حسن روحانی در مسقط عمان- رویترز
حسن روحانى رییس جمهور ایران، عمان را به عنوان اولین کشور حوزه خلیج فارس براى سفر خود انتخاب کرد و چهارشنبه ۲۱ اسفند براى سفر دو روزه به مسقط رفت. همان گونه که سلطان قابوس پادشاه عمان نیز اولین مقام رسمى خارجى بود که تنها چند روز پس از شروع به کار دولت حسن روحانى و در سوم شهریور ١٣٩٢به طور رسمی به تهران سفر کرد. این سومین سفر رسمى سلطان قابوس به ایران بود. اولین دیدار او در دوره محمدرضا شاه پهلوی و دومین سفرش به تهران سه دهه بعد و اندک زمانی بعد از مراسم تحلیف دومین دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد در سال ۱۳۸۸ خورشیدی بود.
خون سربازان ایرانى مبنای دوستى تاریخى ایران و عمان
پیشینه روابط دوستانه ایران و عمان به قبل از دولت هاى حسن روحانى و محمود احمدى نژاد و حتى پیش از برقراری جمهورى اسلامى بر مى گردد. زمانى که محمد رضا شاه پهلوى در سال ١٩٧٣ نیروهای زبده ارتش شاهنشاهى را به یارى دولت متزلزل سلطان قابوس فرستاد که در مقابل شورش چریک هاى چپ گراى منطقه “ظفار” سخت به مخمصه افتاده بود. چریک هایى که در چارچوب “جبهه آزادى بخش ظفار” و با حمایت اردوگاه سوسیالیسم و بلوک شرق در مناطق شرقى عمان دست به شورش زده بودند.
واحدهای واکنش سریع ارتش شاهنشاهی ایران که با مدرن‌ترین سلاح‌ها و ۲۰ فروند بالگرد به ظفار اعزام شده بودند با سرکوب این شورش، حکومت سلطان قابوس را که تنها سه سال از آغاز زمامدارى اش مى گذشت، نجات دادند و مقامات عمانی همواره و در تمامی ۴٠ سال گذشته ریخته شدن خون سربازان ایرانى براى دفاع از حاکمیت و تمامیت ارضی این کشور را مبنایى براى دوستى و مودت با ایران دیده اند. خواه ایران شاهنشاهى و خواه ایران اسلامی.
شاید به همین دلیل بعد از پیروزى انقلاب اسلامى ایران و شروع جنگ ایران و عراق نیز على رغم روابط تنش آمیز ایران با برخى از همسایگان جنوبى این کشور، روابط ایران و عمان در حالتى غیر خصمانه، اگر چه نه خیلى دوستانه، ادامه یافت. پس از جنگ ایران و عراق و زمانى که روابط ایران با جهان عرب و همسایگانى چون عربستان سعودی و کویت و قطر به تدریج بهبود یافت، روابط تهران-مسقط با سرعت بیشترى توسعه یافت. در همین دوره در شرایطى که روابط ایران و غرب در مراحل دشوارى بود، عمان با بازى کردن نقش میانجى به آرام تر شدن اوضاع بین طرفین کمک مى کرد.
در تایید این موضوع چهارشنبه بیست و یکم اسفند و همزمان با سفر حسن روحانى به مسقط ، یوسف بن علوى وزیر خارجه عمان اعلام کرد که میانجى گرى هاى عمان بین جمهورى اسلامى ایران و آمریکا از دوران ریاست جمهورى بیل کلینتون در اواسط دهه ١٩٩٠ میلادى شروع شده است. علاوه بر مقام هاى عمانى، مقام هاى ایرانى و آمریکایى نیز تایید کرده اند که میانجى گرى هاى عمان بین تهران- واشنگتن در اواخر دوره ریاست جمهورى محمود احمدى نژاد منجر به مذاکراتى جدی بین ایران و آمریکا شده است.
ایفای چنین نقش میانجى گرایانه اى ازسوى عمان در سال ١٣٨۶ شمسی منجر به آزادى پانزده تفنگدار دریایى بازداشت شده بریتانیایى و سپس آزادى سه کوهنورد بازداشت شده آمریکایى در سال های ١٣٨٩و ١٣٩٠ و عزیمت آنها به کشورهاى خود از طریق عمان شد؛ آن گونه که در رسانه ها منتشر شد عمانى ها حتى حاضر شدند وثیقه سنگین برای آزادى این سه کوهنورد را تقبل کنند وبپردازند. عمانى ها هم چنین براى آزادى مجتبى عطاردى، استاد ایرانى بازداشت شده در آمریکا و نیز نصرالله تاجیک دیپلمات ایرانى بازداشت شده در لندن میانجى گرى هاى مشابهى کرده بودند.
آن گونه که مقام هاى عمانى ایرانى و آمریکایى مى گویند میانجی گرى هاى عمان در سال ١٣٩١ مقدماتى براى توافق هسته اى ایران و آمریکا و سایر اعضاى گروه ١+۵ در سال ١٣٩٢ بوده است. مذاکراتى که در سال آخر ریاست جمهوری محمود احمدى نژاد جدى تر شده بود و با شروع ریاست جمهورى حسن روحانى نیز با میانجى گرى عمان ادامه یافت تا مقدمه توافق هسته اى ژنو شود. توافقى که تاکنون مهم ترین دستاورد سیاست خارجى دولت روحانى تلقى مى شود و عمانى ها خود را میانجى گر اولیه آن مى دانند.
