سرباز آمریکایی نزدیک بنای قوس النصر ایستاده است. عکس از گتی ایمجز

بغداد این روزها در حال بازسازی بخشی از حافظه تاریخی خود است. بخشی که به هشت سال رویارویی خونین ارتش صدام با نیروهای ایرانی بر می گردد. در سالهایی که صدام حسین بر عراق حکمرانی می کرد نمادها و مجسمه های بسیاری در تجلیل از کشته شدگان عراقی این جنگ در شهرهای مختلف عراق و از جمله بغداد برپا شد. برخی از این مجسمه ها حکایت از غرور و ظفرمندی ارتش عراق داشتند و برخی دیگر نشان از شکست و تحقیر سربازهای ایرانی.

این روزها اما که حکومت عراق در دست شیعیان نزدیک به حکومت ایران هستند، آنها علاقه ای به دیدن این نمادها ندارند و تلاشی را برای بازسازی تاریخ گذشته آغاز کرده اند. برخی از این نمادها و مجسمه ها از دیده ها پنهان شده است و برخی دیگر هویت و فرم آنها دگرگون شده است.

چندی پیش برخی رسانه ها از “ناپدید” شدن یکی از بناهای معروف شهر بغداد خبر دادند. خلبان عراقی که برفراز لاشه فرسوده یک جت جنگی ایرانی ایستاده بود. این جنگنده ایرانی در سالهای جنگ توسط نیروهای عراقی ساقط شده بود. حکومت عراق در دوران بعث با ساخت چنین یادبوی به تحقیر ارتش ایران پرداخته بود. اما این روزها بغداد دیگر میزبان چنین بنایی نیست.

بنای یادبود “نصب الشهید” که برای بزرگداشت کشته شدگان عراقی در جنگ با ایران در سال ۱۹۸۳ و پیش از پایان این جنگ ساخته شده بود نیز یکی دیگر از این بناهاست که بغداد می خواهد از میزبانی آنها و پیامشان شانه خالی کند. این بنا در کرانه رودخانه دجله و نزدیک به شهرک صدر واقع شده است. شهرک حاشیه ای صدر که تا پیش از سقوط صدام به” شهرک صدام” معروف بود، جایی است که صدها هزار شیعه در آن سکونت دارند و از اصلی ترین پایگاههای شیعیان پایتخت و حاکمان امروزی عراق محسوب می شود.

بنای نصب الشهید همچون قطره ای اشک می ماند که از وسط دو نیم شده است. این بنا همچنین یادآور گنبدهای دوران سلسله عباسیان است. روزگاری که بغداد پایتخت جهان اسلام بود و از پر رونق ترین و آباد ترین شهرهای جهان به شمار می رفت. در اطراف این بنا نام هزاران سرباز عراقی کشته شده در سالهای جنگ با ایران نوشته شده بود. بنایی که برای سالهای متمادی یاد آور خصومت میان عراقی ها و ایرانی ها بود.

دولت شیعی عراق اما ماهیت این بنا را تغییر داد. نام قربانیان شیعه و کردی که توسط حکومت صدام به قتل رسیدند جایگزین نام سربازان ارتش صدام شدند. تصاویری از رهبران برجسته شیعه عراق و از آن جمله آیت الله صدر که توسط نیروهای صدام به قتل رسید و تصاویری از هزاران جان باخته قتل عام حمله شیمیایی ارتش صدام به شهر کردنشین حلبچه در این یادبود جای گرفته اند.

بنایی که تا چندی پیش نمادی از خصومت و تنفر از ایرانی ها بود اکنون به موزه ای برای ابراز تاسف و تنفر بخشی از تاریخ معاصر عراق تبدیل شده است.

” قوس النصر” که به شمشیرهای قادیسه نیز معروف است از دیگر بناهای بغداد است که شاهد تغییرات عمده ای بوده است. قادسیه نام جنگی است که بیش از هزار سال پیش عربهای مسلمان با امپراطوری ایران داشتند. در آن زمان عراق امروزی و شهر بغداد بخشی از امپراطوری ایران محسوب می شدند و این جنگ که با پیروزی عربهای مسلمان به پایان رسید در نزدیکی کربلای امروزی رخ داد.

صدام حسین در زمان جنگ هشت ساله بارها خود را سردار قادیسه خواند و از فتح مجدد ایران توسط عربها خبر می داد. بنای قوس النصر که در نزدیکی منطقه سبز بغداد واقع است به دستور صدام حسین و با قالب گیری از دست خود وی ساخته شد. دو دست که از خاک بیرون می آید و دو شمشیر کج عربی را به یکدیگر پیوند می دهد.

در پای این بنا هزاران کلاهخود سربازان ایرانی کشته شده در جنگ به صورت تپه هایی قرار گرفته شده بود. کلاهخودها اغلب ضربه دیده و از فرم افتاده و یا سوراخ شده با یک یا چند تیر دیده می شدند. این بنا و کلاهخودها اوج بناهای ضد ایرانی در بغداد محسوب می شدند. سال ۲۰۰۷ مقامات شیعه عراقی دست به کار شدند تا این بنا را تخریب کنند، این عملیات اما به خاطر مخالفت های شدید برخی گروههای عراقی متوقف شد، گرچه کلاهخودهای سربازان ایرانی از این مکان برداشته شدند و از این طریق رضایت بیشتر ایران فراهم آمد.

ایران و عراق می روند تا فصلی تازه از روابط را آغاز کنند فصلی که هرگز در پنج قرن اخیر شاهد نبوده ایم. مقامات عراقی می دانند که بغداد و اذهان عراقی ها باید آماده این روابط تازه باشند. پس باید هر بنایی که یاداور دشمنی و دوری دو کشور بوده ویران شود و همه تقصیرهای آن دشمنی به پای صدام حسین نوشته شود. صدامی که دیگر در میان نیست و به گذشته ها سپرده شده است.