«مین» هنوز قربانی می گیرد. عکس از وبسایت شرکت زمین‌پاک‌پرشیا،فعال در امر پاکسازی مناطق آلوده جنگی
سازمان ملل متحد، روز چهارم آوریل(۱۵ فروردین) را «روز جهانی روشنگری درباره خطرات مین» نام گذاشته است. در این روز پیمانی یادآوری می‌شود که برای حفظ جان صدها هزار نفر در سراسر کره خاکی در اتاوای کانادا بسته شد: «پیمان ضد مین». ۱۶۲ کشور جهان این پیمان را امضا کرده‌‌اند اما ایران و مصر که از بزرگترین کشورهای قربانی مین هستند هنوز این پیمان را امضا نکرده اند.
فعالان خنثی کننده میادین مین تخمین می زنند که ۱۲۰ تا ۱۴۰ میلیون مین هم اکنون در جهان کار گذاشته شده و ۲۳۰ میلیون مین نیز در زرادخانه های دنیا وجود دارد. از سوی دیگر سرعت مین گذاری چهار برابر بیشتر از خنثی کردن مین ها در جهان است و جمع کردن مین های کارگذاشته شده کنونی ۳۰۰ میلیارد دلار اعتبار و یکهزار سال زمان نیاز دارد.
مصر، ایران و افغانستان، سه کشوری هستند که گفته می شود بیشترین مین در خاک آنها کاشته شده است که گفته می شود هیچ کشوری از لحاظ تنوع، وسعت و توسعه مین‌ها به اندازه ایران گرفتار نیست.
بعد از اتمام جنگ ایران و عراق اعلام شد که ۴ میلیون و ۲۰۰ هکتار از اراضی ایران آلوده به مین و مواد منفجره است. این مواد منفجره و مین و بقیه ادوات جنگی در پنج استان آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام و خوزستان و به ویژه شهرهای مرزی خرمشهر، سوسنگرد، بستان، مهران، دهلران، قصر شیرین، هویزه، نفت شهر، سومار، موسیان ،آبادان، اهواز، اندیمشک، دزفول، شوش وگیلان غرب پراکنده شده بودند.
به استناد اطلاعات موجود در تفاهم نامه همکاری مشترک مین زدایی بشردوستانه ایران – عراق که در سال ۱۳۸۴ امضا شد، بیش از ۲۰ میلیون مین از انواع مختلف در خاک ایران کارگذاشته شده بود.
هم اکنون گفته می شود با پاکسازی های صورت گرفته حدود ۳ میلیون هکتار از اراضی ایران ، آلوده به مین است و بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون مین نیز در خاک کشور قرار دارد.
کار پاکسازی مناطق آلوده به مین از سال ۱۳۶۶ توسط نیروهای ارتش، سپاه و بسیج آغاز شد که این پاکسازی از سال ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۲ برعهده وزارت کشور بوده و از سال ۱۳۸۳ تا کنون مرکز مین‌زدایی کشور وابسته به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح عهده‌دار آن شد.
تاکنون آمار دقیقی از تعداد کشته‌ها و زخمی‌های خنثی کنندگان مین منتشر نشده است اما وزیر دفاع یک ماه پیش در مراسم خاتمه پاکسازی عمومی مناطق آلوده به مین استان کرمانشاه اعلام کرد : «در پاکسازی میادین مین سالانه ۴۵ نفر شهید و ۸۰ نفر جانباز می شوند.» به طوریکه تنها در آبان ماه سال گذشته ۶ تن از پرسنل تخریب چی در جنوب مریوان براثر انفجار چاله انهدام مین کشته شدند.
آمار کشته شده های خنثی کننده مین در حالی منتشر شده است که گفته می شود تعداد افراد عادی که در استان های مرزی زندگی می کنند و سالانه تعدادی از آنها با گذاشتن پای خود بر روی مین های پنهان در خاک شهرشان کشته یا زخمی می شوند زیاد است و در آمار اعلام شده توسط وزیر دفاع لحاظ نشده است.