مناسبات اقتصادى
علاوه بر روابط سیاسی بین دو کشور ایران و عمان، سطح مبادلات تجاری و اقتصادی بین عمان و ایران هم قابل تامل بوده است به گونه ای که حجم مبادلات تجاری بین دو کشور در سال ۲۰۱۳ به یک میلیارد دلار رسیده است. در جریان سفر اخیر حسن روحانى و هیئت ایرانى به عمان نیز تفاهم‌نامه‌ای جهت انتقال گاز از استان هرمزگان به کشور عمان به امضای وزرای نفت ایران و عمان رسید که مطابق این قرارداد مقرر شده است سالانه ١٠ میلیارد متر مکعب گاز از طریق استان هرمزگان به منطقه سوها در عمان منتقل شود. بعد از متوقف شدن طرح خط لوله صلح (ایران-پاکستان-هند) این خط لوله زیر دریا، جایگزینى براى صادرات نفت وگاز ایران به هند خواهد بود.
طرح احداث این خط لوله در دیدار اخیر “یوسف بن علوی بن عبدالله” وزیر خارجه عمان و “سلمان خورشید” همتای هندی وی به بحث گذاشته شد. در حدود ۱۰ سال قبل عمان برای احداث این خط لوله ۹۰ میلیون دلار سرمایه گذاری کرد، اما در آن زمان به دلیل مشکلات موجود احداث آن متوقف شد، اما اکنون با توجه به پیشرفت تکنولوژی می توان احداث آن را تکمیل کرد.
به گفته سفیر ایران در عمان، احداث این خط لوله ظرف مدت دو سال به انجام مى رسد.على اکبر سیبویه هم چنین اعلام کرده که ایران قرار است در بندر الدقم عمان واقع در دریای العرب ۴ میلیارد دلار سرمایه گذاری کند، در این سرمایه گذاری بیش از ۱۰۰ مخزن بزرگ ذخیره نفت و گاز ایرانی احداث خواهد شد. خبرگزاری فرانسه نیز علاوه برسرمایه گذاری چهار میلیارد دلاری ایران در بندر “دقم” در دریای عرب همچنین ازساخت یک کارخانه ذوب آهن در این کشور خبر داده است.
سفیر ایران در مسقط همچنین درباره سرمایه گذاری های سلطان نشین عمان در جمهوری اسلامی ایران نیز گفت مسقط قرار است در زمینه های آموزشی، پتروشیمی و استخراج نفت سرمایه گذاری هایی به ارزش ۴ میلیارد دلار در ایران انجام دهد. سفیر ایران در مسقط همچنین خبر از افزایش سطح سرمایه گذارى ها بین دوکشور به ١٠ میلیارد دلار و ساخت یک بیمارستان مدرن ۴٠٠ تختخوابى در عمان توسط ایران، داده است.
در سفر روحانى به مسقط هم چنین پروژه احداث بزرگ ترین پل ارتباطی بین عمان و ایران مورد بررسی قرار گرفت. این پل ارتباطی که قرار است بر روی تنگه هرمز احداث شود، اولین پل ارتباط زمینی بین ایران و یک کشور عرب حوزه خلیج فارس خواهد بود.
جمهوری اسلامی ایران و عمان در زمینه کار، اشتغال و گسترش آموزش‌های فنی و حرفه‌ای نیز یک تفاهم‌نامه همکاری امضا کرده اند. این تفاهم نامه که توسط وزیر نیروی کار عمان و وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ایران امضا شد، زمینه همکاری دو کشور در زمینه بازار کار و توسعه مهارت را فراهم می‌سازد.
همکارى هاى هاى نظامى مسقط و تهران
عمان در بین همسایگان عرب ایران در خلیج فارس بیشترین سطح همکارى هاى نظامى با ایران را داشته و دارد. ایران و عمان داراى کمیته همکارى هاى نظامى مشترک هستند و مقامات نظامى دو کشور به کرات به پایتخت هاى یکدیگر سفر کرده اند. روز سه شنبه هفته جارى نیز ناوگروه بیست و نهم آموزشی – رزمی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران پس از دو روز دریانوردی، در بندر صلاله کشور عمان پهلو گرفت.
ناخدا یکم افشین تاشک فرمانده ناوگروه بیست و نهم نیروی دریایی ارتش، با اعلام این خبر گفت: این ناوگروه با طی بیش از چهار هزار و ٩١٩ مایل دریانوردی توانسته است ضمن اسکورت ۵٢ فروند کشتی نفتکش و ۴٨ فروند کشتی تجاری، ١٩۵ فروند یگان شناور و پروازی سایر کشورها را در آب های آزاد رصد کند.
چشم انداز روابط ایران و عمان
عمان همواره بین تهران و غرب به ویژه آمریکا و بریتانیا نقش میانجی را ایفا کرده است. عمان همچنین حلقه اتصالى میان ایران و سایر اعضاى شوراى همکارى خلیج فارس (عربستان، قطر، کویت، امارات متحده عربى و بحرین) بوده است. هم اکنون به نظر مى رسد پس از به چرخش افتادن دوباره چرخ روابط ایران با غرب طى چند ماهه دوران ریاست جمهورى حسن روحانى، اینک نوبت بهبود روابط ایران با کشورهاى منطقه به خصوص کشورهاى حاشیه خلیج فارس است.
انتخاب عمان به عنوان اولین کشور در این حوزه مى تواند قدم اول در این راه باشد. عمان همانگونه که در روابط ایران و آمریکا نقش یک میانجى را ایفا کرده است در این زمینه هم مى تواند نقش یک میانجى را بازى کند و با رفع نگرانى و سو تفاهم هاى این کشورها از برنامه هسته اى ایران و روابط ایران و غرب، گام هایى را در جهت نزدیکى ایران با کشورهاى عرب منطقه بردارد. روابط ایران و عمان در سال ١٣٩٢ در حالى پایان مى یابد و وارد سال ١٣٩٣ مى شود که فضاى حاکم بر روابط تهرا- مسقط در یکى از عالى ترین دوران خود به سر می برد.
