مسیر منتهی به میدان تحریر: روابط مصر و آمریکا از به قدرت رسیدن ناصر تا سقوط مبارک -- لوید سی. گاردنر --نسر نیوپرس 2011

مسیر منتهی به میدان تحریر: روابط مصر و آمریکا از به قدرت رسیدن ناصر تا سقوط مبارک -- لوید سی. گاردنر --نشر نیوپرس ۲۰۱۱



مسیر منتهی به میدان تحریر: روابط مصر و آمریکا از به قدرت رسیدن ناصر تا سقوط مبارک

لوید سی. گاردنر

نشر نیوپرس ۲۰۱۱

مسیر منتهی به میدان تحریر نگاهی فشرده به روابط آمریکا و مصر دارد، اما به هرگونه ارتباطی که ممکن است این دیپلماسی با تغییرات اجتماعی و سیاسی سریع متعاقب تظاهرات در میدان تحریر داشته باشد، کمتر پرداخته است. فصل مربوط به بهار عربی در کمتر از پانزده صفحه ارایه شده است که فرصت کمی در اختیار نویسنده قرار می‌دهد تا فراتر از آنچه عموم آگاهی دارند، به این مبحث بپردازد.

هدف زیر سوال بردن کاربرد و ارزش کلی این کتاب نیست، با این حال، فقدان آن ممکن است در تحقیقات و تحلیل تازه پیرامون مسئله بهار عربی ریشه داشته باشد. مطالب لوید گاردنر درباره سیاست‌ها و دیپلماسی مصر-آمریکا، متفکرانه، تحلیلی، متوازن و آموزنده هستند. وی صراحتا به نکات ظریف و دقیق موضوع پرداخته و آنها را با بیانی شیوا و روان چنان ارایه می‌دهد که خواندن آن را برای خواننده آسان می‌سازد، ولو اینکه تحلیل وی ابداعی و ابتکاری نیست.

پنج فصل نخست کتاب روابط آمریکا و مصر از اواسط دهه ۱۹۴۰ تا قرن ۲۱ را به روشی که هم برای افراد آکادمیک و هم برای عامه مردم قابل درک است، مورد بررسی قرار می‌دهند. گاردنر با تکیه بر افشای سوابق، اظهار نظرها، رویدادها و فرصت‌های تاریخی، پیشینه روابط سیاسی میان دو کشور را سرد می‌داند.

از آن جایی که این یک نوشتار برداشتی اولیه از روابط مصر-آمریکا ارایه می‌دهد و با نگاهی جامع و منصفانه این روابط را در ارتباط با سایر کشورهای خاورمیانه به بحث می‌کشاند، مفید و جالب توجه است. دو فصل نخست به تغییر پویایی قدرت در جهان می‌پردازند که طی آن عرصه‌های قدرت و تاثیرگذاری بریتانیا و فرانسه رو به زوال نهاده و قدرت نظامی و اقتصادی آنها بعد از جنگ جهانی دوم کاهش یافته است. در این میان، آمریکا به دنبال پر کردن این خلاء بود تا در برابر اتحاد جماهیر شوروی قد علم کند و حداکثر قدرت و تاثیر را بر صحنه سیاست جهانی داشته باشد.

با توجه به اینکه بخش غالب نوشته‌های پیرامون خاورمیانه مبتنی بر تعصبات و گرایشات ارایه شده‌اند و با درنظرداشتن بی میلی این نوشته‌ها به شکافتن مسائل و بررسی‌های موشکافانه، اثر گاردنر را می‌توان کتابی کاملا روشنفکرانه دانست. وی به تحلیل چشم‌اندازهای مختلف پرداخته و آن‌ها را بر واقعیات تطبیق داده و با شگردهایی که درک خواننده نسبت به پیچیدگی موضوع مورد بحث را افزایش می‌دهد از ابعاد حمایتی و جنبه‌های چالشی مسائل سخن گفته است.

حجم عمده منابع و مآخذ کتاب آمریکایی است و از این رو ناگزیر از منظر یک آمریکایی به ماجرا می‌نگرد. بعید می‌نماید که دولت مصر اسناد دولتی داخلی خود را در اختیار گاردنر قرار دهد تا وی قادر باشد جهت تفسیر خویش از سیاست خارجی آمریکا بر آنها تکیه کند.

گاردنر تلاش کرد تا نقطه نظر کلی مصری و عربی را تا حد امکان ارایه دهد – و بنا به اعتبار خود گرایشی به سمت هیچ کدام از طرفین نشان ندهد و با اتکا به دقت آکادمیک خود به تشریح کشمکش‌های قدرت و اختلاف نظرهای بین آمریکا و مصر و رهبران سیاسی و دیپلماتیک آنها بپردازد.

فصل پنجم، “قمار ۵۰ میلیارد دلاری: سی سال وابستگی متقابل مصر-آمریکا” بسیار جالب توجه و متفکرانه نوشته شده است، هرچند می‌توانست در رابطه با پی بردن به اینکه آیا واقعا قماری در میان بوده است یا خیر، صرفا آموزنده بوده و تصمیم گیری را به خواننده بسپارد. آیا کمک ۵۰ میلیارد دلاری آمریکا به مصر مبلغی معقول در ازای رابطه‌ای مشکل آفرین و غالبا نامطمئن بوده است؟ رابطه‌ای که با ثباتی کاذب در دوره رژیم مبارک همراه شده و در نهایت در بهار عربی از هم فرو پاشید اما هیچ میراث مثبتی برای اقشار متوسط مصری به صورت توسعه و پیشرفت در کیفیت زندگی نداشته است.

مقایسه این هزینه‌های هنگفت و منافع این رابطه در قیاس با سایر تعهدات کمک مالی سنگین آمریکا طی دهه‌های اخیر به چه صورت است؟
در نهایت، مسیر منتهی به میدان تحریر برای دانشجویانی که به دنبال بررسی دقیق‌تر بر روی این موضوع هستند و اشخاص عادی علاقه‌مند به درک روابط مصر-آمریکا و تاریخچه سیاست خارجی معاصر مصر و روابط بین المللی آن کشور یک نوشتار مقدماتی مطلوب به شمار می‌رود.