اسلام هراسی، اسلام ستیزی، وهن اسلام و مقدسات دینی، تلاش برای ارائه چهره ای مخدوش و خشن از اسلام، سعی در ایجاد اختلافات دینی بین مسلمانان و سایر ادیان الهی، پس از یازده سپتامبر ۲۰۰۱ شتاب فزاینده ای به خود گرفته است.

انتشار گوشه هایی از فیلم اسلام ستیز “بی گناهی مسلمانان” در یوتیوب خشم مسلمانان،سازمانها و دولتهای اسلامی را در گوشه و کنار جهان برانگیخته است. کارگردان فیلم هدفش را نشان دادن خطر اسلام عنوان کرده و در فیلمی غیرحرفه ای، موهن و مضحک اتهاماتی را به پیامبر اسلام(ص) نسبت داده است. اعتراضات به این فیلم از حمله به سفارت لیبی و کشته شدن سفیر و سه دیپلمات دیگر امریکایی در لیبی شروع و پس از آن کشورهای مختلف جهان را دربر گرفت.هر چند بعدا دولتمردان لیبی اعلام شد حمله به سفارت امریکا با مقدمات و برنامه ریزی قبلی صورت گرفته است.

گفته می شود اصل این فیلم که پیش ازین جنگجویان صحرا نام داشته، دو ساعت است . هرچند برخی می گویند که اصلا معلوم نیست که چنین فیلمی بطور کامل وجود خارجی داشته باشد و صرفا قسمت کوتاهی که در آن هم اسم و هم متن گفتگوها تغییر داده شده، در یوتیوب منتشر شده تا به عاملی برای تحریک جهان اسلام تبدیل شود. عدم شفافیت در مورد نام فیلم، کارگردان و تهیه کننده آن، در کنار اظهارات برخی بازیگران فیلم بر ابهام و شبهه ناک بودن این فیلم بیش از بیش افزوده است. تنها نکته‌ای که در آن شکی نیست کینه و نفرت عمیق تولیدکنندگان آن از اسلام، پیامبر گرانقدر اسلام و مسلمانان است.

کتاب،کاریکاتور،قران سوزان…فیلم

هرچند حمله به اسلام و باورهای مسلمانان امر جدیدی نیست، ولی بدون تردید انتشار این فیلم کوتاه غیرقابل قیاس با موارد پیشین است و سازندگان و تامین کنندگان مالی آن با علم به میزان واکنش ها به این فیلم مبتذل، اقدام به انتشار آن در سالروز یازده سپتامبر کردند.از جمله موارد مهمی که در دوران معاصر در جهت وهن و خدشه بر باور مسلمانان بوده، و موجب بروز واکنشهای گسترده ای شد، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کتاب “آیات شیطانی” روز دوشنبه ۲۶ سپتامبر ۱۹۸۸ (ششم مهرماه ۱۳۶۷) در لندن منتشر شد. در پی آن اعتراضات مردمی در پاکستان، بنگلادش و هند شروع شد و به نقاط دیگر نیز گسترش یافت. فتوای آیت الله خمینی مبنی بر قتل سلمان رشدی روز سه‌شنبه ۱۴ فوریه ۱۹۸۹( ۲۵ بهمن ۱۳۶۷ )صادر شد. فتوایی که منجر به اعتراض دولت بریتانیا به فتوای آیت الله خمینی و تعلیق روابط با تهران شد و پس آز آن نیز برای مدتی وزیران خارجه ۱۲ کشور عضو بازار مشترک، سفرای خود را از تهران فرا خواندند.

در اقدامی دیگر، چاپ کاریکاتورهایی از پیامبر اسلام در سی سپتامبر ۲۰۰۵ در یک روزنامه دانمارکی باعث واکنش شدید مسلمانان شد. این کاریکاتورها پس از دانمارک در فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، آلمان، نروژ، هلند، سوئیس، لهستان و جمهوری چک چاپ شد.

