قاهره: محمد رضا

زیاد سخت نیست همزمان با انتقال جشنواره سینمایی قاهره به مدیریت جدید بتوان نظمی جدید ایجاد کرد، اما اجرای این نظم دشوار است. علت این است که در جشنواره‌های غربی به طور کلی زمان مقدس است و امکان ندارد نمایش فیلمی بیش از پنج دقیقه تأخیر بخورد، اگر چنین اتفاقی بیفتد. این هم به نظام و مراعات وقت برمی‌گردد که در اساس تربیت و سلوک اجتماعی‌اند.
روز بیست و یکم ماه فیلم سوئدی «مرز» از فهرست نمایش‌های جشنواره قاهره به طور کلی و بدون هیچ دلیلی غیب شد. در زمان نمایش یا چند دقیق قبل از آن، از حاضران معذرت خواهی شفاهی شد و اعلام شد فیلم نمایش داده نمی‌شود. تماشاگران هم بلیت در دست بیرون آمدند بعد از اینکه دو ساعتی را هدر دادند و می‌توانستند وقت‌شان را صرف تماشای فیلم دیگری بکنند.
همچنین بعد از ظهر دو روز پیش نمایش فیلمی دیگر حدود ۴۵ دقیقه تاخیر داشت. این بار با این توجیه که معاون مدیرهنری منتقد احمد شوقی اعلام کرد که تماشاگران دیر وارد سالن نمایش شدند.
یک فیلم سعودی خالص
اگر حالت اول اتفاقی بوده و غیرمنتظره، نباید تکرار شود و حالت دوم پذیرفته نیست. اینجا الحق میهمانان باید بدانند که وقت معینی دارند تا بالای سن بروند و فیلم را معرفی کنند. با این حال وقت‌شان را در میان راه صرف می‌کنند و به وقت بی توجه‌اند که البته باید به آن احترام گذاشت.
هیچ چیز بهتر از آن نیست که نمایش فیلم دقیقا در زمان معین آغاز شود بدون آنکه بخواهیم ستارگان و سازندگان را معرفی کنیم، مگر اینکه بخواهیم تأکید و یادآوری کنیم که مصاحبه مطبوعاتی خواهد بود و هرکس علاقه‌مند است شرکت کند.
در بهترین حالت اینکه کارگردان به تنهایی روی سن برود و فیلم را معرفی کند و کوتاه آنچه را می‌خواهد بگوید. این همان کاری است که کارگردان سعودی، محمود صباغ کرد وقتی فیلم جدیدش«عمره و عروسی دوم» در دومین نمایش جهانی‌اش در جشنواره لندن در ماه اکتبر گذشته انجام داد. محمود صباغ فیلم را کوتاه معرفی کرد و از چهره‌های دیپلماتیک سعودی از جمله سفیر پادشاهی در قاهره تشکر کرد. همه این کار وقت بسیاراندکی برد. کارگردان اصرار داشت که فیلم را «فیلم سعودی خالص» معرفی کند و اضافه کرد، کلمه خالص سخت و اجرای آن بسیار دشوار است.
نه تنها سرمایه‌گذاری فیلم سعودی بود و این مسئله بسیار مهمی است بلکه موضوع آن به ریشه‌های جامعه سعودی می‌پردازد علیرغم اینکه ما در زمان نمایش فیلم می‌بینیم غربگرایی را که در سینمای سعودی سابق می‌شناختیم، رخت بربسته است.
«عمره و عروسی دوم» درامایی است درباره زنی که فقط دختر می‌زاید و برای همین هم شوهر و مادرش خود را آزاد می‌دیدند تا مرد زن دومی بگیرد تا فرزند پسری برایش بزاید.
برعکس فیلم اولش «برکه با برکه دیدار می‌کند» محمود صباغ به شکل بهتری موضوع را می‌پردازد. معضل اجتماعی که در رنج کشیدن زن در جامعه‌ای که نمی‌خواهد دست از سنت‌هایش بردارد متبلور می‌شود.
مسئله زن در فیلم‌های سعودی مسئله‌ای اساسی است و با طرح‌هایی که برای فعال سازی نقش اجتماعی‌اش آغاز شده همخوانی دارد. هرچند صباغ استقلال خود را حفظ می‌کند.
زهره و عزیزه
مسائل زنان در کشورهای مختلف با هم تفاوت دارند. آنچه قهرمان فیلم «لعزیره» مغربی از آن رنج می‌برد با رنج‌های قهرمان فیلم «عمره و عروسی دوم» یا «صوفیا» (باز هم مغربی) تفاوت دارند با «زهره الصبار/گل کاکتوس» از مصر. نه فقط به دلیل تفاوت‌های طبیعی بلکه اختلاف در مشکلاتی است که زن در هر جامعه با آن دست و پنجه نرم می‌کند.
«زهره الصبار/گل کاکتوس» به گروه جدیدی از فیلم‌هایی برمی‌گردد که امروز زن مصری را به تصویر می‌کشند. این زن ازنظر اجتماعی از حقوق عادلانه‌ای برخورداراست اما مسئولیت‌ها و تبعاتی دارد که در آنها می‌ماند. این وضعیت فیلم محمد حماد «اخضر یابس/سبز خشک» است. قهرمان «زهره الصبار/گل کاکتوس» ساخته هاله القوصی، با شرایطی که مردم در آن زندگی می‌کنند، کنار می‌آید تا مشکلات فوری آنها را حل کند. خواهر بزرگی هم وجود دارد که بدون همسر یا آینده روشن پژمرده می‌شود و اینجا در «زهره الصبار» مشکلی دو بخشی وجود دارد: اول دختری جوان که راهی برای تحقق آرزوها و بلندپروازی‌هایش ندارد و زنی پا به سن گذاشته که در زمان خودش همه رؤیاهایش را باخته و امروز به خاطراتش پناه می‌برد.
فیلم «لعزیزه: العزیزه: زن عزیز» ساخته محسن البصری، هم و غمی دیگر دارد هرچند مشکل همچنان زنانه است. شوهر خانواده را ترک می‌کند در حالی که زن باردار است. پسری می‌زاید و پسر بزرگ می‌شود و وارد مدرسه می‌شود. همه چیز به نظر آرام می‌آید تا اینکه دوباره سرو کله پدر پیدا می‌شود و پسرش را می‌خواهد. چرخه بزرگ و در نهایت مادر توان انتخاب سخت را می‌یابد. کارگردان مغربی در دومین فیلمش موضوع داغی را آرام می‌پردازد و موفق می‌شود همه عناصر و جزئیات را با تامل بچیند.
آنچه قابل توجه است اینکه کارگردانان برحسب اختلاف جغرافیا سبک‌های خودشان را انتخاب می‌کنند. لعزیزه دارای سبکی است متأثر از سینمای مغربی-فرانسوی. زهره الصبار مصری حکایت و عناصر روایت دراماتیک مختلفی دارد و عمره و عروسی دوم به آستر کاملا سعودی خودش اتکا دارد. این اختلاف قبل از هر چیز فرهنگی است هر چند هر سه اثر مسائل مربوط به زنان را می‌پردازند.