سخنرانی اخیر مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا رسما با فاصله گرفتن از معامله گری، از آغاز نبرد دولت آمریکا با نظام ایران خبر می دهد، جنگی که با حربه تحریم های اقتصادی انجام می شود. این تحریم ها نه تنها در راستای اعمال فشار بر حکومت بلکه تهدید وجودی برای کل سیستم به شمار می روند.

توتال فرانسه میدان های گازی خلیج را رها کرد. مدیر عامل شرکت انی ایتالیا اعلام کرد «دفاتر این شرکت در تهران مسدود و عملیات اکتشاف و استخراج نفت و گاز توسط این شرکت متوقف گردید. از سوی دیگر، از مجموع صد هواپیمایی که ایرباس قرار بود با توجه به توافق تاریخی دو جانبه به ایران تحویل دهد تنها ۳ فروند هواپیمای ایرباس وارد ایران شدند. مجوز فروش این هواپیماها به ایران لغو شد. شرکت نروژی در زمینه انرژی خورشیدی هم در حالی هفته پیش ایران را ترک کرد که چهار سال به پایان قرارداد باقی مانده بود. فعالیت شرکت های صاحب نام دیگر مثل «زیمنس» آلمان، شرکت فولاد ایتالیایی «دانیلی» و شرکت حمل و نقل دریایی «مرسک» در ایران متوقف گردید. مشوق های اقتصادی ایران به اروپایی ها هم کاری از پیش نبرد و فعالیت ده ها شرکت اروپایی در ایران به دلیل بیم و نگرانی از دولت دونالد ترامپ متوقف شد و شرکت هایی که ظرف ۱۸۰ روز به روابط تجاری خود با ایران پایان ندهند نمی توانند وارد بازار آمریکا شوند.

چرا غول های اروپایی نگرانند؟ جواب این سوال ساده است. همه شرکت های اروپایی منافع بسیار کلان تری با آمریکایی ها دارند تا ایران و حتی شرکت هایی که بازار آمریکا برایشان چندان جذابیت ندارد اما می دانند که تحریم دلاری، ایران را در آستانه ورشکستگی قرار می دهد.

تلاشدولتهایاروپاییبرایجلوگیریازلغوقرارداداینشرکتهاکارسازواقعنشد. اروپایی ها وعده دادند به خاطر JCPOA همکاری اقتصادی با ایران متوقف نشود. احتمالا شرکت های بزرگ اروپایی که با ایران قرارداد امضا کردند به دنبال خروج از ایران ضرر می کنند اما همه آنها به سرعت ایران را ترک خواهند کرد.

قرارداد «توتال» فرانسه برای صنایع نفت و گاز ایران حائز اهمیت بوده و حکومت هم به این قرارداد امید بسته بود. اما توقف فعالیت شرکت های اروپایی در ایران بیانگر این است که دولتمردان اروپا نه تصمیم خود را به شرکت ها تحمیل می کنند و نه می توانند جلوی واشنگتن بایستند. بی تردید، حکومت ایران هم یارای مقابله با ایالت متحده را نخواهد داشت. توتال اولین شرکتی بود که به دنبال امضای برجام در سال ۲۰۱۵ پایش به ایران باز شد و ۵ میلیارد دلار در توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی سرمایه گذاری کرد. یک مدیر ارشد توتال در آن زمان گفت «حضور این شرکت در ایران مشروط به موافقت آمریکا نیست.» اما به دنبال هشدار پرزیدنت ترامپ در نوامبر گذشته به شرکت های اروپایی برای داد و ستد با ایران دفاتر توتال در تهران مسدود شدند و این شرکت یک دفتر در واشنگتن به منظور هماهنگی با مقامات آمریکایی افتتاح کرد و در نهایت هم از ایران خارج شد.

آمریکا تا چه می تواند بر شرکت های اروپایی تاثیر گذار باشد و حرف خود را به کرسی بنشاند؟ حجم تجارت آمریکا ۱۹ تریلیون دلار بوده که سهم اروپایی ها از این بازار ۷۰۰ میلیارد دلار در سال است. با این حساب، قراردادهای ایران نسبت به این رقم خیلی ناچیز به نظر می رسد.

علاوه بر این، باید گفت که تحریم های آمریکا دردناک هستند که نمونه آن جریمه نه میلیارد دلاری بانک فرانسوی بی ان پ به خاطر معامله با ایران بود!
بنابراین، می توان گفت تلاش های آلمان و فرانسه برای مقابله با دولت ترامپ و پافشاری بر ماندن در برجام به دو دلیل راه به جایی نخواهد برد. نخست اینکه ترامپ تسلیم نمی شود. دوم: رهبر دست از سیاست ها و جنگ و کشتار برنمی دارد. سرانجام، ایران به این نتیجه خواهد رسید که اروپایی هایی که خواهان حفظ برجام هستند نمی توانند هزینه ماندن در این توافق را پرداخت کنند چرا که الان دست شرکت های اروپایی بسته شده است.

سران ایران باید با این واقعیت کنار بیایند که برجام در لحظه ای که باراک اوباما کاخ سفید را ترک کرد و ریاست جمهوری به ترامپ رسید مرد. اما حکومت ایران به جای اینکه با این واقعیت همگام شود و رویکرد اشتباه خود را مورد بازنگری قرار دهد در بروکسل و مسکو و پکن و دلهی نو به دنبال راهکار می گردد. ایران نمی تواند خسارات وارده را جبران یا جایگزینی پیدا کند. حکومت ایران در حوزه نظامی در سوریه و در حوزه سیاسی در عراق شکست خورده و در یمن هم خسارت های فراوانی دیده است. اما حکومت سنگین ترین هزینه و تاوان را در خود ایران پرداخت می کند.