اردوگاه آوارگان سوری در اردن
نشست ژنو ٢ به ابتکار مشترک آمریکا و روسیه براى یافتن راه حلى دیپلماتیک براى بحران سوریه، قرار است به زودى در سوییس برگزار شود. بعد از حذف موقت گزینه نظامى از سوى آمریکا و برخى کشورهاى اروپایى و درپى آن توافق دولت سوریه با نابودى سلاح هاى شیمیایى اش، جامعه جهانى بیش از پیش تلاش دارد تا مسئله سوریه از راههاى سیاسى و گفت و گو حل و فصل شود.
در عرصه نظامی نیز در حال حاضر توازن قوا تا حدودی به نفع نیروهاى دولت سوریه تغییر یافته است از این رو به نظر مى رسد که براى دولت بشار اسد حضور در این اجلاس راحت تر از گذشته باشد. اما گروههاى مخالف دولت از میانه روها تا تندروها هنوز براى حضور در این کنفرانس به اجماع نرسیده اند. برخى از این گروهها که پیش از این مواضع سخت ترى در قبال این اجلاس اتخاذ می کردند در حال حاضرشرایط خود را تغییر داده اند تا امکان حضور در این اجلاس را داشته باشند.
اما برخی به نتیجه این اجلاس خوشبین نیستند و علت آن را دیدگاههاى متفاوت گروههاى مخالف دولت از یک سو و پا فشارى بشار اسد رییس جمهوری سوریه بر ادامه حضور خود در راس ساختار سیاسى سوریه مى دانند. کنفرانس ژنو ٢ با موانع متعددى روبرو است و بارها زمان برگزارى آن به تعویق افتاده است. بازیگران داخلى سوریه از دولت تا گروه هاى مخالف دولت هر یک شرایط خاص خود را براى حضور در این اجلاس مطرح کرده اند.
از طرف دیگر، بازیگران خارجى و کشورهایى که هر یک به نوعى سرنوشت خود را با بحران سوریه گره زده اند نیز نگاههاى متفاوتى به کنفرانس ژنو ٢ دارند.
این نوشتاربه بررسی دیدگاه نیروهاى داخلى سوریه براى حل دیپلماتیک بحران سوریه و نشست ژنو می پردازد.
شورای ملی سوریه
شورای ملی سوریه از گروههاى میانه رو مخالف دولت بشار اسد، براى شرکت در اجلاس ژنو ٢ شروطى را تعیین کرده است. شوراى ملى سوریه در پى نشست هاى گروه هاى مخالف دولت سوریه در استانبول ترکیه در سال ٢٠١١ شکل گرفت. این شورا بیشتر متشکل از تبعیدیان سوریه است و با ارتش آزاد سوریه همکارى نزدیکى دارد. دولت رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه از حامیان اصلى این شورا است .
سه شرطى که جورج صبرا، رئیس موقت شورای ملی سوریه در مصاحبه با شبکه خبری “دویچه وله” آلمان براى حضور این جریان در اجلاس ژنو ٢ تعیین کرده است عبارتند از: پایان کشتار مردم سوریه توسط دولت بشار اسد، خروج نیروهای حزب الله لبنان از خاک سوریه و تضمین از سوى شوراى امنیت براى حضور نیافتن بشار اسد در دولت انتقالى سوریه.
به عقیده صبرا این شروط از سوى دولت سوریه پذیرفته نمى شود زیرا اسد تصمیم گرفته است با توسل به خشونت در قدرت بماند و تمایلی به دستیابی به راه‌حلی مسالمت‌آمیز ندارد. به گفته صبرا اگر شرایط چنین باشد، این شورا نیز از شرکت در گفت و گوهای صلح اجتناب خواهد کرد.
شورای ملی سوریه پیش از این موضع سخت ترى در قبال حضور در اجلاس ژنو ٢ اتخاذ کرده بود.
ائتلاف مخالفان سوریه
پس از اعلام شرط هاى شوراى ملى سوریه براى حضور در اجلاس ژنو ٢ ، ائتلاف مخالفان سوریه نیز اوایل هفته جارى پیش شرط هایى را براى حضور خود در این اجلاس تعیین کرد.
هیثم المالح، رئیس کمیته قانونی ائتلاف مخالفان سوریه این شروط را موافقت بشار اسد رییس جمهورى سوریه با کناره گیرى از قدرت و حضور نیافتن جمهورى اسلامى ایران در اجلاس ژنو ٢ اعلام کرده است .
المالح همچنین تاکید کرده است ائتلاف مخالفان سوریه فقط با آن دسته از شخصیت‌های نظام سوریه مذاکره می‌کند که دستشان به خون مردم سوریه آلوده نیست.
احمد الجربا، رئیس ائتلاف مخالفان سوریه نیز که پیش از این در دیدار با بان کى مون اعلام کرده بود که ائتلاف مخالفان سوریه آماده است نمایندگانی را برای مشارکت در ژنو اعزام کند، تاکید کرده که موفقیت ژنو ۲ بدون تحقق این خواسته‌ها یعنی ایجاد گذرگاه‌های انسانی در مناطق جنگی، آزادی زندانیان سوری تا پیش از آغاز مذاکرات و نیز انتقال کامل قدرت به دولت انتقالی ممکن نیست.
