یک خانواده سوری از ناآرامی های جاری از کشور فرار کرده و از سوریه به اردن پناهنده شدند.
هرچند در رابطه با چگونگی پایان بخشیدن به بحران سوریه اختلاف نظر فراوان است، و همین امر موجب عدم موفقیت هر یک از طرفین قضیه شده است، ولی همه در رابطه با دلایل تداوم بحران سوریه در یک نقطه اتفاق نظر دارند و اینکه این بحران از جنبه داخلی خارج شده و ابعاد منطقه ای و بین المللی پیدا کرده است و همین عوامل منطقه ای و بین المللی و حمایت های آنها از طرفهای درگیر، مانع برقراری آرامش و صلح و به نتیجه رسیدن طرح های صلح در این کشور شده اند.
بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل در آخرین اظهار نظر خود در پایان اجلاس غیر متعهدها در تهران،از همه اطراف قضیه خواست تا از تلاشهای اخضر ابراهیمی فرستاده جدید سازمان ملل در امور سوریه برای برقراری صلح حمایت کنند. او گفت: آنچه مهم است این است که طرفین از خشونت ها دست بردارند و تمام بازیگرانی که می توانند نقش تجهیز و ارسال سلاح را داشته باشند از این اقدام دست بردارند، چرا که هر گونه نظامی شدن، موقعیت این رویداد واقعا غم انگیز را طولانی تر می کند و باعث می شود مردم سوریه تحت فشار قرار گیرند.
اخضر ابراهیمی، نماینده جدید سازمان ملل و اتحادیه عرب در امور سوریه، روز اول سپتامبر(یازدهم شهریور) مسئولیت را از کوفی عنان که بعد از شش ماه تلاش و رایزنی با عوامل ذینفوذ داخلی و خارجی، نهایتا نتوانست طرح صلح شش ماده‌ای خود را به اجرا بگذارد ، تحویل گرفت. این در حالی بود که طرح عنان از سوی تمام طرفهای درگیر پذیرفته شده و تلاشهای دیپلماتیکی هم برای پایان دادن به خشونت‌‍‌ها صورت گرفته بود.
اخضر ابراهیمی همزمان با به عهده گرفتن این وظیفه، ضمن سنگین دانستن بار مسئولیت طی اظهاراتی اجرای ماموریت خود را “تقریبا غیرممکن” دانست، ولی گفت:” من یک میانجی هستم و خواهان صلح، من خوش بین هستم، باید خوش بین باشیم، حتی هنگام رویارویی با دشواریهای بزرگ…”
کوفی عنان؛ شش ماه تلاش بی حاصل
۲۳ فوریه ۲۰۱۲،کوفی عنان برای حل بحران سوریه از سوی سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب ماموریت یافت تا در چارچوب قطعنامه های سازمان ملل و اتحادیه عرب برای تماس با تمام بازیگران در داخل و خارج از سوریه تلاش کند تا به یافتن راه حلی سیاسی، مسالمت آمیز و متناسب با آرمان های مردم سوریه ، کمک نماید.
نتیجه تلاشهای عنان را می توان در طرح شش ماده ای او خلاصه نمود. طرح شش ماده ای کوفی عنان برای حل بحران سوریه عبارت بود از گفتگوهای سیاسی بین طرفین درگیر در بحران، پایبندی طرفین به توقف عملیات نظامی علیه غیر نظامیان و خروج تسلیحات نظامی سنگین و نیروهای نظامی از شهرها، صدور مجوز برای ارسال کمک های انسان دوستانه با توقف روزانه ۲ ساعت درگیری بین طرفین به منظور ارسال کمک به غیر‌نظامیان، اجازه برگزاری تجمعات و تظاهرات مسالمت آمیز، تضمین تردد خبرنگاران در تمام مناطق سوریه و آزادی بازداشت شدگان در جریان شورشها.
نکته مهم در طرح عنان، عدم اشاره به خواسته غربی ها و برخی دولتهای عربی از کناره گیری بشار اسد از قدرت بود.
