کردهای عراقی در جریان تظاهرات برای استقلال منطقه کردستان در مقابل ساختمان مجلس کردستان در اربیل، سوم ژوئیه ۲۰۱۴ – عکس از خبرگزاری فرانسه
اربیل، الشرق الاوسط، دلشاد عبدالله – مساله استقلال برای کردها موضوع جدیدی نیست. آنها پس از سقوط صدام، تحت فشارهای ترکیه و ایالات متحده به خودمختاری رضایت دادند اما همچنان رویای استقلال را در سر می پروراندند.
اکنون پس از اینکه دولت اسلامی عراق و شام (داعش) بخش هایی از شمال و غرب عراق را به تصرف خود در آورده، موضوع استقلال کردها بار دیگر روی میز قرار گرفته است. حکومت منطقه ای کردستان اعلام کرده با هدف استقلال کردستان رفراندوم برگزار خواهد کرد؛ اقدامی که حمایت سنی های مخالف دولت و حیرت حامیان مالکی و گروه های شیعی را به دنبال داشت.
در حال حاضر یکپارچگی سرزمینی عراق در خطر است. بحث حد و مرزهای آینده کردستان مستقل هم وجود دارد. اوایل ماه ژوئن، در حالی که داعش به سرعت کنترل شهرهای عراق، یکی پس از دیگری را در اختیار می گرفت و نیروهای ارتش عراق پا به فرار گذاشتند، نیروهای پیش‌مرگه کرد توانستند برخی مناطق کلیدی را تحت کنترل خود در آورند. شهر نفتی کرکوک، که از آن به عنوان «بیت المقدس کردها» یاد می شود، از جمله مناطقی بود که به دست نیروهای پیش‌مرگه افتاد.
بحران داعش که با بروز نارضایتی سنی ها و بن بست سیاسی شدید به خاطر اصرار مالکی به باقی ماندن در قدرت برای سومین دوره متوالی همراه شده، این واهمه را ایجاد کرده که عراق تجزیه خواهد شد. نتیجه رفراندوم کردها به طور حتم موضوع فروپاشی سرزمینی عراق را جدی تر خواهد کرد.
سنی ها سیاست های دولت مرکزی را فرقه گرایانه و در تضاد با منافع خود می دانند و نسبت به آن معترض هستند. بدون شک آنها از حرکت کردها به سمت استقلال حمایت می کنند.
سخنگوی یکی از قبایل سنی عراق، فیض الشاووش، در گفت و گو با الشرق الاوسط گفت: «هر تصمیمی که مردم کردستان و رهبران آنها برای تعیین سرنوشت خود بگیرند، مورد حمایت ما خواهد بود. کردها این حق را دارند که مستقل شوند و در مناطقی که تحت کنترل آن ها است کشور خودشان را تاسیس کنند. این مناطق شامل مناطقی که نیروهای پیش‌مرگه پس از حوادث موصل تصرف کرده اند هم می شود.»
نیروهای شورشی قبیله ای عراق – گروهی از شبه نظامیان سنی که در کنار تندروهای اسلام گرا در حال مبارزه با دولت مرکزی هستند – هم حمایت خود را از مسعود بارزانی رییس اقلیم کردستان و تصمیمش برای برگزاری رفراندوم را اعلام کرده اند.
سعد ابوریشا، یکی از اعضای شورای سیاسی شورشیان قبیله ای، گفت: «ما در کشوری دموکراتیک هستیم. اگر کردها قصد جدایی دارند، به خودشان ربط دارد. ما از آن ها حمایت می کنیم، چرا که تصمیم جمعی آن ها بر این بوده است.»
اما به نظر نمی رسد همین گروه های سنی که نسبت به شرایط سیاسی کنونی عراق معترض هستند آمادگی لازم برای فروپاشی عراق را داشته باشند.
فیض الشاووش گفت، از آنجا که کردها یکی از قومیت های عراق هستند، این حق را دارند که کشور مستقل خودشان را داشته باشند. به گفته او، در مورد سنی ها شرایط فرق می کند و از آنجا که سنی ها یک گروه مذهبی هستند نه قومیتی – اکثر کردها هم سنی هستند – به دنبال منطقه یا کشور مستقل خود نیستند. شاووش گفت: «مالکی قصد دارد عراق را به دو تکه سنی و شیعی تقسیم کند. ما کشوری را که بخواهد بر اساس مذهب شکل بگیرد، رد می کنیم. کشورها باید بر اساس قومیت ها شکل بگیرند نه مذهب.»
مخالفت شیعیان عراق با جدایی کردستان، این گفته را که مالکی قصد دارد عراق را تجزیه کند، رد می کند. علی الشبر، یکی از اعضای ارشد مجلس اعلای عراق گفت، او با ایده استقلال کردها مخالف است. مجلس اعلای عراق یکی از احزاب سیاسی شیعی این کشور است که تلاش داشته از طریق ائتلاف ملی عراق بحران سیاسی کنونی را حل کند.
شبر گفت: «در شرایط کنونی نباید به سمت جدایی طلبی رفت. کردها باید یکپارچگی عراق را به رسمیت بشمارند. همه نمایندگان پارلمان سوگند یاد کرده اند که از یکپارچگی کشور دفاع کنند؛ پس تکلیف این سوگند چه می شود؟»
شبر از کردها خواست «پای میز مذاکرده حاضر شوند تا راه حلی برای مشکلات موجود پیدا شود.» او گفت: «وجود مشکلات اینچنینی در عرصه سیاسی عراق، به این معنی نیست که باید به سمت تجزیه کشور پیش برویم.»
از سوی دیگر، مشخص است که در کردستان همه گروه ها خواستار برگزاری رفراندوم و در نهایت استقلال این منطقه هستند. رییس کمیته روابط خارجی حزب دموکراتیک کردستان، حمین حورامی، به الشرق الاوسط گفت: «شرایط ذهنی و عینی کردستان تغییر کرده؛ کردها دیگر مشکلات منطقه ای گذشته را ندارند و همه طرف های کرد با هم متحد شده اند.»
وی افزود: «طی ۲۲ سال اخیر [از زمانی که خودمختاری کردها پذیرفته شده]، کردستان موفق شده نهادهای دولتی را به شکل مطلوب تاسیس کند و شرایط اقتصادی خود را سامان دهد. معادلات خاورمیانه تغییر کرده و دیکتاتوری ها سقوط کرده اند. پس از انقلاب های بهار عربی توازن قوا هم در این منطقه دستخوش تغییر شده است.»
عدنان مفتی، یکی از چهره های سرشناس اتحاد میهنی کردستان نیز گفت که با وجود کنترل کرکوک و دیگر مناطق توسط نیروهای پیش‌مرگه، هنوز تصمیمی برای برگزاری رفراندوم نهایی گرفته نشده است. او اضافه کرد: «چندین ماه است که بحث بر سر این موضوع در میان طرف های کرد و رییس حکومت اقلیم کردستان در جریان است.»
با توجه به افزایش حمایت های بین المللی از برگزاری رفراندوم و تنش های پیش آمده میان حکومت اقلیم و بغداد، به نظر نمی رسد مشکلات متعدد عراق برای کردها مهم باشد.
فلاح مصطفی، رییس سازمان روابط خارجی حکومت اقلیم کردستان گفت: «خیلی تلاش کرده ایم به عراق کمک کنیم اما متاسفانه طرف مقابل هیچ میلی به پذیرش همکاری و هم زیستی مسالمت آمیز ندارد. اینکه کردها به دنبال حق تعیین سرنوشت خود هستند، به این معنی نیست که آن ها مسئول تجزیه عراق هستند.»