از سوی دیگر، لؤی صافی، سخنگوی ائتلاف مخالفان سوریه در بیانیه‌ای گفته است ائتلاف مخالفان سوریه بارها طرح‌هایی را برای موفقیت ژنو ٢ به اخضر ابراهیمى فرستاده مشترک سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب در امور سوریه ارائه کرده است اما ابراهیمى هیچ اقدام آشکاری را در خصوص تحقق این طرح‌ها انجام نداده است و تاکنون نتوانسته ضمانت‌های حقیقی را از سوی نظام سوریه در خصوص موفقیت این نشست بین‌المللی ارائه کند.
مجموع این گفته ها نشان از بدبینى گروههاى مخالف دولت سوریه درباره اجرایى شدن خواسته هاى آنها در اجلاس ژنو ٢ دارد.
ارتش آزاد
ارتش آزاد سوریه نیز از جامعه بین المللى خواستار تضمین هاى قابل اطمینان شده است تا در آن صورت در اجلاس ژنو ٢ شرکت کند.
لؤى المقداد سخنگوى ارتش آزاد در گفتگو با روزنامه عربستانى عکاظ تصریح کرده “ما به نظام سوریه و کسانی که حامى و پشتیبان این نظام هستند، اعتماد نداریم و حوادثی که در “غوطه” دمشق رخ داد، بزرگترین دلیل این امراست. “المقداد همچنین افزوده است که ارتش آزاد خواهان راهکاری سیاسی برای حل بحران سوریه است و بدون شک راهکارى را که آرمان‌ها و خواسته‌هاى ملت سوریه را تضمین نکند، نمی‌پذیرد.”
وی در ادامه به دیدار اخیر اخضر الابراهیمی، فرستاده مشترک سازمان ملل و اتحادیه عرب به سوریه با سلیم ادریس، رئیس ستاد ارتش آزاد اشاره کرده و گفته است که این دیدار به بن بست نخورده و قرار است در آینده نیز دیدارها و رایزنی‌هایی صورت بگیرد.
دولت سوریه
دولت سوریه در آخرین موضع گیرى خود در خصوص اجلاس ژنو ٢ اعلام کرده است که تحت شرایطى در این اجلاس حاضر مى شود. ولید المعلم وزیر خارجه سوریه در دیدار هفته گذشته خود با اخضر ابراهیمى فرستاده مشترک سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب در امور سوریه اعلام کرد که سوریه تنها به شرطی در کنفرانس ژنو ۲ مشارکت می‌کند که این کنفرانس نشستی مختص خود سوری‌ها و با حضور مردم سوریه باشد.
پیش از این نیز بشار اسد رییس جمهورى سوریه در مصاحبه اى با المیادین از شرکت دولت سوریه در این اجلاس خبر داده بود. وى در گفتگوى خود با این شبکه تلویزیونی در مورد موفقیت اجلاس صلح ژنو ابراز تردید کرده و گفته بود: “هنوز آن‌چه برای فرجام یافتن این کنفرانس لازم است مهیا نشده است.احتمالا منظور وى عدم توافق مخالفان براى شرکت در این اجلاس است.”
گروه هاى تندرو
گروههاى تندرو مانند جبهه النصره و امارت اسلامى عراق وشام در حالى از شرکت نکردن این گروهها در اجلاس ژنو ٢ سخن مى گویند که برخى کشورها از جمله روسیه اعلام کرده که این گروهها نمى توانند در این اجلاس شرکت کنند. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه تیرماه گذشته در مصاحبه اى با آسوشیتدپرس گفت: جبهه النصره گروهی تروریستی است و نمی‌تواند در ژنو ٢حضور پیدا کند و از این گروه برای مشارکت در این نشست دعوت به عمل نخواهد آمد. این در حالى است که ١٩ گروه معارض سورى اعلام کرده اند که در این اجلاس شرکت نخواهند کرد. این گروه ها هم چنین شرکت در این اجلاس را خیانت به انقلاب سوریه دانسته ومعتقدندهر کس در این کنفرانس شرکت کند باید پیش از محاکمه در دادگاههای ما نسبت به این اقدام پاسخگو باشد.
نشستی برای توافق دولت سوریه و میانه روها؟
نشست ژنو با توجه به مجموع تحولات داخلی و بین المللی مرتبط با بحران سوریه، می تواند مبنای راهى مشترک میان
دولت سوریه و نیروهاى مخالف میانه رو حکومت برای دستیابی به یک راه حل سیاسی برای این بحران سه ساله باشد.
چنین توافق احتمالی می تواند راه تندروها و جریان هاى افراطى درسوریه را دشوار تر سازد. در شرایط کنونی این ایده که راه حل سیاسی بر ادامه درگیری ترجیح دارد در حال یافتن موافقان بیشتری است؛ راه حلی که خواست اکثریت بازیگران داخلی سوریه در آن گنجانده شود.