کوفی عنان زمانی که متوجه شد اراده لازم برای ادامه طرح وی و یا حتی پذیرفتن برخی پیشنهادات او از جمله در رابطه با حضور ایران در فرآیند حل بحران وجود ندارد و با عدم همکاری برخی کشورهای بزرگ در اجرای طرح خود مواجه شد، از سمت خود استعفا کرد و از دبیر کل سازمان ملل خواست ماموریت وی را در سوریه تمدید نکند .
عنان، ضمن انتقاد به قدرت های جهانی بویژه اعضای دایم شورای امنیت که نمی توانند در مورد سوریه به یک رویه واحد برسند، اعلام کرد که این اختلاف ها باعث شکست وی در سوریه شده است و گفت:” بدون اجماع بین المللی ، به ویژه حضور و همکاری قدرت های منطقه ای ، نه من و نه هیچ کس دیگری قادر نخواهد بود که در مرحله اول حکومت اسد را و در مرحله دوم مخالفان را به پذیرش روندهای سیاسی و نه نظامی متقاعد کنم”.
به نظر می رسد عدم برخورداری عنان از حمایت های لازم، افزایش نظامی سازی اوضاع سوریه و نبودن وحدت در میان اعضای شورای امنیت شرایط مناسب برای ایفای نقش فعال وی را به تمدید مأموریت خود که در آخر آگوست به اتمام می رسید، بی میل کرده بود.
نکته قابل تامل بالا گرفتن درگیریها همزمان با اعلام طرح شش ماده ای عنان در سوریه و تبدیل شهرهای مختلف به صحنه حنگ های خونریز داخلی بود.
اخضر ابراهیمی؛ مجرب ولی نه چندان امیدوار
کوفی عنان زمانی که از استعفای خود از مأموریت ویژه اش در سوریه به عنوان فرستاده سازمان ملل و اتحادیه عرب خبر می داد، گفت دنیا پر ازآدمهای دیوانه ای مثل من است و بان کی مون شاید بتواند جانشینی برای من پیدا کند.
این بار قرعه فال را به نام اخضر ابراهیمی دیپلمات کهنه کار الجزایری زدند. ابراهیمی بین سال‌های ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۳ وزیر امور خارجه الجزایر بود، وی نقش موثری در حل بحرانها و پایان دادن به درگیری های منطقه ای و جهانی داشت. ازجمله می توان به نقش وی به عنوان نماینده سازمان ملل و اتحادیه عرب در حل بحران های عراق، افغانستان، هاییتی، لبنان و آفریقای جنوبی اشاره کرد.
اظهار نظرهای سیاستمدارانه ابراهیمی از بدو معرفی بعنوان نماینده سازمان ملل و اتحادیه عرب نشانه پختگی وی در عرصه میانجیگری در منازعات بین المللی بود. گدشته از وزنه وی بعنوان یک میانجی بین المللی، او زمانی که برای حل بحران لبنان تلاش می کرد، با خانواده اسد از نزدیک کار کرده، ازین رو نسبت به مسایل منطقه و سوریه آشنایی نزدیک دارد. ابراهیمی از همان ابتدا سعی کرد نشان دهد تا زمانیکه طرفین درگیر درصدد حل مناقشه نباشند، از او بعنوان فرستاده سازمان ملل و اتحادیه عرب کاری ساخته نیست. او اعلام کرد که فرمول جادویی برای پایان دادن به وضعیت جاری طرفین معارضه که به رغم تمامی هزینه‌ها، اصرار به ادامه درگیریها دارند، در دسترس ندارد. ابراهیمی در اولین گفتگوی خود پس از معرفی گفته بود در شرایطی نیستم که از بشار اسد بخواهم استعفا دهد. او از گروه های درگیر در سوریه خواست تا به خشونت ها پایان دهند و گفت: در حال حاضر اوضاع سوریه بسیار خطرناک و پیچیده است لذا رسیدن به روند سیاسی که بتواند پاسخگوی خواسته های مردم بوده و شرایط معیشتی آن ها را در آینده فراهم کند، امری ضروری است. تاریخ هرگز نمی تواند به عقب بازگردد لذا باید برای حل بحران سوریه طرح های جدیدی ارائه شود.
