رییس جمهور محمود احمدی نژاد و همسرش اعظم فرح در انتخابات سال ۸۸

انتخابات ریاست جمهوری در ایران ویژگی های خاص خود را دارد. ویژگی هایی که شاید مشابه آن در کمتر کشور دیگری مشاهده شود. تا انتخابات ریاست جمهوری یازدهم دوماه زمان باقی مانده، تعداد زیادی تاکنون برای ورود به عرصه انتخابات اعلام آمادگی کرده اند و تعداد دیگری هم احتمالا در روزهای آینده اعلام حضور خواهند کرد، ضمن اینکه هنوز برخی کاندیداهای اصلی که افراد شاخص جریان خود هستند، کاندیداتوری خود را اعلام نکرده اند و یا به خواست و فشار طرفداران خود هنوز پاسخ مثبت نداده اند. طرفداران و اطرافیان، البته منتظر اعلام آمادگی نبوده اند و به تناسب، فعالیت خود را کمابیش در عرصه های رسانه ای و محافل سیاسی آغاز کرده اند.

مطابق اصل ۱۱۵ قانون اساسی، رییس جمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی که واجد شرایط زیر باشند انتخاب گردد: ایرانی‏الاصل، تابع ایران، مدیر و مدبر، دارای حسن سابقه و امانت و تقوی، مومن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور.

همین ویژگیها دست شورای نگهبان را تا حد زیادی برای تایید و رد صلاحیت ها باز گذاشته است.

هرچند زمان زیادی تا انتخابات باقی نیست، و هنوز نامزدهای نهایی و کاندیداهای برخی جریانهای اصلی اعلام نشده، بر اساس اسامی اعلام شده و آنهایی که احتمال ورودشان به صحنه انتخابات زیاد است، اظهارنظرها و صف بندیهای انتخاباتی شروع شده است.

آنها که تاکنون آمده اند و فعالیت و سخنرانیهای انتخاباتی خود را کمابیش شروع کرده اند، شامل برخی وزرا و وکلای سابق و فعلی و چهره های اجرایی- سیاسی همچون حسن روحانی، غلامعلی حدادعادل، علی اکبر ولایتی، حسن سبحانی ، محمد باقر قالیباف، محمد شریعتمداری، کامران باقری لنکرانی، سید محمدحسن ابوترابی‌فرد، محمدرضا باهنر، منوچهر متکی، یحیی آل اسحاق، مصطفی پورمحمدی، محسن رضایی، علی فلاحیان، علی نیکزاد، مصطفی کواکبیان و ارسلان فتحی پور هستند.

روزنامه ایران هم در گزارشی رسما از ورود محمدرضا رحیمی به میدان انتخابات خبر داده و با ذکر نام مشایی، الهام و احمدزاده از آنان به عنوان کاندیداهای نزدیک به دولت نام برده است. بعضی سایتهای نزدیک دولت هم با درج تصویری تبلیغاتی از مشایی با درج شعار “پیش به سوی خیبر، لبیک یا مشایی”، او را “خدومتر از رجایی و مظلومتر از شهید بهشتی” خوانده اند.

برخلاف دوره های سابق تا این لحظه هنوز هیچ زنی برای ورود به صحنه انتخابات اعلام آمادگی نکرده است.
از چند کاندیدای مستقلی که به راحتی در تقسیم بندیهای سه گانه مطرح نمی گنجند و البته احتمال زیادی هم برای کسب رای ندارند، سه جریان اصلی در انتخابات پیش رو عبارتند از اصولگرایان سنتی، دولتی ها و اصلاح طلبان.