در حرکت تحریک آمیز دیگری، ترى جونز، کشیش کلیساى انجیلى گینزویل فلوریدا در بیست مارس ۲۰۱۱ (اسفند سال ۸۹) اقدام به سوزاندن قرآن در کلیسایش نمود که این مورد نیز با واکنش شدید اعتراضی مسلمانان مواجه گردید .وی پیش ازآن اعلام کرده بود که در نهمین سالگرد یازده سپتامبر، به منظور یادبود قربانیان این واقعه و به منظور هشدار در مورد «تهدید‌هاى» ناشى از اسلام، صدها نسخه از قرآن به آتش کشیده خواهد شد. این اظهارات ، محکومیت وسیعی در سراسر جهان در پی داشت. این تحولات باعث شد تا تری جونز قول دهد که هیچ‌گاه این کار را انجام نمی دهد. اما پس از آن در تاریخ یاد شده اقدام به اجرای «مراسم قرآن‌سوزی»کرد.

و آخرین اقدام ازین دست، پس از انتشار فیلم موهن اخیر، انتشار کاریکاتورهایی از پیامبر اسلام در نشریه فرانسوی شارلی ابدو (Charlie Hebdo) در روز چهارشنبه نوزده سپتامبر بود. اقدامی که نه فقط به توسعه خشم مسلمانان افزود، بلکه دولت فرانسه را وادار به انجام برخی اقدامات پیش گیرانه همچون تعطیلی بیست سفارت خانه کشورش در نقاط مختلف کرد و ناگزیر از تعطیلی چند روزه مدارس شد.

واکنش ها به فیلم

انتشار فیلم با واکنش گسترده ای اعم از اعتراضات مردمی، موضعگیری سران کشورهای مسلمان، واتیکان، دبیر کل سازمان ملل و برخی دولتهای غربی مواجه شد.

کلینتون، وزیر خارجه آمریکا گفت: برای ما و برای من به شخصه، این ویدئو، مشمئزکننده و شرم‌آور بود. به نظر می‌رسد که این فیلم هدفی عمیقا خودمحورانه برای فتنه‌افروزی و برای بدنام کردن دینی بزرگ داشته است…دولت ایالات متحده مطلقا هیچ ارتباطی به این ویدئو ندارد. ما مطلقا محتوا و پیام این ویدئو را رد می‌کنیم.

واکنش های مسلمانان را می توان در قالب چند محور عمده مورد اشاره قرار داد:

نخست- واکنش های اولیه که در آنها جنبه احساسی غلبه داشت و نوعا همراه با خشونت و خونریزی بود. این واکنشها از لیبی شروع شد و مصر، تونس، یمن، سودان ، افغانستان و نقاط دیگر را بتدریج در برگرفت. در این کشورها معترضان به سفارت یا دیگر مراکز امریکایی حمله و پرچم و نمادهای این کشور را به آتش کشیدند. در اکثر این کشورها اعتراضات به کشته و مجروح شدن عده ای امریکایی و یا شهروندان کشورهای فوق الذکر منجر شد.

دوم- اعتراضات مسالمت آمیز در کنار صدور بیانیه: در اکثر نقاط جهان معترضین با حضور در تظاهرات مسالمت آمیز، اعتراض خود را نسبت به فیلم موهن امریکایی نشان دادند و در شعارهای خود خواهان محاکمه تهیه کنندگان فیلم ، جلوگیری از پخش و انتشار آن و عذرخواهی دولت امریکا شدند. در همین راستا اکثر رهبران کشورهای مسلمان ضمن انتقاد از فیلم، مواضع رسمی کشور خود را نیز بیان کردند.

از جمله آیت الله خامنه ای اعلام کرد:”متهم اول در این جنایت، صهیونیسم و دولت امریکا است. سیاستمداران امریکا اگر در ادعای دخالت نداشتن خود صادقند باید عاملان این جنایت شنیع و پشتیبانان مالی آن را که دل ملتهای مسلمان را به درد آورده اند، به مجازات متناسب با این جرم بزرگ برسانند.”

«اسماعیل هنیه»، نخست وزیر فلسطین در «نوار غزه» نیز ضمن محکومیت پخش فیلم توهین کننده، از دولت آمریکا خواست که از امت اسلامی عذرخواهی کند.

محمدمرسی، رییس جمهور مصر تولید و انتشار فیلم اهانت آمیز علیه پیغمبر اسلام را «تعدی» به جهان اسلام دانست و گفت که این اقدام باعث انحراف افکار از مشکلات واقعی خاورمیانه می شود. وی همچنین حمله به سفارتخانه ها و قتل «افراد بی تقصیر» محکوم کرد.

