یوسف القرضاوی، رییس اتحادیه بین المللی علمای اسلامی در جریان مصاحبه مطبوعاتی در دوحه – عکس از خبرگزاری رویترز

یوسف القرضاوی، رییس اتحادیه بین المللی علمای اسلامی در جریان مصاحبه مطبوعاتی در دوحه – عکس از خبرگزاری رویترز

ریاض، دمام، قاهره و لندن؛ الشرق الاسط – قرار شده است شماری از اعضای بلندپایه اخوان المسلمین که هم اکنون در قطر زندگی می کنند این کشور را ترک کنند، تحولی که ممکن است به منزله روزنه ای در تلاش ها در حل اختلافات بین دوحه و همسایگانش تلقی شود.

در همین حال، بعضی جنبه های این مساله همچنان مبهم است چرا که منابع مختلف روایت های گوناگونی را از علل خروج اعضای اخوان المسلمین ارائه می کنند.

در حالی که بعضی منابع آگاه گفته اند که قطر از این افراد درخواست کرده که کشور را ترک کنند، یک منبع دیپلماتیک قطری به الشرق الاوسط گفته است که آنها به میل خود درصدد خروج از قطر برآمده اند.

یک منبع آگاه که خواست نامش فاش نشود در گفتگو با الشرق الاوسط گفت: «قطر از اعضای اخوان المسلمین خواسته است این کشور را ترک کنند تا از این طریق اختلاف بین دوحه و کشورهای عربی منطقه کاهش یابد.» وی همچنین این گمانه را مطرح کرد که این افراد احتمالا درصدد عزیمت به لندن یا آنکارا هستند.

یکی از کسانی که قرار است این کشور را ترک کند، عمر الدراج، وزیر سابق برنامه ریزی و همکاری بین المللی در کابینه هشام قندیل، و عضو حزب منحل شده آزادی و عدالت وابسته به اخوان المسلمین است.

مطالبی که جمعه شب در صفحه فیسبوک دراج گذاشته شد ظاهرا حاکی از آن بود که مقامات قطر از وی و دیگر اعضای اخوان المسلمین ساکن قطر خواسته اند که این کشور را ترک کنند.

وی در این بیانیه گفت: «برای آنکه ما مزاحمت ایجاد شده برای قطر، جایی که در آن مورد احترام و استقبال قرار گرفتیم، را کم کنیم، شماری از اعضای حزب آزادی و عدالت و شخصیت های اخوان که قطر از آنها خواسته است این کشور را ترک کنند، این درخواست را پذیرفتند.»

اما یک منبع دیپلماتیک قطری این مساله را که دوحه از شخصیت های اخوان خواسته کشور را ترک کنند، تکذیب کرد و گفت این «تصمیمی شخصی» از طرف خود اعضا و بدون هیچ فشاری از جانب دولت قطر بوده است.

این دیپلمات که خواست نامش فاش نشود به الشرق الاوسط گفت که «شاید بعضی از آنها متوجه فشاری که بر قطر وارد می شود شده اند و به همین علت تصمیم گرفته اند به میل خود کشور را ترک کنند تا کشور را در دردسر نیاندازند.»

عربستان سعودی، امارات عربی متحده و بحرین در ماه مارس گذشته همگی سفیران خود را از دوحه فراخواندند و اعلام کردند که سیاست های قطر به «مداخله» در امور دیگر اعضای «شورای همکاری خلیج» انجامیده است.

حمایت قطر از اخوان المسلمین و مخالفت آن با دولت جدید عبدالفتاح السیسی در مصر نیز موجب خشم بعضی در منطقه شده است، به ویژه خود مصر و کشورهای منطقه خلیج از جمله عربستان سعودی که هر دو این سازمان را ممنوع کرده اند.

از سوی دیگر منابع رسمی دولت مصر که خواستند نامشان افشا نشود می گویند قاهره از نزدیک اوضاع را دنبال می کند اما اعلام کردند که «هیچ تاییدیه رسمی [از سوی قطر] در این زمینه دریافت نکرده اند.»

شماری از منابع اخوان المسلمین در قطر نیز که خواستند نامشان فاش نشود به الشرق الاوسط گفتند که در روزهای اخیر جلساتی بین مقامات قطر و اعضای سازمان بین المللی اخوان المسلمین درباره اخراج اعضای این گروه از این کشور برگزار شده ا ست.

به گفته آنها در مجموع از ۲۹ نفر درخواست شده این کشور را ترک کنند، که از جمله آنها اعضای بلندپایه دیگر گروه های اسلامگرا مانند طارق الزمر از جماعت اسلامیه مصر است که از وی خواسته شده تا پایان ماه از این کشور برود.

منابع اخوان المسلمین به الشرق الاوسط گفتند این فهرست محمد حسین، دبیر کل اخوان المسلمین را شامل می شود، شخصی که اکنون عملا پس از دستگیری محمد بدیع، رهبر این گروه و معاونانش، هدایت اخوان را برعهده دارد.

این فهرست همچنین ظاهرا شخصیت های حزب آزادی و عدالت مانند الدراج و جمال عبدالستار و نیز وجدی غنیم روحانی مصری که به خاطر مخالفت شدیدش با دولت و ارتش مصر معروف است را شامل می شود.

به گفته این منابع، قطر همچنین درخواست کرده است که اعضای بلندپایه اخوان المسلمین بعضی چهره های رسانه ای وابسته به این گروه را به علت حملات شدیدشان علیه کشورهای همسایه قطر در «شورای همکاری خلیج» و نیز مصر، از حضور در رسانه های دولتی منع کنند.

این منابع گفتند که هم اکنون هماهنگی بین دولت قطر و افراد این فهرست در جریان است و دوحه ضمن دادن مهلت بیشتر به آنها برای خروج از کشور، انتقال آنها به کشورهای دیگر را تسهیل می کند.

کمال الهلباوی از مقامات بلندپایه سابق اخوان در گفتگوی تلفنی با الشرق الاوسط گفت: «قطر اکنون به فشار کشورهای خلیج واکنش نشان می دهد و رفته رفته با تغییرات جهانی، به ویژه در زمینه موضعش درباره مصر همگام می شود. فشارهایی نیز از جانب کنگره آمریکا وجود دارد، و شمار مقامات آمریکایی که از مصر دیدن می کنند، روز به روز در حال افزایش است.»

ابراهیم منیر دبیر کل سازمان بین المللی اخوان المسلمین که هم اکنون در مغرب سکونت دارد درباره این وقایع گفت که تصمیم قطر «به معنای پایان روابط بین دوحه و اخوان المسلمین نیست.» وی افزود: «دولت قطر برای اتخاذ این تصمیم تحت فشار بوده است.»

اندرو همند، عضو کمیته روابط خارجی شورای اروپا در این باره گفت که انتظار ندارد این تصمیم قطر موجب تغییرات ملموس در سیاست این کشور شود و این بیشتر به منزله تدبیری است برای آنکه دوحه از دعوای دیپلماتیک با همسایگانش خارج شود.

در این میان عصام تلیمه، یکی از دستیاران نزدیک یوسف القرضاوی روحانی جنجالی – که اگر چه رسما عضو اخوان المسلمین نیست اما با این سازمان همفکر است – به الشرق الاوسط گفت که قرضاوی روز پنج شنبه به اسلو می رود. تلیمه گفت که قرضاوی به دانشگاه اسلو می رود تا تحقیقاتش درباره گروه های اسلامی را تکمیل کند.