اصولگرایان؛ تعدد کاندیدا و تورم تکلیف

اصولگرایان پای ثابت تمام انتخابات گذشته بوده اند. چه آنها که نامزد می شوند و چه آنها که رای می دهند، بر اساس باور و احساس تکلیف عمل می کنند. پایگاه ثابت اجتماعی و اقتصادی مشخصی دارند و بر همین اساس طی سالهای پس از انقلاب، رکن اصلی حرکت های سیاسی بوده اند. در گذشته رقیب اصلی شان اصلاح طلبان بودند و در حال حاضر به رقیب سنتی آنها، دولتی ها هم افزوده شده اند. در حال حاضر با تورم وتعدد کاندیدا مواجهند، امری که احتمالا تا زمان انتخابات برخی به نفع بعضی دیگر کنار بکشند. البته هنوز معلوم نیست که چه کسانی می روند و چجه کسانی تا آخر می مانند. ضمن اینکه تقریبا همگی به تایید صلاحیت خود مطمئند، اطمینانی که چندان در میان اصلاح طلبان و دولتی ها وجود ندارد.

اصلاح طلبان مردد و منتظر

اصلاح طلبان همچنان با توجه به دایره گسترده خود و تجارب تلخ گذشته به جمع بندی نهایی برای شرکت نرسیده اند، برخی مخالف شرکت و طیفی طرفدار حضورند و همین دوپارگی موجب شده بحث کاندیداتوری تاچندی پیش و تا حد زیادی تحت الشعاع این موضوع قرار بگیرد.

ترجیح اصلاح طلبان طرفدار شرکت در انتخابات این است که چهره ای وارد انتخابات شود که بتواند حداکثر اجماع را برای استفاده از همه ظرفیت ها و رای آوری ایجاد کند، و او کسی نیست به جز سید محمد خاتمی. آمدن یا نیامدن خاتمی، این روزها مسئله اصلی اصلاح طلبان طرفدار شرکت در انتخابات است. تلاش طرفداران، برای اقناع محمد خاتمی هنوز به نتیجه نرسیده و گفته می شود طی هفته پیش رو خاتمی نظر نهایی خود را اعلام می کند.

از این رو، طیف طرفدار حضور در انتخابات تلاش خود را برای ترغیب خاتمی برای کاندیداتوری دو چندان کرده اند. چهره هایی همچون محمدرضا عارف هم، برغم ورود و اعلام زودهنگام خود، وقتی با برخی موضع گیریهای منفی همفکران خود مواجه شد، در انتظار نظر اصلاح طلبان برای جمع بندی نهایی باقی ماند.

بنابر آن است که هر تصمیمی که اصلاح طلبان درباره انتخابات آینده بگیرند، اعم از شرکت در انتخابات با حضور خاتمی، شرکت در انتخابات با کاندیدایی دیگر و یا عدم شرکت در انتخابات، همگی مبتنی بر یک اجماع نسبی باشد. از کاندیداهای پیشنهادی مطرح دیگر اصلاح طلبان و طیفهای همفکر هاشمی رفسنجانی است که او هم هنوز نشانه ای از تمایل به حضور نشان نداده است.

در طیف مقابل برخی از ورود اصلاح طلبان با محوریت خاتمی به صحنه انتخابات استقبال کرده، آنرا حتی تعبیر به حماسه سیاسی کردند و بعضی مثل مصباح یزدی با اشاره به اینکه اگر در انتخابات امر دایر شد بر اصولگرا و اصلاح طلب، همه باید بر روی اصولگرا اتفاق کنند و نظرات دیگر خود را کنار بگذارند و بر روی شخصی اجماع کنند که در مقابل آنها رأی داشته باشد. او می گوید: “سران اصلاح طلبان قطعا رد صلاحیت می‌شوند از این رو به دنبال فردی هستند که سابقه نسبتا خوبی داشته و رأی بیاورد اما بعید است که مردم به آنها اقبال داشته باشند. امروز رقابت در میان اصولگرایان است چون اصلاح طلبان بعد از فتنه ۸۸ دیگر در میان مردم جایی ندارند.”

