نقش باربی در شکل گیری تصورات شغلی دختربچه ها

مدل ها در نمایشگاه اسباب بازی نورمبرگ در آلمان لباس های شبیه عروسک های باربی پوشیدند – عکس آژانس خبری فرانسه

عروسک باربی با قامت کشیده، کمر باریک، چشمان درشت آبی، لبان خندان و موهای طلایی بلند و مواج، بیش از پنجاه سال است که یکه تاز ویترین عروسک و اسباب بازی فروشی های سراسر دنیا است. این “عروسک مد” که تولید یک شرکت اسباب بازی آمریکایی است، در بیش از ۱۵۰ کشور دنیا عرضه می شود و کمپانی تولید کننده آن مدعی است که هر ثانیه سه باربی در جهان فروخته می شود.

با اینکه باربی سال ها است محبوب کودکان است و در میان بزرگسالان نیز شهرت ویژه ای دارد، ولی طرح مباحثاتی در سال های اخیر این عروسک را کانون توجه افکار عمومی قرار داده است. از اخبار تصمیم جنجال آمیز کمپانی تولید کننده این عروسک (متل Mattel) برای همکاری با مجله Sports illustrated Swimsuit (نمایش مصور لباس شنا) که مجله ای مملو از تصاویر مدل ها است که لباس شنای دو تکه بر تن دارند، تا اعتراض به اقدام موسسه پیش آهنگی دختران جوان آمریکا در دریافت ۲ ملیون دلار از کمپانی متل برای تبلیغ باربی میان نوجوانان، و نیز اقدامات فردی که با جمع آوری کمک های مردمی درصدد است باربی با مقیاس ها وهیکل نسبتا فربه زنان معمولی تولید کند؛ همه کنایه ای به هویت جنسی این عروسک و تصویرایده آلی که از یک زن ترویج می کند دارند.

اخیرا مقاله ای در نسخه الکترونیکی مجله گاردین منتشر شده که به نتایج تحقیقی بر تاثیر نقش باربی در شکل دهی به انتظارات شغلی کودکان می پردازد. بنا بر ادعای نویسندگان این مقاله اگر از یک دختر هفت ساله که با باربی بازی می کند بپرسید که در آینده می خواهد چه کاره شود، احتمالا شغل “دانشمند” اولین انتخاب وی نخواهد بود.

نگارندگان این مقاله در پژوهشی در آمریکا از ۳۷ دختر بچه چهار تا هفت ساله که وقت خود را به بازی با باربی می گذرانند دو سوال پرسیدند: از میان ده شغل در آینده چند تا را می توانی انجام دهی؟ و چندتا از این مشاغل را یک پسر می تواند انجام دهد؟

نتایج این تحقیق که حاکی از این بود که چگونه این زیبای بلوند پلاستیکی می تواند تصورات اولیه دختر بچه ها از جایگاهشان در دنیا را تحت تاثیر قرار دهد نه تنها تکان دهنده بلکه یادآور محدودیت ایده آل هایی است که برای دخترانمان تصویر می کنیم. بنا بر این گزارش بعد از تنها ۵ دقیقه بازی با باربی، دختربچه ها در گروه آزمایش اذعان کردند که پسرها می توانند مشاغل بیشتری را نسبت به آنها بر عهده بگیرند. از سوی دیگر دختر بچه هایی که با عروسک خانم سیب زمینی – از شخصیت های کارتون داستان اسباب بازی – بازی کرده بودند پاسخ دادند که می توانند تعداد مساوی از مشاغل با پسران را بر عهده داشته باشند.

مطالعات توسعه ای نشان داده است که کودکان از ساعات اولیه تولد و در هر تجربه و برخوردی بطور مداوم در حال یادگیری هستند. کودکان حتی اوقاتی که در حال بازی هستند فعالانه اطلاعات را ثبت و جهان پیرامونشان را تفسیر می کنند. حال پرسش این است که کودکان هنگام بازی با عروسکی مانند باربی چه اطلاعاتی را استنتاج می کنند.

