جنجال ها بر سر چگونگی برگزاری انتخابات ریاست جمهوری افغانستان و ادعای تقلب گسترده به نفع یکی از دو نامزد رقیب، این کشور را به سوی یک بحران خطرناک سوق داده است.

ستاد عبدالله عبدالله، یکی از این دو نامزد روز شنبه ۸ سرطان (تیر) اعلام کرد که کمیسیون انتخابات این کشور تمامی خواسته های این ستاد را که در رابطه به “عوامل تقلب” و زمینه سازی تقلب بوده است، رد کرده است. این اقدام نشان می دهد که تلاش های بین المللی به رهبری سازمان ملل متحد در این زمینه بی نتیجه بوده است.

آقای عبدالله در دور نخست انتخابات (۱۶ حمل/فروردین) با کسب ۴۵ درصد آراء و با حدود ۱۳.۵ درصد از رقیب خود اشرف غنی احمد زی پیش افتاد، کمیسیون انتخابات را متهم کرده است که در تبانی با حکومت به نفع رقیبش دست به تقلب گسترده زده اند.

دفتر این نامزد ریاست جمهوری با قطع روابط خود با کمیسیون های انتخاباتی گفته است که دیگر این نهادها را به رسمیت نمی شناسد و رییس جمهور و کمیسیون های انتخاباتی را مسوول پیامدهای بعدی آن می داند.

این وضعیت، میلیون ها تن را که خطرات ناشی از تهدیدات طالبان و سایر نیروهای افراطی را پذیرفتند و به پای صندوق های رای رفتند و جامعه جهانی را که مصمم است نتیجه بیشتر یک دهه حمایت خود را از دمکراسی جوان افغانستان ببیند، سرخورده و به شدت نگران کرده است.

سرآغاز جنجال
در میانه روز ۲۴ جوزا (خرداد) و در حالی که دومین دور انتخابات در جریان بود، زنگ آغاز این جنجال بزرگ زده شد. ضیاء الحق امرخیل، رییس دبیرخانه کمیسیون انتخابات از سوی فرمانده پلیس کابل متهم شد که قصد داشت است با انتقال برگ های رای دهی به یک مکان دیگر به نفع اشرف غنی احمدزی تقلب کند، اما این پایان ماجرا نبود.

پس از آن عبدالله عبدالله، خواستار برکناری این مقام کمیسیون انتخابات و تحقیق وی شد. این نامزد ریاست جمهوری شمار رای دهندگان را نیز بسیار کمتر از هفت میلیونی خواند که از سوی کمیسیون انتخابات اعلام شده است. توضیح کمیسیون انتخابات در مورد شمار رای دهندگان، توقف روند شمارش آراء و ایجاد کمیته ای مشترک ازنمایندگان هر دو نامزد و نهادهای انتخاباتی تحت نظارت سازمان ملل برای برون رفت از این معضل از دیگر خواسته هایی بود که وی مطرح کرد.

اول سرطان (تیر) انتشار یک نوار صوتی منسوب به امرخیل، از سوی ستاد عبدالله عبدالله جنجال های انتخاباتی را به یک مرحله حساس و تنش زا سوق داد. این ستاد مدعی شد این فایل صوتی مربوط به گفتگوهای تلفنی این مقام کمیسیون انتخابات با شماری از اعضای ستاد اشرف غنی احمدزی و کارمندان محلی این کمیسیون است و نشان دهنده تلاش آقای امرخیل برای سازمان دهی تقلب گسترده در انتخابات است.

یک روز بعد، ضیاء الحق امرخیل از مقام خود کنار رفت، اما گفت که علیه وی توطئه صورت گرفته و نوار منتشر شده نیز جعلی است. آقای امر خیل تاکید کرد که به دلیل منافع ملی و جلب اعتماد ستاد عبدالله عبدالله به روند انتخابات استعفا داده است.

در واکنش به این اتهام، ستاد انتخاباتی اشرف غنی احمدزی، نیز از کارکرد آقای امرخیل دفاع کرد و با جعلی خواندن نوار صوتی منتشر شده، از تیم رقیب خود خواست دوباره وارد روند انتخابات شود و مطابق با قانون به تصمیم کمیسیون های انتخاباتی احترام بگذارد.

از آن زمان در دو مرحله نوارهای صوتی و تصویری دیگری نیز در همین زمینه از سوی ستاد آقای عبدالله به نشر رسید و این ستاد گفته است که اسناد دیگری را نیز در اختیار دارد و به مرور منتشر خواهد کرد.

حامد کرزی در کجای این جنجال قرار دارد؟

حامد کرزی با وجود این که بارها در بیانیه های خود گفته است از هیچ نامزد خاصی حمایت نمی کند و حتی قبل از انتخابات نیز فرمان هایی برای خودداری مقام های دولتی و نیروهای امنیتی از دخالت در روند انتخابات صادر کرد، اما نتوانسته است به نگرانی ها از بی طرفی حکومت و شخص خود در این روند پایان دهد.