برآورد می شود که این تلفات روزانه چیزی در حدود ۲ تا ۲٫۲ نفر است. این آماری است که تا سال ۸۰ به صورت رسمی اعلام شده بود. منبع اولیه آن هم نهادهای غیر رسمی بودند و پس از آن وزارت دفاع و مرکز مین گذاری ملی آن را تایید کرد. اما بعد از دولت آقای احمدی نژاد اعلام شد این روند کاهش پیدا کرده و به یک و حتی زیر یک نفر رسیده است گرچه این آمار را هنوز مرجع رسمی ای تایید نکرده است.
طبق مطالعات صورت گرفته از هر خانواده‌ای در سمت مرزهای غربی ایران یک نفر روی مین رفته که کشته یا زخمی شده است و این در حالی است که بیشترین تلفات از صدمات مین در بین کودکان است. زیرا آنها نه تنها به مخاطرات مین آشنا نیستند بلکه به صرف اینکه مین یک اسباب بازی است به آن دست می‌زنند و دچار حادثه می‌شوند.
در سال های اخیر وزیران کشور و دفاع بارها تاریخ های مختلفی را برای اتمام کار خنثی سازی مین ها اعلام کرده اند اما این تاریخ ها آمده اند و رفته اند و هنوز در خاک ایران مین ها فراوانی وجود دارد.
کارشناسان خنثی سازی مین معتقدند که سرعت بیهوده است. چرا که این کار، کار ایمنی و دقت است. عجله در آن یعنی مرگ.
در بین افرادی که کار خنثی سازی را انجام می دهند یک مثل معروف باب شده است: «اولین اشتباه، آخرین اشتباه» است.
پیمان اوتاوا در سال ۱۹۹۷ برای مقابله ماده منفجره‌ای منعقد شده است که تاثیر طولانی مدت دارد و با پایان جنگ تمام نمی‌شود. کشورهای عضو این پیمان به یکدیگر کمک می‌کنند تا زمین‌های آلوده را پاکسازی کنند و در امر آموزش و خدمات پزشکی نیز به هم یاری می‌رسانند.
موفق‌ترین مورد پاکسازی در آسیا، کویت بوده است که علی‌رغم آنکه تراکم در بعضی مناطق بسیار زیاد گزارش شده بود. به علت دخالت بلافاصله وزارت دفاع آمریکا نیاز به پاکسازی مناطق نفتی پیشرفت بسیار خوبی داشته است. موفق‌ترین مورد جهانی نیز کورزو بوده است که به علت حمایت مالی کشورهای غربی توانست در مدت کوتاهی عملیات پاکسازی را انجام دهد.
ایران تا کنون به کنوانسیون اتاوا نپیوسته است؛ چرا که بارها در بسیاری از سازمان های بین المللی اعلام کرده است که خود به تنهایی می خواهد این کار را ادامه دهد. گرچه برخی از کارشناسان بین المللی ایران را در زمینه خنثی سازی مین موفق می دانند اما واقعیت این است که آمارها حکایت از آن دارد کشورهایی که در این سالها همکاری بیشتری با سازمان ملل برای پاکسازی زمین های آلوده به مین داشته اند، شمار قربانیانشان هم کاهش چشمگیری داشته است.
همانند سایر کشورهای جهان بخش عمده ای از قربانیان مین در ایران را کودکان و زنانی تشکیل می دهند که هنگام بازی یا کشاورزی با مین برخورد و جان خود یا عضوی از اعضای بدن شان را از دست می دهند. بنابر پژوهش دانشگاه مهندسی و علوم پزشکی جانبازان، در طول ۱۶ سال گذشته به صورت میانگین هر ساله ۷ هزار حادثه انفجار مین در نقاط مختلف مرزی ایران رخ داده که ۹۵ درصد قربانیان آن غیرنظامی بوده اند.
اما شایعات دیگری هم در سال های اخیر درباره کار گذاشتن مین های جدید در مرزهای کشور شنیده می شود به طوریکه طبق این شایعات دولت ایران همچنان به تولید، استفاده و صادرات مین‌های ضدنفر ادامه می‌دهد و معتقد است استفاده از این مین‌ها تنها راه موثر برای تأمین امنیت مرزهای طولانی این کشور برای مبارزه با قاچاق و یا فعالیت‌های گروه‌های مخالف ایران در مرزهای غربی و شرقی است.
