجموعه همراه با بیننده در شکل و رنگ خود و کلمات حک شده بر روی آنان به وسیله هنرمند و با استفاده از مهرهای دستی صورت گرفته، تغییر می کنند؛ اما در آخر پیام آن ها یکی است.

با حکمی که مجالی برای انتخاب عقل نمی دهد، محدودیت ها و مرزهایی که در مقابل فکر و رویاهای انسانی قرار می گیرند با عقلانیتی وارونه حمایت می شوند. و این بخش مهمی از کار هنرمند است.

هنرمند به صورت گسترده در کارهایش از مهرها استفاده کرده شده است، و بیننده می تواند آن ها را با حجم های بسیار بزرگ در گوشه های نمایشگاه بیابد. هر کدام جمله مهمی را بیان می کند که بار معنایی آن بیشتر از حروف است. همچنین مهرهای کوچکی را می بینیم که کلمات و حروفشان در زمینه تابلوها نقش بسته است.

شروع نمایشگاه با اولین آثار هنرمند در سال ۲۰۰۷ با نام “رانده شده” است. الغارم از آن برای برقراری ارتباط با ساکنین روستای جیزان عربستان سعودی استفاده می کند. ساکنین این روستا در یک برهه از زمان برای ساخت و ساز و توسعه روستا ویران شد و هزینه اش به آنان نیز پرداخت شد. ساکنان آن نتوانستند از ریشه های خود در آن خاک دست بردارند و همچنان در روستایشان و بین ویرانه هایش زندگی میکنند.

الغارم در مصاحبه ای با شرق الاوسط میگوید: “برای من اینکار بس بزرگی است، و همچنان برای ارتقای آن تلاش میکنم.داستان های بسیاری هستند که در انتظار بازگو شدنهستند. ۱۰سال از ویرانه روستایشان میگذرد و آنان همچنان در آن زندگی میکنند.”

وی می افزاید : “۱۰ سال است که اوضاع روستا را تحت نظر دارد، و به تازگی اهالی آن به وی اعتماد کرده و احساس نزدیکی میکنند. حالا پس از تمام این مدت مردم آنجا به من اطمینان دارند و از رازهایشان برای من میگویند”.

“رانده شده” از اهمیت بالایی برای این هنرمند برخوردار است که یکی از آنها بروکراسی ست که بر زندگی مردم حکم فرما است؛ ایده وابستگی به مکانی که آن را “مرکز اساسی کار “میخواند به عکس های مکانی که از این ویرانی به جامانده است اشاره میکند؛ دیوارهای ویران شده، باقی مانده وسایلی قدیمی و عکسی از تلویزیون های قدیمی که روی هم انبار شده اند. مردم با تعلق خاطر با این آثار زندگی میکنند.

این وضعیت چه چیزی را به تصویر می کشد؟ با لبخندی غمناک پاسخ می دهد: “هربیننده عادی، عکس ها را نماد هر مکانی از جهان عرب خواهد دید، این موضوع متناسب دورانی ست که ما در حال حاضر در آن زندگی میکنیم. عکس ویرانی ها و باقی مانده منازل، امروزه در تمام کشورهای عربی قابل یافت است.”

در کنار عکس ها تابلویی از اعداد عربی است ؛ مجموعه ای از اعداد که کنار هم قرار گرفته اند ، در مقابلش می ایستیم و سعی میکنیم راز آن را کشف کنیم اما رمز گشایی اش آسان نیست. این هنرمند به آن اشاره می کند و میگوید: “این بخشی از مجموعه (ویران شده) است.” این اعداد پلاک خانه هایی است که در روستا ویران شده اند. آنها را جمع آوری کردم به صورتی که تصور میکنم این تنها چیزی است که از خانه ها بر جای مانده است، فقط آدرس ها. به نظر من این با مفهوم وطن نیز مرتبط است.”

تابلویی از اعداد عربی، اعداد پلاک خانه هایی است که در روستا ویران شده اند

مهرها از آثار به نمایش گذاشته شده هستند، که ایده آنان برای الغارم بسیار آشنا است که در عین سادگیشان از زیبایی و معنویت بالایی برخوردارند. الغارم با مهرهایی با عبارت های “آمین” ، “انشاالله … جدیت بیشتر” شناخته شده است. پیام هایی با نوایی بلند و حروفی درشت که برای رساندن پیام او هستند.

در اینجا مهر جدیدی را میبینیم که عبارت “با مجوز از هیئت قانون گذار” را به همراه دارد. مهر ها همچنین به شکل زیبا و منحصر به فردی ساخته شده اند که برخی طرح های اسلامی جدیدی را به همراه دارند. اما پیامشان به کل از ظاهرشان متفاوت است و حالتی از سکون و رخوت را می رساند.

مجموعه های خراسانی در نمایشگاه نیز می درخشند و از موارد مورد علاقه خالق این آثارند. وی میگوید “این برای من نماد تعطیل کردن فکر و بحث است. همانند کسی که راه می بندد و به تو هشدار می دهد که نه حرفی بزنی و نه او را به مبارزه بطلبی.”

بر روی تابلوها کلماتی از مهرهای کوچک گاه خوانا و گاه ناخوانا نقش بسته اند. کلماتی از قبیل “پرداخت شده” ، “گرفته شده” ، “بسیار مهم” ، “بسیار فوری” ، که زندگی انسان به این بروکراسی محکوم شده است.

از آثار جدید این نمایشگاه اثری است که تماشاگر را به شدت به خود مجذوب میکند، در نگاه اول شکلی شبیه به محراب مسجد با طرح های بدیعش برای ما تداعی می شود. آنگاه تانکی را در آن می بینیم که گلی زرد بر لوله توپ آن قرار دارد. چه اثر شگفت آوری؟

تنها این اثر نیست، پیام واضحی را در اثر می بینیم که “کاموفلاژ” نام دارد. پنهان شدن خشونت زیر چهره زیبایی که به احساس و قلب آدمی نزدیک تر است. موتیوها همانطور که الغارم برای ما توضیح می دهد نام های “محمد” و “علی” را شامل می شود. او می گوید موتیوها نماد مسائلی مذهبی است که این روزها به وجود آمده است. این واقعیت پس از بهار عربی است و تفکر پس از آن را بیان می کند. به خصوص شبه نظامیانی که زبان دین را به کار می برند، نام تابلو “کاموفلاژ” به معنی فن استتار است. تانک در بین هنر زیبای اسلامی پنهان شده است.

این آینده ما است و همچنین نقش ارتش است. اثر دیگری که شبیه به این قطعه بود به دلیل کمبود مکان در نمایشگاه جای نگرفت که در آن گنبد مسجدی به دو نیم شده است، نیمی از آن سبز و نیمی دیگر آبی رنگ است. برداشتمان از آن مربوط به جنگ های نخستین مسلمانان است که گمان درستی است، این اثر نماد نبرد مذهبی است. نیمی از آن سنی و نیمی دیگر شیعه. و در آخر بر هر مسلمان است که به کدام گروه بپیوندد و با کدام اندیشه به جنگ با مسلمان بپردازد؟