پیام باربی برای دختر بچه ها پیام محدود و کوته انگارانه ای است. چرا که کمپانی متل با موسسات متعدد علمی مختص زنان و دختران نظیر “برای دختران در علم” و “برنامه پیشگام کاخ سفید برای زنان در علم، تکنولوژی، مهندسی و ریاضیات” وارد همکاری نشده است. در عوض با انجام پروژه های مشترک با مجله لباس شنای بانوان جلوه “جذاب بودن” را برای باربی برگزیده است. این مسئله در توازن با فضای اجتماعی جنسیت گرایانه ای است که بطور روز افزون برای زنان و دختران تشدید می شود.

مرکز آمریکایی روانشناسی جنسیتی کردن دختران اعلام کرده است که فشارهای اجتماعی معطوف بر داشتن ظاهری زیبا و به ویژه ظاهری لاغر و جذاب ، می تواند در دختران منجر به اثرات مخربی نظیر افسردگی، پایین آمدن اعتماد به نفس، و اختلالات غذایی شود و محدودیت هایی را بر آینده آنها تحمیل کند. به علاوه تلویزیون، فیلم ها، مجلات، تبلیغات، نماهنگ های موسیقی، و بازی های رایانه ای همه یک پیام را مخابره می کنند و آن این است که زنان بر اساس ظاهرشان قضاوت می شوند و نه توانایی هایشان.

این فشارها صرفا بحثی نظری و غیر مشهود نیستند. شواهد علمی نشان می دهند که هرچه میزان قرار گرفتن در معرض محتوای جنسیتی رسانه ها بیشتر باشد احتمال افسردگی، نارضایتی از ظاهر خود، و نگاه جنسیتی به خود نیز بیشتر است؛ چرا که دختران به دلیل قرار گرفتن مکرر در معرض نگاه ابزاری برنامه ها در طول زمان این پیام ها را درونی سازی می کنند. نگاه جنسیتی به خود در دختران منجر به وسواس در مورد اندام و ظاهرشان می شود که می تواند در نوجوانان به اختلال در عمکرد شناختی منجر شود. اگرچه محققان تا به امروز دقیقا در نیافته اند که چگونه جنسیت گرایی سلامت دختران را تحت تاثیر قرار می دهد ولی شواهدی در جهت اینکه این تاثیر می تواند سازنده باشد وجود ندارد.

با اینکه این تحقیق بر روی دختران متمرکز بود ولی شایان ذکر است که “جامعه پذیری جنسیتی” کوته نظرانه پسران را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. حتی چینش اسباب بازی ها در اسباب بازی فروشی ها این کلیشه های جنسیتی را بازتولید می کنند. عموما اسباب بازی های دخترانه به رنگ های صورتی و بنفش و عروسک ها در یک سو و اسباب بازی های پسرانه در رنگ های آبی تیره، قهوه ای، و ماشین ها و اسباب بازی های جنگی در سوی دیگر قرار می گیرند. همان قدر که دختران به واسطه “جامعه پذیری جنسیتی” محدود شده اند، پسران نیز در معرض این محدودیت هستند. در پسرها ترس از “زن صفت” لقب گرفتن آن ها را به رفتارهای تهاجمی، خطر پذیری، و همجنسگرا ستیزی سوق می دهد. پسران نیز تحت تاثیر نگاه جنسیتی رسانه ها به زنان، می آموزند نگاه کالایی به زنان داشته باشند و این خود در دوران بزرگسالی باعث نارضایتی هایی در روابط عاشقانه شان می شود.

لذا والدین موظفند که توجه ویژه ای به پیام های آشکار و گاه غیر عامدانه اسباب بازی فرزندانشان و تاثیراتی که این پیام ها می توانند در بزرگسالی آنان داشته باشند، معطوف کنند. زمان آن فرارسیده که ما دایره شناخت کودکانمان را گسترش دهیم، چرا که این مسئله آن چه را که این کودکان در آینده خواهند شد را تحت تاثیر قرار می دهد. شاید زمان آن فرا رسیده که به شعار عروسک های باربی فربه که قرار است با کمک های مردمی تولید شود گوش کنیم. شعاری که می گوید : متوسط زیبا است.