سوم- این بخش بیشتر شامل درخواست برخی چهره های سیاسی و دولتمردان کشورهای اسلامی برای برخورد های حقوقی با سازندگان فیلم می شود. این طیف پیگیری حقوقی توهین به ادیان را راهکاری برای حفظ حرمت آنها می دانند.

رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه اعلام کرد در مجمع عمومی پیشنهاد تصویب یک قانون بین المللی در خصوص منع توهین به ادیان را مطرح خواهد کرد. وی گفت نه تنها هیچ یک از دولت‌های غربی اسلام هراسی را جرم نمی‌دانند، بلکه آن را تشویق نیز می‌کنند.

سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب الله لبنان نیز در جمع تظاهرکنندگان لبنانی گفت: دولت آمریکا به بهانه آزادی بیان اعلام می کند که اقدامی علیه عاملان ساخت و پخش این فیلم صورت نخواهد داد، حال آن که صاحبان دیدگاه ضد صهیونیستی از سوی آمریکا مجازات می شوند که این امر دال بر مواضع دوگانه آمریکا در قبال آزادی بیان است. آیا مسلمانان حق ندارند از قانونی مشابه قانون مجازات منکرین هولوکاست برخوردار باشد؟…باید برای صدور قانون بین المللی و لازم الاجرای منع توهین به ادیان آسمانی و انبیاء تلاش کرد…. قضیه توهین به اسلام، امنیت بین المللی را در معرض تهدید قرار می دهد و بحرانی غیر قابل مهار است.

در نخستین اقدام عملی در این رابطه، دادستانی کل مصر برای «تری جونز» کشیش قرآن‌سوز آمریکایی و هفت نفر از مسیحیان قبطی این کشور حکم بازداشت صادر کرد. در بیانیه دادستانی مصر آمده است که تمام این افراد در خارج از مصر زندگی می‌کنند. نام ناکولا باسیلی ناکولا سازنده فیلم موهن نیز در میان مسیحیان قبطی که این حکم برای آن ها صادر شده، به چشم می‌خورد. بر هم زدن اتحاد ملی، توهین و حمله علنی به اسلام و نشر اکاذیب از جمله اتهامات اعلام شده در حکم بازداشت این افراد است.

آمریکا و آزادی بیان

دولت امریکا به استناد متمم اول قانون اساسی این کشورپیرامون آزادی مذهب، بیان،مطبوعات، تجمعات مسالمت آمیزو حق دادخواهی، برخورد با تولیدکنندگان فیلم یاد شده را از حوزه اختیارات خود ساقط کرده است.

در متمم اول قانون اساسی آمریکا آمده است:

First Amendment – Freedom of religion, speech, press, and peaceable assembly as well as the right to petition the government.

Congress shall make no law respecting an establishment of religion, or prohibiting the free exercise thereof; or abridging the freedom of speech, or of the press; or the right of the people peaceably to assemble, and to petition the Government for a redress of grievances.

«کنگره در خصوص تاسیس مذهب ،یا منع پیروی آزادانه از آن یا محدود ساختن آزادی بیان یا مطبوعات یا حق مردم برای برپایی اجتماعات آرام و دادخواهی از حکومت برای جبران خسارت هیچ قانونی وضع نمی‌کند.»

این در حالیست که منتقدین به سیاستهای این کشور، دولت امریکا را به تناقض در رفتار و اعمال استانداردهای دوگانه متهم می کنند. که چرا مطابق با قوانینی که در امریکا با عنوان «Hate Speech» (نشر سخنان نفرت انگیز) وجود دارد،اقدامی در مورد افراد دست اندر کار این فیلم انجام نمی دهد؟

از جمله انتقادات دیگری که عنوان می شود اینست که کشوری که اعضای فرقه دیویدی‌ها را زنده زنده می‌سوزاند، با سوال کنندگان هولوکاست برخورد می کند، چگونه می‌تواند نسبت به اهانت به پیامبران الهی بی توجه بگذارد؟

به رغم این متمم، تعهدات دیگر دولت امریکا به سبب پذیرش اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق بین المللی حقوق مدنی – سیاسی مصوب سازمان ملل، کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر مصوب ۱۹۶۹و… دولت این کشور را موظف می کنند تا خود را ملتزم در مراعات حقوق اقلیتها از جمله صاحبان ادیان دیگر بداند و قوانین مناسب در این رابطه وضع کند.