ابراهیمی در اولین روز کاری خود گفت: مداخله نظامی نیروهای عربی در سوریه مطرح نیست. صحبت درباره اعزام نیروهای عربی یا بین المللی از جمله نیروهای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به سوریه هنوز زود است. مداخله نظامی در سوریه به معنای شکست تلاش های دیپلماتیک است. از نظر من هم اکنون این گزینه مطرح نیست و شخصا معتقدم این گزینه نه امروز، نه فردا و نه در روزهای بعد مطرح نخواهد بود.وی ضمن اینکه خواستار آتش بس برای توقف درگیری ها در سوریه شد، از مقصر دانستن هر یک از گروه ها در سوریه خودداری کرد اما گفت مسئولیت دولت برای متوقف کردن درگیریها بسیار بیشتر از مخالفان است. دولت سوریه باید به مشکلات و چالش های مردم این کشور و رنج های آنها توجه کند چرا که ایجاد تغییر در این کشور امری ضروری و فوری است.
طرح مرسی؛ پیشنهادی برای خالی نبودن عریضه
محمد مرسی که در اجلاس کنفرانس اسلامی در مکه پیشنهاد کرده بود که چهار کشور ایران، مصر، ترکیه و عربستان به عنوان کشورهای موثر نسبت به حل بحران سوریه و دیگرتحولات منطقه با یکدیگر رایزنی داشته باشند، در اجلاس تهران با بیان اینکه امروز انقلابی علیه رژیم ظالم سوریه آغاز شده است، گفت “وظیفه اخلاقی ماست که علیه سرکوب دولت بشار اسد از مردم سوریه حمایت کنیم. مخالفان باید صفوف خود را متحد کنند؛ به گونه‌ای که همه جریان‌ها را در بر گیرد و مخالفتی در میان آنها نباشد. ما کاملأ آماده‌ایم از این مسئله حمایت کنیم… مصر آماده همکاری کامل با همه طرف ها برای توقف خون ریزی در سوریه است.
محمد مرسی پیش ازین از روسیه و چین خواسته بود به بشار اسد فشار آورند تا از قدرت کناره‌گیری کند.
این درحالیست که جدیدترین پیشنهاد ایران برای حل مشکل سوریه در اجلاس غیر متعهدها توصیه آتش بس و اجرای سازوکار سه ماهه گفت وگوی آشتی ملی در این کشور بود. جزئیات این طرح پیشنهادی شامل توقف خشونت ها، آغاز گفت وگو، برگزاری انتخابات و مشارکت همه طیف های سیاسی سوریه و امداد رسانی و کمک رسانی انسان دوستانه به مردم سوریه زیر نظر دولت این کشور و تشکیل دولت وحدت ملی است.
با توجه به فاصله زیاد دیدگاههای ایران از یکسو و ترکیه، عربستان و مصر در موضوع سوریه از سوی دیگر، به نظر نمی رسد که هیچ یک ازین کشورها موضع خود را نسبت به تحولات سوریه تغییر دهند. چرا که تفسیر ایران از یک طرف و سه کشور دیگر از طرف دیگر از تحولات سوریه به کلی متفاوت است. از همین رو به نظر می رسد از همان ابتدا طرح پیشنهادی رییس جمهور مصر در کنفرانس اسلامی در رابطه با سوریه مرده بدنیا آمده است.
حال با توجه به شکست طرح عنان و اظهارات نه چندان امیدوارکننده اخضر ابراهیمی در همین هفته اول باید دید فرستاده ویژه جدید می تواند در کارنامه خود موفقیت دیگری را در حل بحران های جهان ثبت کند یا مسئولیت خود را به تعبیر عنان به دیوانه دیگری واگذار می کند؟ تردیدی نیست که ابراهیمی برای توفیق چاره ای جز درس گیری از شکست عنان و دوری از عوامل این شکست ندارد.