اشرف غنی احمدزی در جریان مبارزات انتخاباتی اش از مداخله مقام های حکومتی در روند انتخابات ابراز نگرانی کرده بود و از حامد کرزی نیز خواسته بود تا بی طرفی خود را حفظ کند.

اما، عبدالله عبدالله پس از انتخابات با صراحت حامد کرزی را متهم کرد که در این روند بی طرف نبوده است و حتی مدعی شد که حکومت در تبانی با کمیسیون های انتخابات دست به تقلب گسترده زده است.

در پیوند به همین قضیه، امرالله صالح، رییس سابق اداره امنیت ملی افغانستان و از مقام های ارشد تیم انتخاباتی عبدالله پس از نشر اولین نوار صوتی در صفحه فیس بوک خود نوشت: «این نوار صوتی تنها یک سرنخ است. بدنه ثبوت (تقلب) مانند کوهی است که مردم تا هنوز خبر ندارند و آن قدر بزرگ است که می تواند تمام روند انتخابات و نهاد های انتخاباتی را زیر سوال برده و پایه بلند ترین مقامات دولتی را به این زنجیره جفا و جرم بکشاند.»

به گفته وی، تمام این شواهد به حامد کرزی سپرده شد در تا در مورد آن تصمیم بگیرد.

پس از استعفای رییس دبیرخانه کمیسیون انتخابات، مدیر شبکه خبری”طلوع نیوز” درحساب تویترش نوشت که آقای امرخیل ساعاتی قبل ازاین که استعفای خود را اعلام کند دو بار با حامد کرزی دیدار داشته است.

بدون تردید درصورتی که ثابت شود رییس جمهور افغانستان بنابر هر دلیلی خواستار کنارگیری امرخیل شده است، این اقدام به استقلال و شفافیت کارکردهای کمیسیون های انتخاباتی آسیب جدی می رساند.

شاید برگزاری یک محکمه بی طرف زیر نظارت سازمان ملل متحد برای رسیدگی به اتهامات علیه امرخیل و ادعای وی مبنی بر این که این نوار جعلی و به خاطر بدنام کردنش بوده است، راه حل اصولی برای شفافیت روند انتخابات و برون رفت از این جنجال باشد. اما با در نظر داشت سوابق آقای کرزی در موارد مشابه و بیانیه وی دراین زمینه، نمی توان به برگزاری این چنین دادگاهی که بتواند رازهای پوشیده این قضیه را برملا سازد، خوشبین بود.

حامد کرزی با مسئولانه خواندن استعفای آقای امرخیل، این اقدام وی را ستایش کرده است و گفت که این کار راه برای ادامه روند عادی پروسه انتخابات باز کرده است.

اما، آیا این بخشی از یک بازی نا تمام آقای کرزی است؟

سه هفته قبل از برگزاری دور دوم انتخابات، بارک اوباما، رییس جمهورآمریکا بعد از این که مطمئن شد حامد کرزی موافقت نامه امنیتی دوجانبه را امضا نمی کند تا بر مبنای آن چگونگی حضور نیروهای آمریکایی در افغانستان بعد از زمستان ۱۳۹۳( پایان سال ۲۰۱۴) مشخص شود، راهبرد تازه خود را که در برگیرنده خروج تمام نیروهای رزمی طی دو سال می شود اعلام کرد.

اما تغییر راهبرد آمریکا در حالی که اوباما مطئمن شده بود هر یک از دو نامزد ریاست جمهوری افغانستان در صورت پیروزی این موافقت نامه را امضا خواهد کرد، این ظن را تقویت کرد که احتمالا آمریکا به دلیل تردید داشتن بر اراده حامد کرزی در برگزاری انتخابات شفاف و احتمال بی ثباتی، پیشاپیش دست به اقدام زده است.

روز شنبه ۲۸ جوزا (خرداد) روزنامه هشت صبح در مطلبی به نقل از فهیم دشتی، روزنامه نگار افغان نوشت که وی به تنهایی با حامد کرزی دیدار داشته است و در این دیدار به صراحت به رییس‌جمهور گفته است که از وی دو تصویر در بیرون وجود دارد: یکی این‌که شما یک بازیگر سیاسی زیرک، زرنگ و حیله‌گر هستید که هر کسی را فریب می‌دهید؛ برنامه‌هایی در سر دارید که آن را دنبال می‌کنید و در حالی‌که خود را بی‌طرف جلوه می‌دهید، در واقع طرف هستید و برای تامین خواست‌های خود هر کاری را انجام می‌دهید و در این زمینه، به فشارهای داخلی و خارجی هم ارزشی نمی‌دهید.

آقای کرزی نیز با تعجب گفته است “همین‌طور است؟ همین‌طور است؟” و دشتی گفته است که بلی چنین است و تصور دوم این است که شما یک سیاستمدار متعهد هستید که می‌خواهید کشور را از این بحران با مدیریت دقیق، بیرون کنید؛ ولی شمار کسانی‌که این باور را دارند، بسیار اندک است.

