تصویری از بیمارستان شریعتی تهران – عکس از پایگاه اطلاع رسانی سازمان نظام پرستاری ایران
«ما می‌خواهیم اگر کسی در یک خانواده مریض شد آن خانواده بیش از رنج مریض داری رنج دیگری نداشته باشد» این یکی از جملات معروف آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی است که بر روی جلد دفترچه‌های بیمه خدمات درمانی در ایران نوشته شده است.
اشاره رهبر ایران در این جمله به لزوم گسترش خدمات بیمه های درمانی به خانواده ها و کاستن از هزینه های بخش سلامت برای مردم است. اما آیا این بیمه ها توانسته اند آنگونه که رهبر ایران گفته است رنج هزینه های درمان را از دیگر رنج های خانواده های دارای مریض کم کنند. شواهد نشان می دهد که اینطور نیست.
نتایج یک پژوهش که خبرگزاری ایسنا چند روز پیش آن را منتشر کرده است نشان می‌دهد هزینه‌های مستقیم پزشکی، سالانه ۳۲۰ هزار خانوار ایرانی را به زیر خط فقر غذایی می‌کشاند. در این میان انجام عمل های جراحی را باید پرهزینه ترین و گرانترین بخش خدمات پزشکی در ایران دانست.
هزینه های برخی عمل های جراحی در ایران نه تنها به نسبت میزان درآمد مردم بلکه بر اساس استانداردهای جهانی نیز به مراتب گران است. به عنوان مثال متوسط هزینه انواع عمل جراحی قلب در ایران گران تر از متوسط نرخ جهانی آن در دیگر کشورهای جهان اعم از توسعه یافته و جهان سوم تمام می شود. این موضوع را ۲۰ جراح و متخصص برجسته قلب جهان که مسئولیتهای اجرایی مهمی در بیمارستانها و انجمنهای تخصصی قلب کشور خود دارند در گفتگو با خبرگزاری مهر تایید کرده اند.
هم اکنون عمل قلب باز در برخی بیمارستانهای خصوصی در ایران با هزینه ای بیشتر از ۸۰ میلیون تومان انجام می شود. این عمل رکورددار گرانترین عمل جراحی در ایران است. پس از آن نیز برخی عمل های مربوط به زیبایی و جراحی های مغز در رتبه های بعدی گرانترین عمل های جراحی قرار دارند.
نرخهای عمل های جراحی در ایران مانند نرخ همه خدمات درمانی توسط شورای عالی بیمه خدمات درمانی که شورایی است وابسته به دو وزارتخانه بهداشت و درمان و کار و رفاه اجتماعی تعیین می شود. این شورا هر ساله نرخ معین برای ۹۰ عمل جراحی شایع برای هر سال را در ابتدای همان سال تعیین و اعلام می کند.
بر اساس اعلام این شورا، نرخ های تعیین شده بر اساس کیفیت بیمارستانی که هر عمل در آن انجام می گیرد متفاوت است. در این نرخنامه بیمارستان ها به چهار دسته شامل، درجه یک، درجه دو، درجه سه و درجه چهار تقسیم شده اند که مبالغ درج شده در آن برای یک بیمارستان درجه یک در حدود ۲۵ درصد گرانتر از مبالغ یک بیمارستان درجه چهار است.
در این میان بخش زیادی از بیمارستان های درجه یک و دو شامل بیمارستان های خصوصی و مابقی را بیمارستان های بخش دولتی تشکیل می دهند. البته در میان دولتی ها نیز بیمارستان های با کیفیتی که درجه یک و دو می شوند نیز دیده می شود. بیمارستان های میلاد، لبافی نژاد، مرکز قلب بیمارستان شریعتی تهران و بیمارستان نمازی شیراز برخی از این بیمارستان ها هستند.
بر اساس نرخ های تعیین شده در سال ۹۲ هم اکنون هزینه انجام عمل های جراحی در بیمارستان های خصوصی به این شرح است؛ بیماری های قلبی و عروقی ۵ تا ۱۰ میلیون تومان، بیماری های کلیوی یک و نیم تا ۶ میلیون تومان؛ جراحی مغز ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان، زایمان ۳ تا ۵ میلیون تومان، بیماری های جراحتی ۱ تا دو میلیون تومان.
همین نرخ ها برای انجام عمل در یک بیمارستان دولتی به این شکل درخواهد آمد؛ بیماری های قلبی و عروقی ۲ تا ۷ میلیون تومان، بیماری های کلیوی یک تا ۴ میلیون تومان؛ جراحی مغز ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان، زایمان ۱ تا ۲ میلیون تومان، بیماری های جراحتی ۵۰۰ هزار تا یک و نیم میلیون تومان.
