نمایی از بازار موسیقی در ریاض - عکس از عبد العزیز الدمان - الشرق الاوسط

نمایی از بازار موسیقی در ریاض – عکس از عبد العزیز الدمان – الشرق الاوسط

ریاض، عبد الاله الشدید – الشرق الاوسط – عمو احمد ناصر را یافتیم که روی ترانه “شب زیبا نمی شود” با صدای زیبای مرحوم طلال مداح، در گوشه ای از بازار “موسیقی” که در وسط شهر ریاض پایتخت عربستان واقع شده عود می نوازد، عودی که ۳۰ سال است از آن جدا نشده است. بازار موسیقی تنها محل تجمع اهالی موسیقی عربستان به حساب می آید که روزانه در آن جمع می شوند تا جدیدترین مسائل هنری را با هم درمیان بگذارند و به نوآموزان موسیقی عود نوازی یاد بدهند و همچنین در این بازار ابزار و آلات موسیقی مختلف فروخته می شود.

احمد ناصر که واقعا یک هنرمند به تمام معناست برای ما نوار خاطراتش درباره هنر و موسیقی و شب نشینی ها و سیر تحول آن در طول نسل ها را به عقب برمی گرداند و می گوید: «این بازار از حدود نیم قرن پیش بسیاری از هنرمندان مردمی بزرگ را طی نسل ها در دل خود جای داده است که از جمله آنها می توان هنرمند درگذشته فهد بن سعید، حمد الطیار، طاهر الاحسائی و فهد بن عبد المحسن را نام برد و من با همه اینها سالهای طولانی رابطه و پیوندی قوی داشته ام به ویژه در دوره طلایی اوایل دهه هشتاد و نیمه آن».

وی می افزاید: «جنبش هنری در اوج خود بود و در بازار تعداد زیادی از هم همکاران ما و عاشقان موسیقی پیدا می شد، و شب نشینی ها تا طلوع آفتاب ادامه داشت و بازار پر بود از بازدید کنندگان و علاقمندان به موسیقی اصیل که عود گل سر سبد آن بود».

احمد درباره عمر این بازار و تاثیرش بر نقشه هنری عربستان صحبت می کند و برای ما روشن می سازد که این بازار عمرش به بیش از پنجاه سال می رسد وپیچ و خم ها و لحظه های تاریخی مهمی را به خود دیده است، با این حال هنرمندان بزرگ بسیاری ساخته است که موسیقی را ابتدا در این بازار شروع کردند. و بلکه برخی از هنرمندان معروف حال حاضر به اجرای موسیقی در میادین و کوچه های بازار می پرداختند لذا بسیار مدیون آن هستند چرا که این بازار بوده که در ابتدای راه دستشان را گرفته و هنرمندان آماتور موسیقی در هر گوشه بازار حضور دارند و این بازار تنها مکان در ریاض است که در آن به موسیقی و نوازندگی پرداخته می شود.

وی در همین حال توضیح می دهد که: «وضعیت اکنون با گذشته تفاوت کرده است؛ با ورود آلات موسیقی مدرن به بازار استقبال از آموزش عود نوازی بطور چشمگیری کمتر شده است، با این حال هنوز رونق و طرفدارانش را از دست نداده به ویژه ساکنان بادیه و مناطق غیرشهری و برخی استانها که هنوز هم مشتری دایم بازار هستند و اینها نسبت به دیگر ساکنان شهر بیشترین استقبال و اصرار را بر عود نوازی دارند».

وی می گوید در حالی که در دیگر کشورهای عربی هنرمندانی که با عود کار می کنند با آن کسب درآمد هم می کنند، نوازندگی در عربستان بیشتر کاربرد سرگرمی دارد، لذا این امر موجب شده که استقبال داخلی از آن کمتر شود.

در گوشه اصلی بازار با احمد الدوسری دیدار داشتیم. او مغازه فروش آلات موسیقی دارد و در حال گفتگو با یکی از مشتریانش درباره کیفیت عودی است که می خواهد بخرد. هنگامی که درباره وضعیت فعلی از او پرسیدیم گفت بازار جان تازه ای گرفته و تکان خورده است به ویژه که در آستانه تابستان هستیم و این فرصت خوبی برای کسب سود است. در گفته هایش گریزی هم به قیمت ها وانواع عود می زند و تاکید می کند که عود مصری از همه ارزان تر است و قیمتش از ۱۵۰ ریال آغاز می شود و به دنبال آن عود بحرینی و کویتی.