صدای این بی باوری به نیات رییس جمهور افغانستان، از درون خانواده اش نیز بلند شده است. محمود کرزی، برادر وی که ازحامیان تیم عبدالله عبدالله است، حامد کرزی را متهم کرده است که با مهندسی انتخابات، خواسته است هر دو رقیب را در مقابل هم قرار دهد و با و وقوع بحران، رهبری کشور را همچنان در دست داشته باشد.

وضعیت عادی یا بحرانی؛ کدام حالت به نفع حامد کرزی است؟

ساخت یک قصر ویژه برای حامد کرزی را در محوطه ارگ ریاست جمهوری در کابل می تواند به عنوان نشانه ای از تمایل وی به ادامه حضور در مرکز ثقل قدرت تعبیر کرد، اما این حضور چگونه خواهد بود؟

بررسی چگونگی نامزدی ۱۱ تن برای رقابت در نخستین دور انتخابات ریاست جمهوری که با نزدیک شدن روز رای گیری به هشت تن کاهش یافت نشان می دهد که اکثر این نامزدان و معاونانشان با چراغ سبز وی پا به میدان رقابت گذاشتند.

حامد کرزی از قبیله درانی قندهار است؛ قبیله ای که پیشینه دراز حکومت داری بر افغانستان دارد. حضور زلمی رسول از نزدیکان به محمد ظاهر، شاه سابق و از درانی های قندهار در نخستین دور رقابت های ریاست جمهوری این گمانه زنی ها را تقویت کرد که وی جانشین خود را یافته است اما آقای رسول با کسب ۱۱ درصد آراء را از صحنه رقابت ها حذف شد.

در مورد دو نامزد کنونی نیز شواهدی به دست نیامده است که نشان دهد از حمایت آقای کرزی برخوردار هستند.

تا هنوز نتیجه انتخابات اعلام نشده است اما اشرف غنی احمدزی اعلام کرده است که تیم وی با اختلاف زیادی از رقیب خود جلو افتاده است. آقای غنی با پاک خواندن آرای خود، خاطر نشان کرده است که به هیچ وجه با این آراء معامله نخواهد کرد.

روز جمعه ۶ سرطان (تیر) تظاهراتی گسترده است، اما مسالمت آمیز از سوی تیم آقای عبدالله در اعتراض به ” تقلب در انتخابات” در چند شهر از جمله در کابل برگزار شد. یک روز بعد، واکنش تند شماری اعضای این تیم در یک گردهمایی دیگر نشان داد که بستر تنش وبحران تا چه اندازه مساعد است.

عبدالله عبدالله در این گردهمایی گفت که حدود دو نیم میلیون رای در این انتخابات تلقب شده است که برای وی به هیچ وجه قابل قبول نیست. برخی از حامیان سرشناس این نامزد نیز گفتند که او را رئیس جمهوری قانونی افغانستان می دانند و از هر اقدامی برای رسیدنش به کاخ ریاست جمهوری دریغ نخواهند کرد.

بدون شک در روزهای آینده اظهارات رهبران هر دو تیم، رفتارهای حامیان آنان، شیوه مدیریت اوضاع از سوی حامد کرزی و واکنش نیروهای امنیتی افغانستان تعیین کننده خواهد بود.

وقوع بحران احتمالی، فارغ از به بار آوردن نا امنی بیشتر و بی ثباتی، آسیب جدی به اعتبار بین المللی افغانستان و سقوط اقتصاد شکننده این کشور، در کوتاه مدت منجر به برگزاری انتخابات و انتقال قدرت نخواهد شد و در آن صورت حامد کرزی این فرصت را همچنان خواهند داشت تا با تشکیل یک دولت وحدت ملی به زمام داری اش ادامه دهد.

اما از آن جایی که تا شش ماه دیگر ماموریت رزمی نظامیان ناتو رسما در افغانستان به پایان می رسد تکرار بحرانی شبیه عراق در افغانستان برای کشورهای عضو این سازمان قابل پذیرش نخواهد بود و این کشورها اجازه نخواهند داد حاصل ناشی از یک دهه حضور و کمکشان در افغانستان با خطر جدی مواجه شود.

آقای کرزی با عادی خواندن جنجال های انتخاباتی گفته است که اوضاع بحرانی نخواهد شد و مراسم رسمی انتقال قدرت ۱۱ اسد (مرداد) برگزار خواهد شد، اما روابط جنجالی و پرتنش کرزی با آمریکا نشان می دهد که وی تلاش خواهد کرد از هر نوع تلاش و اقدام آمریکا و هم پیمانانش را در مواجه با بحران احتمالی بیشترین سود را ببرد.

گذشت زمان نشان خواهد داد که آقای کرزی از این وضعیت چگونه استفاده خواهد کرد و در قصر تازه ای که برای خود در ارگ ریاست جمهوری ساخته است به عنوان زعیمی ملی با امتیازاتی ویژه در کنار رییس جمهور آینده خواهد بود و یا ادامه رهبری بر افغانستان.