دولتی ها؛ آماده و مشتاق

طیف طرفدار دولت که بر اساس الگوی پوتین – مدودف در حال زمینه چینی شرایط است و آنچه در درجه اول برایش اهمیت دارد حفظ پایگاه ریاست جمهوری است، کاندیداتوری مشایی را برغم احتمال قوی بودن رد صلاحیت وی، دنبال می کند. بعبارتی کاندیدای طرفداران دولت چهره ای است که صلاحیتش برای معاون اولی توسط آیت الله خامنه ای رد شده است و با علم به این موضوع او بعنوان کاندیدای اول دولتی ها برای ریاست جمهوری مطرح می شود، ولی به احتمال قوی کاندیدای بعدی که تایید صلاحیت می شود، به تقلید از انتخابات مصر کاندیدای اصلی دولتی ها خواهد بود. فردی همچون دکتر الهام که به لحاظ ظاهری شباهتهای زیادی هم با احمدی نژاد دارد و گاهی حتی سبک لباس پوشیدنش هم مشابه رییس دولت است، یا رحیمی برغم همه حرف و حدیث ها در مورد پرونده های اقتصادی اش، می توانند نامزدهای پیشنهادی دولتی ها باشند.

گفته می شود نخستین میتینگ رسمی انتخاباتی کاندیدای مورد نظر دولت به بهانه تقدیر از اعضای ستاد تسهیلات سفرهای نوروزی در استادیوم صدهزار نفری آزادی در روز ۲۹ فروردین‌ماه برگزار می‌شود. در این مراسم احمدی نژاد و جمعی از مسئولان و میهمانان سازمان‌های عضو ستاد تسهیلات سفرهای کشور حضور خواهند داشت.

یکی از نمایندگان مجلس اعلام کرده که “. طبق شنیده ها یکی از وزرا مامور پشتیبانی تغذیه ای این میتینگ را عهده دار شده است و یکی از وزرای آموزشی هم با تعطیل کردن مراکز آموزشی به ورزشگاه نیرو گسیل می کند تا این میتینگ پرشور و پر حرارت برگزار شود. ..شعار انتخاباتی جریان انحرافی همان شعار بهار می آید یا زنده باد بهار و … در میتینگ انتخاباتی ورزشگاه آزادی پرده برداری خواهد شود. اما حقیقتا غصه دار می شویم که چرا باید خزان و زمستانی ایجاد شود تا دولت به فکر بهار آن باشد…این خزان را که همین دولت و اطرافیانشان ایجاد کردند.”

همچنین سفرهای استانی احمدی نژاد که تا سال قبل به یک روند ثابت تبدیل شده بود و بهار سال گذشته بعد از سفر به خراسان رضوی، زمانی به بهانه گرما و زمان دیگر به خاطر سرما و… متوقف شد، مجددا برنامه ریزی شده و به نظر می رسد در آستانه انتخابات ریاست جمهوری قراراست سفرهای استانی مجدد آغاز شود.

دولتی ها می دانند اگر بازی انتخاباتی را ببازند، نه تنها از صحنه سیاسی کشور حذف می شوند بلکه باید آماده تحمل تبعات ناکارامدی، سوء تدبیر، سوء مدیریت و حتی محاکمه قضایی باشند، به همین دلیل برای پیروزی در این بازی با تمام توان وارد شده اند.

تغییر مهره ها تا روزهای پایانی

با توجه به تعدد نامزدهای موجود، احتمال کناره گیری برخی به نفع کاندیدای اصلح، احتمال رد صلاحیت کاندیداهای اصلی برخی جریانهای مطرح، اعلام ادامه رقابت تا انتهای مسیر و عدم کناره گیری از سوی تعدادی دیگر، سرنوشت انتخابات یازدهم ریاست جمهوری را مبهم و غیر قابل پیش بینی کرده است. با فرض برگزاری انتخاباتی سالم و منصفانه، ورود ریش سفیدان جریانهای سیاسی از یکسو برای اجماع روی یک کاندیدا و حکم ولایی رهبری برای تایید صلاحیت برخی ردشدگان می تواند سرنوشت بازی را تا روزهای پایانی تبلیغات انتخاباتی تغییر دهد. باید منتظر روزهای آینده نشست و دید چه کسانی می آیند و چه کسانی می روند.