وی توضیح می دهد که عود عراقی که قیمتش از ۲۵۰۰ ریال آغاز می شود وتا ۴۰ هزار ریال هم می رسد بهترین کیفیت را دارد و بر دیگر انواع عود برتری دارد؛ چرا که ویژگی های خاصی دارد که بزرگترین هنرمندان عرب همچون عبادی الجوهر که پدر معنوی نوازندگان عود محسوب می شود از آن استفاده می کنند.

وی می گوید که عود مصری با وجود پایین بودن قیمتش انواعی دارد که به ده هزار ریال هم می رسد و توضیح می دهد کشور سازنده هیچ ربطی به کیفیت عود ندارد بلکه این اسم فرد سازنده است که کیفیت آن را مشخص می کند و می گوید مهر سازنده وتاریخ ساخت عود در داخل آن حک شده است.

وی می افزاید: «انواع عودی که دو عراقی به نام های محمد فاضل و منصور المنصور می سازند بر بقیه برتری دارد اما بسیاری از سازندگان بامهارت از کشورهای مختلف هم هستند که آلاتی را که به شکل حرفه ای و با کیفیت ساخته اند به قیمت دهها هزار ریال می فروشند، به ویژه که ساخت یک عدد عود نیازمند کار و تلاش سختی است و یک هفته وقت می برد».

الدوسری توضیح می دهد که قیمت ها بر اساس کیفیت چوب و نوع زه تفاوت دارد یعنی چوب و زه عود تعیین کننده قیمت و کیفیت آن هستند، به ویژه که ساخت عود نیازمند دقت بالایی است و اشتباه سهوی هم روی صدای عود تاثیر می گذارد ولذا روی نام سازنده و مشتریانش هم همینطور. وی برای ما روشن می سازد که بحرانهای سیاسی جهان عرب در مصر و عراق تاثیر زیادی روی ساخت عود و بالا رفتن قیمت آن داشته اند.

زاهد عباد که در یکی از مغازه های “بازار موسیقی” مشغول به کار است برای ما درباره بهترین روش آموزش عود نوازی صحبت می کند و می گوید رغبت و تفنن اساس آموزش عود هستند چراکه عود با صاحبش ارتباط و تعامل احساسی دارد و هرچه بیشتر به نوازندگی علاقه داشته باشیم در عود نوازی نوآورتر خواهیم بود و سریع تر یاد خواهیم گرفت.

وی می گوید یادگرفتن اسامی زه ها عملا نخستین گام در آموزش است و توضیح می دهد که دوره های آموزشی در عربستان سعودی گران است و مخفیانه برگزار می شود و درس نوازندگی با هزینه ای معادل ۱۵۰ ریال برای هر جلسه آغاز می شود و آموزنده حداقل به پنج جلسه برای آشنایی با مبانی نوازندگی مثل وزن عود و شناخت اصوات و تمرکز بر زه ها و انتقال لحن از ذهن به زه نیاز دارد.

وی می گوید عدم وجود کانون های تخصصی آموزش آلات موسیقی فضا را برای سودطلبان و کلاهبردارانی که از علاقمندان به یادگیری موسیقی سوء استفاده می کنند باز کرده است.
عباد به موضوع بهترین نوع عود برای آموزش پرداخته و می گوید نوع مصری از همه بهتر است به ویژه که ارزان تر است و صداهای خوبی می دهد. به گفته وی، کسانی که انواع گران قیمت را می خرند افراد حرفه ای هستند که به دنبال چیزهای کمیاب هستند و خصوصا اینکه عود بر حسب توجه صاحبش و نحوه استفاده تا حدود سی سال عمر می کند.

وی توضیح می دهد که انواع عودهای قدیمی در بازار وجود دارد که دهه ها قبل ساخته شده اند و لذا قیمتشان هم بالاست و مشتری های خاصی هم دارد یعنی به علت قیمت بالا هر کسی جرات نمی کند به سمت آنها برود. وی می گوید نوع قدیمی عود دستی بهترین است اما عود برقی را برخی نوازندگان ماهر برای استفاده در جشن ها ترجیح می دهند، مثل هنرمند بزرگ “رابح صقر” که با عودهای برقی زیادی نوازندگی می کند و این به دلیل کیفیت خوب آن در ضبط است.