ماده نوزده میثاق‌ بین‌المللی‌ حقوق‌ مدنی‌ و سیاسی‌ ، در این رابطه بسیار راهگشاست. در بند دوم این ماده آمده است هر کس‌ حق‌ آزادی‌ بیان‌ دارد… ولی در بند سوم ، آزادی بیان با دو موضوع مهم محدود شده است؛ اول احترام‌ حقوق‌ با حیثیت‌ دیگران‌ و دوم حفظ‌ امنیت‌ ملی‌ یا نظم‌ عمومی‌ یا سلامت‌ یا اخلاق‌ عمومی‌.

متن کامل این دو بند در ذیل ماده نوزده بشرح زیر است:

۲- هر کس‌ حق‌ آزادی‌ بیان‌ دارد. این‌ حق‌ شامل‌ آزادی‌ تفحص‌ و تحصیل‌ و اشاعه‌ اطلاعات‌ و افکار از هر قبیل‌ بدون‌ توجه‌ به‌ سر حدات‌ خواه‌ شفاهاً یا به‌ صورت‌ نوشته‌ یا چاپ‌ یا به‌ صورت‌ هنری‌ یا بهر وسیله‌ دیگر بانتخاب‌ خود می‌باشد.

۳- اعمال‌ حقوق‌ مذکور در بند ۲ این‌ ماده‌ مستلزم‌ حقوق‌ و مسئولیت‌ های‌ خاص‌ است‌ و لذا ممکن‌ است‌ تابع‌ محدودیتهای‌ معینی‌ بشود که‌ در قانون‌ تصریح‌ شده‌ و برای‌ امور ذیل‌ ضرورت‌ داشته‌ باشد:
الف‌ ـ احترام‌ حقوق‌ با حیثیت‌ دیگران‌.
ب‌ ـ حفظ‌ امنیت‌ ملی‌ یا نظم‌ عمومی‌ یا سلامت‌ یا اخلاق‌ عمومی‌.

و اینها اتفاقا دو محوریست که با انتشار فیلم موهن اخیر نه فقط حقوق و حیثیت مسلمانان مخدوش شده است، بلکه امنیت و نظم منطقه و جهان از یک سو و سلامت و اخلاق عمومی از دیگر سو مورد تعدی جدی قرار گرفته است.

همچنین، در بند دوم ماده‌ بیست همین میثاق می خوانیم:

۲- هر گونه‌ دعوت‌ (ترغیب‌) به‌ کینه‌ (تنفر) ملی‌ یا نژادی‌ یا مذهبی‌ که‌ محرک‌ تبعیض‌ یا مخاصمه‌ یا اعمال‌ زور باشد به‌ موجب‌ قانون‌ ممنوع‌ است‌.
و مگر نه اینست که این فیلم ترغیب مستقیم به کینه و نفرت مذهبی با هدف تحریک مسلمانان بوده است؟

بند ۵ ماده ۱۳ کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر (مصوب نوامبر ۱۹۶۹) با عنوان، ‌ آزادی اندیشه و بیان، ‌ در عین حمایت از آزادی بیان آن را مطلق نمی‌داند و در صورت تعرض به نظم و اخلاق عمومی و حیثیت افراد، آن را محدود می‌کند.

به هر تقدیر، با توجه به اینکه تولید و توزیع این فیلم، که بلافاصله با انتشار کاریکاتورهایی هجو در یک نشریه فرانسوی دنبال شد و بعید نیست چنین پدیده هایی برای دامن زدن به خشم مسلمانان و ایجاد تحریکات دینی در چارچوب برنامه برخورد تمدنها و فرهنگها استمرار یابد، بیانگر نفرت گروهی اسلام ستیز در قالبی توهین آمیز به اعتقادات بیش از یک میلیارد و نیم مسلمان در سراسر جهان است، و قطعا در قالب آزادی بیان نمی گنجد، در صورتی که برای این مقوله برنامه ریزی جدی نشود، می تواند پیامدهای غیرقابل اجتنابی را برای کل منطقه و جهان ایجاد نماید. به همین دلیل مواجهه با این امر مستلزم همفکری و همکاری مسلمانان در سراسر جهان در قالبهای منطقه ای، دولتی و عیر دولتی است.