خلبانان روسی که از سوریه بازگشته اند هنگام رسیدن به منطقه کراسنودار در جنوب روسیه – عکس از خبرگزاری فرانسه

اگر به کار بردن ایران به عنوان یک پایگاه نظامی برای نیروهای روسی امری تعجب آور بود، اما شگفتی ساز تر از آن این بود که رژیم ایران به آن ها اجازه دهد در خاک او قدم بگذارند. همکاری نظامی میان مسکو و تهران از قبل بوده و از زمانی طولانی ادامه دارد، و روس ها حریم هوایی و فرودگاه های نظامی ایران را در عملیات مشترک دفاع از رژیم اسد به کار می برند، اما چرا روابط به درجه ای می رسد که نه تنها اجازه عبور از حریم هوایی یا دیگر خدمات هوایی داده شود، بلکه یک پایگاه نظامی به روس ها داده می شود؟ این امر باعث می شود مسئله شک برانگیز باشد، و پرسش هایی در مورد ماهیت این ائتلاف جدید مطرح شود که تا زمان یافتن پاسخ های شفاف و قانع کننده باقی می مانند.

بعید می دانم که جنگ مشترک در سوریه، به تنهایی علت چنین تحولی در روابط نظامی شود. این همکاری قبل از ظهور القاعده وجود داشته است و اهداف آن محقق می شود. اما به نظر می رسد مسکو به ابهام متوسل می شود و نشانه های متناقض ارائه می دهد. پیش از این و در حدود سه ماه پیش، شاهد بودیم که کرملین رسماً اعلام کرد اکثر نیروهای خود را از سوریه خارج می کند، و به بخش عمده مأموریتی که برای آن به سوریه رفته بود دست یافت. اما چند هفته بعد برای همه روشن شد که روسیه میزان مشارکت و جنگ را بر فراز سوریه افزایش داده است.

آیا گام جدید مسکو در راستای توسعه فعالیت های نظامی او در منطقه خاورمیانه، و استفاده از همدان به عنوان پایگاهی برای نیروهای هوایی روسیه، با تنش ایجاد شده میان روسیه و کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی در آسیای مرکزی و شرق اروپا، و جمهوری های شوری سابق  رابطه ای دارد؟

نماینده روسیه در ناتو در گفتگو با شبکه تلوزیونی «روسیه امروز» گفت: «ناتو امروز به اجرای طرح مقابله با روسیه اقدام کرده است، و این ائتلاف غربی، برای تقویت حضور پیمان آتلانتیک در دریای بالتیک و دریای سیاه، ۴ گردان را در کشورهای اروپای شرقی مستقر کرده و فعالیت های گشت زنی ناتو در کشورهای حوزه بالتیک را تشدید می کند».

اگر رویارویی با غرب بهانه روس ها برای استفاده از ایران به عنوان مقری برای فعالیت های نظامیشان باشد، اما حمایت رژیم تهران، که می توان آن را ضمن نقشه تعادل استراتژیک علیه ناتو دانست، را به هیچ عنوان توجیه نمی کند. واقعیت این است که ایران در چندین جنگ وارد شده است که هیچ کدام از آن ها، مانند سوریه و یمن، برای ایالات متحده مهم نیست. فعالیت اتحاد مسکو و تهران عمدتا در سوریه آشکار می شود. این نبرد برای آمریکایی ها که مداخله در آن را قبول نکردند اهمیتی ندارد. ایرانی ها در عراق با آمریکا همکاری نظامی دارند، همان گونه که در انبار و فلوجه دیدیم و اینک در موصل شاهد هستیم. بنابراین اگر توجیه روس ها از ائتلاف با ایران، گامی بر ضد ایالات متحده و ناتو است، به طور کلی این امر مخالف آن چیزی است که در میدان جنگ می بینیم.

نزدیکی مسکو با رژیم آیت الله خامنه ای احتمالاً بر حساب دیگر روابط آن با منطقه خاورمیانه خواهد بود. بعید نمی دانم که این اقدام مسکو، باعث از بین رفتن تمامی تلاش های اخیر روسیه برای نزدیکی با کشورهای خلیج و غیره باشد که به طور بی سابقه ای در یک قرن گذشته به بهبود روابط با مسکو علاقه نشان دادند. چرا که رهبران ، پادشاهان و رؤسای جمهور بسیاری از کشورهای عربی به کرملین سفر کردند و توافقنامه های سیاسی و نظامی بی سابقه ای د زمینه اقتصادی و خرید نظامی، با آن امضا کردند، به طوری که موج سفرها و نزدیکی عربی با مسکو، انتقادات رهبران سیاسی و نظامی واشنگتن را بر انگیخت و دولت پرزیدنت باراک اوباما را سرزنش کردند و نسبت به افراط در روابط آمریکا و منافع آن در منطقه به نفع روس ها هشدار دادند.

احتمالاً ایرانی ها با دادن پایگاه نظامی همدان به روس ها، به دنبال چانه زنی با آمریکایی ها و باج خواهی از آن ها هستند بخصوص که نشانه های مهمی دال بر شکست توافق هسته ای نمایان شد که در اواسط سال گذشته بین ایران و غرب به امضا رسید.

همکاری نظامی با روس ها، جایگزینی برای توافق هسته ای است؛ در این جا است که می پرسیم: چه چیزی در این امر، جدید است؟ همکاری بین دو کشور قدیمی و دنباله دار است اما ایرانی ها می خواهند روسیه را نه تنها یک فروشنده سلاح بلکه یک کشور متحد در جنگ های خود قرار دهند.

در نگاهی به خطوط روابط ایران – روسیه ، تمامی این احتمالات ممکن است؛ این که این ائتلاف علاقمندی مسکو به گسترش نفوذ نظامی و سیاسی را منعکس می کند یا این که بخشی از استراتژی رویارویی با ناتو است. شاید هم این ائتلاف برای باج گیری ایران، و فشار تهران به غرب برای فعال کردن توافق هسته ای باشد.