این هزینه ها شامل دستمزد پزشک، دستمزد متخصص بیهوشی و برخی تجهیزات پزشکی و غیره می شود.
اما این مبالغ تنها هزینه های لازم برای این عمل ها نیست. در ایران و میان جامعه پزشکی رسم رایجی وجود دارد که به عنوان زیرمیزی شناخته می شود. بر اساس اعلام دکتر ایرج خسرونیا از اعضای هیئت مدیره سازمان نظام پزشکی ایران حدود ۳۰ درصد پزشکان در جایگاهی قرار دارند که می توانند زیر میزی بگیرند. بخش اصلی این ۳۰ درصد شامل پزشکان جراح می شود.
زیرمیزی هزینه ای است که پزشک علاوه بر دستمزد تعیین شده به صورت خارج از قاعده و ثبت نشده برای انجام عمل جراحی از بیمار دریافت می کند. این مبلغ به دلیل غیرقانونی بودن به هیچ وجه در پرونده پزشکی فرد بیمار ثبت نمی شود و به همین دلیل هیچ بیمه ای حاضر به پرداخت آن نیست. با این حالا سالانه مبالغ بسیار کلانی به صورت زیرمیزی از سوی پزشکان از بیماران دریافت می شود. به گفته معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی پزشکان تنها در سال ۹۰ مبلغ یک میلیارد تومان زیرمیزی از بیماران خود دریافت کرده اند.
اگر چه زیر میزی نرخ مشخصی ندارد اما هزینه زیرمیزی هر عمل در حدود همان مبلغ تعیین شده بر اساس قانون برای انجام جراحی است. به عنوان مثال اگر برای انجام یک عمل جراحی بیمار باید مبلغ ۱۰ میلیون تومان به بیمارستان بپردازد از این میزان در حدود ۲ تا ۳ میلیون تومان بسته به نوع عمل دستمزد تعیین شده برای پزشک جراح است. این مبالغ در پرونده پزشکی فرد به صورت تفکیک شده و دقیق درج می شود. اما به صورت معمول جراح مبلغی در همین حدود (۲ تا ۳ میلیون تومان) نیز به صورت زیر میزی از بیمار دریافت خواهد کرد.
بیمار علاوه بر این باید مبلغی دیگر برای هزینه هر شب بستری شدن در بیمارستان را نیز کنار بگذارد. نرخ های تعیین شده در این قسمت برای بیمارستان های بخش خصوصی نیز به این شرح است: هزینه یک شب بستری در بیمارستانهای درجه یک در اتاق‌های یک تختی ۳۹۱ هزار و ۵۰۰ تومان، دو تخته ۳۰۴ هزار و ۵۰۰ تومان و تخت سی‌سی‌یو نیز ۳۹۱ هزار و ۵۰۰ تومان.
همین نرخ ها برای بیمارستان های بخش دولتی و عمومی نیز اینگونه است: بیمارستان درجه یک و اتاق یک‌تخته ۲۲۸هزار و ۶۰۰تومان، دو تخته ۱۲۷ هزار تومان، تخت سی سی یو ۲۲۸ هزار و ۶۰۰ تومان و تخت اتاق پست سی‌سی‌یو ۲۹۲ هزار و ۱۰۰ تومان.
با نگاهی به نرخ های اعلام شده در این گزارش و بر اساس نوع عمل جراحی و تعداد شب های بستری شدن در بیمارستان می توان هزینه انجام یک عمل جراحی در ایران را محاسبه کرد. این در حالی است که بر اساس گفته های مسئولان حوزه بهداشت و درمان ایران بخش زیادی از هزینه های درمان از جیب مردم پرداخت می شود.
احمد آریایی‌نژاد نماینده مجلس شورای اسلامی و عضو هیات رئیسه کمیسیون بهداشت و درمان در گفتگویی با خبرگزاری مجلس ایران این میزان را ۷۵ درصد اعلام کرده است. علاوه بر این بر اساس اخرین امارهای اعلام شده دستکم ۳ میلیون نفر در ایران نیز فاقد هرگونه بیمه ای هستند که در صورت نیاز به انجام هر کدام از این عمل ها باید صد در صد هزینه های آن را خود بپردازند.
با در نظر گرفتن همه این شرایط به نظر می رسد ایران تا رسیدن به وضعیت مطلوب مطابق جمله ای که در ابتدای این گزارش به نقل از رهبر جمهوری اسلامی ذکر شد، هنوز راهی طولانی در پیش دارد.
