ملک سلمان بن عبد العزیز پادشاه عربستان سعودی در جلسه شورای وزیران در جده – عکس از خبرگزاری عربستان سعودی

امیل امین- نویسنده مصری

ما در دوره برخورد گرایشات برتری جویانه و زد وخورد میان اقوام هستیم. ما در برهه زمانی بروز اختلاف بین فرهنگ های گوناگون هستیم؛ این اختلافات از استفاده ابزاری ادیان توسط جریان های سیاسی به منظور دست یابی به اهداف مورد نظر و تسلط بر جهان نشات می گیرند. در حالیکه گروه های رادیکال خشونت گرا، احساسات و باورهای جوانان را با مفاهیم مغلوط دینی به بازی گرفته اند و درگیر ودار این امواج خروشان و سهمگین، صحبت در مورد فرصت برای همگرایی و انسجام و درک و تفاهم و پذیرش دیگری همچون شمعی در تاریکی است.

بی گمان، ملک سلمان خادم حرمین شریفین در سفر موفقیت بار به اندونزی با تاکید بر اهمیت گفت وگو بین پیروان ادیان و فرهنگ ها به منظور تحکیم اصول گذشت و مدارا در چنین مسیری گام برداشت. جهان امروزی دیگر از چنین مفاهیمی تهی شده است. فراخوان ملک سلمان از رنگ و بوی ویژه ای برخوردار است، چه اینکه وی به نمایندگی از پادشاهی عربستان سعودی، قبله مسلمانان و قلب تپنده اسلام در جهان این پیام را انتقال داد. به همین دلیل، دیگر جایی برای انتقاد و ملامت نفرت پراکنان و حامیان میراث برخورد تاریخی شرق و غرب باقی نمی ماند.

خادم حرمین شریفین گفت هدف ادیان، حفظ حقوق بشر و سعادت انسان است و از این رو، ادیان به مثابه سد و مانعی بر سر مبالغه گویی ها به شمار رفته و با تندروی افراطیون از هر دین و فرهنگی مقابله می کنند.

گفته های ملک سلمان امیدی است که با عمل همراه است. بهترین دلیل بر صحت این ادعا ایجاد مرکز گفت و گوی بین پیروان ادیان و فرهنگ ها در “وین” پایتخت اتریش توسط عربستان سعودی است. این امر، بیانگر این است که عربستان سعودی ایده گفت و گوی فرهنگ ها را هم در گفتار و هم در عمل پیاده می کند و به دنبال گسترش گفت و گو میان همگان است.

خادم حرمین شریفین، به راستی، برای اظهار نظر در این باره مکان و زمان خوبی را برگزید. این اظهارات مورد ستایش و تمجید خردمندان و فرزانگان در سراسر جهان قرار گرفت. اندونزی کشوری با اکثریت مسلمان است اما فضای همزیستی و مدارا بین مردم، بهترین نمونه در این زمینه به شمار می رود. این صلح و آرامش و همزیستی زمینه ساز فضای سیاسی باثباتی در اندونزی شد و شرایط سیاسی مناسب، به نوبه خود، به یک جهش اقتصادی در کشور انجامیده که به قول معروف، زبانزد خاص و عام است.

می توان معنای فراخوان ملک سلمان را در درک گسترده و عمیق مبانی و آموزه های اسلامی جستجو کرد. چه اینکه، تکثر گرایی، سنت الهی در آفرینش جهان است و خداوند، انسان ها را متفاوت از یکدیگر آفریده و این تفاوت ها تا روز قیامت هم ادامه خواهد داشت.

فراخوان خردمندانه ملک سلمان در شرایطی مطرح شده که جهانیان به رویکرد تعامل خشونت آمیز روی آورده و صدای اسلحه از خاور تا باختر را فراگرفته است. از این رو، گفت و گوی میان پیروان ادیان و فرهنگ ها نیازی مبرم به نظر می رسد تا بشریت به نحوه تعامل فرهنگ مدارانه با تفاوت ها پی ببرد. این تعامل، ما را به سوی انسانیت بیشتر هدایت می کند، انسانیتی که توسط ایدئولوژی های افراطی چپگرا یا راستگرا از بین رفته است.

