یک آواره سوری که در بیرون خیمه خود در اردوگاه «ریحانیه» واقع در کوههای ترکمان در استان لاذقیه در نزدیکی مرزهای سوریه و ترکیه نشسته است (عکس از رویترز)

مداخله روسیه به طور کل بحران سوریه را از تمامی پیچیدگی های سابق خود پیچیده تر کرد. روسیه به صراحت و بدون توجیهی منطقی، مداخله زمینی کرد. در طول چهار سال و نیم گذشته، مسکو می گفت که حضورش در خاک سوریه، تنها به شکل کارشناسان نظامی است، و پس از آن به کمک های نظامی تبدیل شد، و در تمام این مدت متحد آن، یعنی رژیم بشار اسد، بیش از آن که چیزی را در میدان به دست آورد، از دست می دهد، تا جایی که در حال حاضر و به طور واقعی کمتر از یک چهارم مساحت کشور را در دست دارد. برای همین تصمیم روسیه برای مداخله علنی در نبردی به نفع بشار اسد، و نه تنها بر ضد «داعش» و گروه های افراطی آغاز شد. بلکه حتی در کمال ناباوری، شعله های این جنگ به معارضه میانه رو و غیرنظامیان رسید، آن هم در نبردی بی پرده و در برابر چشمان همه دنیا.

آیا مداخله روسیه به این روش سینمایی، با کارگردانی آمریکا بود؟ نمی توان با اطمینان به این سؤال پاسخ قطعی داد، شاید روزهای آینده بتوانند نشان دهد که آیا واکنش آمریکا با موضع اعلام شده آن برابر است؟ یا این که به روش اوکراین خواهد بود، که در آن، رجز خوانی آمریکا را شنیدیم که در تمام جهان طنین انداز شد، اما از این همه هیاهو هیچ سودی ندیدیم.

واکنش کشورهای بزرگ عربی چیست؟  بر این اساس نمی توان بر اتحادیه عرب تکیه کرد، زیرا ابزار مقابله با موقعیت های پیچیده بین المللی را ندارد. در خصوص کشوری مانند مصر، استقبال از مداخله روسیه را مخفی نمی کند، زیرا آن را در راستای سیاست های خود در سوریه می داند. سیاستی که در ابتدا بر ضد رژیم سوریه بود، پس از آن بی طرف شد، و در حال حاضر به بهانه حفظ نهادهای دولتی به رژیم متمایل شده است.  شکی نیست که این موضع گیری به عنوان یک نقطه سیاه در سیاست خارجی مصر خواهد بود زیرا چنین نقشی به هیچ عنوان مناسب این کشور نیست. اما عربستان سعودی، با قرار گرفتن در رأس کشورهای حامی مردم سوریه بر ضد رژیم بشار اسد، و با تلاش های خود برای پشتیبانی از معارضه میانه رو سوری و تداوم در آن، از زمان آغاز بحران سوریه موضع خود را تغییر نداد. البته با حفاظت بر تمامیت ارضی سوریه، و حفاظت از نهادهای نظامی و غیرنظامی کشور، و تشکیل  یک شورای انتقالی برای حکومت که جایی برای بشار اسد، یا کسانی که دستشان به خون مردم سوریه آغشته شد نداشته باشد. در حالی که ترکیه با وجود داشتن یک ویژگی که در مصر و عربستان سعودی وجود ندارد، که آن هم مرزهای زمینی جغرافیایی با سوریه است که در صورتی که تمایل به تحرک نظامی داشته باشد، به آن کمک می کند، به ویژه این که عضو ناتو  نیز هست. اما تنها  فکر کردن به رویارویی نظامی با روسیه در خاک سوریه، نوعی خودکشی سیاسی برای آن خواهد بود. متأسفانه حقیقت تلخ است، زیرا نه آمریکا و نه کشورهای غربی، فکر رویارویی مستقیم نظامی را نکردند، پس چگونه کشوری مانند ترکیه چنین کاری کند، که  نه از نظر سیاسی و نه از نظر نظامی به هیچ عنوان با آمریکا و انگلیس و یا فرانسه قابل مقایسه نیست؟

آیا این امر بدین معنا است که جهان نظاره گر مداخله روسیه باشد؟ البته که نه؛ رویارویی با این مداخله، که نفت بیشتری را بر روی آتش ریخت، نباید صحنه را از آن چه که هست پیچیده تر کند. البته باید به این نکته توجه داشت که سوریه به یک بمب ساعتی تبدیل شده است که می تواند به جنگی بین المللی منجر شود که همه چیز را ویران خواهد کرد. هر چند در نشست اخیر وزرای امور خارجه روسیه و ایالات متحده، دو طرف تضمین کردند که بین دو کشور برخورد نظامی رخ نخواهد داد.

به نظر من تنها راه حل برای مقابله با مداخله روسیه،  می تواند تحرک به سوی ایجاد منطقه ای امن از بمباران، در مناطق آزاد شده باشد، که سوری ها را از تروریسم رژیم بشار اسد از یک سو، و از ترورریسم «داعش» از سوی دیگر، حمایت کند، و هم زمان از موج مهاجرتی که با مداخله روسیه افزایش خواهد یافت، جلوگیری کند. این مناطق دست کم می تواند یک راه حل موقت باشد که سوری ها را از حملات احتمالی روس ها حمایت کند. علاوه بر این، مناطق امن می توانند جایی برای بازگشت ۷ میلیون پناهنده و مهاجر سوری را فراهم کنند، و همچنین محیط امنی را برای سوری ها فراهم می کند.

برداشتن گامی عملی جهت کمک به کاهش اثرات مداخله روسیه با ایجاد مناطق امن، توپ را به زمین بازی واشنگتن و متحدان آن می اندازد. این حداقل کاری است که ایالات متحده آمریکا ممکن است برای حفظ مقدار کم باقیمانده از آب روی خود، به عنوان قدرتمند ترین کشور جهان بانجام دهد.