جهان امروز به بازگشت به دوره پیوند و گفت و گوی فرهنگ ها و هم آمیزی پیروان ادیان آسمانی و به ویژه سه ادیان آسمانی نیاز مبرم دارد. همه آنها پیروان ادیان توحیدی و فرزندان ابراهیم هستند. همچنین، پیروان این ادیان باید با بقیه فرهنگ ها و تمدن ها در جهان ارتباط برقرار کنند؛ چرا که بیش از نیمی از ساکنان کره خاکی خارج از محدوده مفاهیم عقیدتی الهی بر اساس تعریف ما قرار دارند.

این فراخوان از جنبه مثبت و نوآورانه ای برخوردار است؛ چرا که دیوارهای ترس و وحشتی که ساموئل هانتینگتون جامعه شناس معروف آمریکایی بنا کرد را فرومی ریزد. او نظریه دسته بندی جهان به گروه های تمدنی مستقل را مطرح کرد. انسجام و یکپارچگی هر کدام از این واحدها از بناهای فکری و اخلاقی منحصر به فرد هر گروه سرچشمه می گیرد.

خادم حرمین شریفین با دیدگاهی آینده محور به این مساله واقف است که جهان در برهه سرنوشت ساز توافق یا جدایی قرار دارد. اینکه بگوییم ماهیت و ذات برخی فرهنگ ها و ادیان از قابلیت برقراری ارتباط و پیوند با دیگری برخوردار نیست این یک افترای فکری و تهدید واقعی است. این دیدگاه در اذهان دیگران اینگونه القا می کند که پیروان ادیان به خصوصی همچون بمب ساعتی هستند که هر لحظه ممکن است منجر به بی ثباتی در جهان شوند. این دیدگاه غیرواقعی بوده و باید برای نفی آن، خط مشی پذیرش دیگری و طرح های ابتکاری در حوزه اندیشه و طرح های بشر دوستانه درپیش گرفت.

فراخوان خادم حرمین شریفین توجه را به این نکته جلب می کند که گفت وگوی ادیان و فرهنگ ها فراتر از اندیشه های کلیشه ای و سنتی رایج در قرون وسطا بوده و با بهره گیری از شیوه دیالکتیکی مبتنی بر تصادم عقاید متقابل و شیوه گفت و گوهای عالمانه میسر می شود. به کارگیری چنین روشی می تواند زمینه ساز زندگی در جهانی بهتر و در راستای تامین منافع ملی گوناگون کشورها و ملت ها باشد؛ چرا که این شیوه منجر به حفظ استقلال و تمامیت ارضی و تامین امنیت ملی و اوضاع بهتر اقتصادی خواهد شد… آیا چنین چیزی مبالغه گویی است؟

با تامل در سوال توجه برانگیز و حساس آندره مالرو نویسنده و وزیر فرهنگ مرحوم فرانسه که آیا قرن بیست و یکم قرنی مذهبی خواهد بود متوجه می شویم علل پیدایش این موج بیداری مذهبی و دینی از روسیه در شرق تا آمریکایی که در غرب به تازگی ردای محافظه کاری به تن کرده این است که ما وارد مرحله کنکاش حقایق مطلق دینی شده ایم. این مرحله در تضاد با جهان تهی از انسانیت و معنویت قرار دارد. بنابراین، برقراری ارتباط بین پیروان ادیان نکته جدی و عمده در راستای تعیین مسیر جهان در تمامی زمینه ها و فراز و نشیب ها به شمار می رود.

تجربه موفقیت آمیز مرکز گفت و گو میان پیروان ادیان و فرهنگ های ملک عبد الله بن عبد العزیز (کایسید) در اتریش تاکیدی است بر اینکه پادشاهی عربستان سعودی، در عمل و گفتار، به طور جدی   در صدد ایجاد جهانی مبتنی بر گفت و گوی صادقانه است که فرهنگ صلح و دوستی را در فضای آکنده از دشمنی و بیزاری ترویج می کند