اولین آزادی یواشکی مسیح علینژاد در خانه و کنار خانواده مذهبی-سنتی

اولین آزادی یواشکی مسیح علینژاد در خانه و کنار خانواده مذهبی-سنتی

تصویر زنان ایرانی در حالی که روسری از سر برگرفته اند و در خیابان ها و اماکن عمومی از ساحل دریای خزر گرفته تا مراکز سیاحتی و تاریخی و حتی کوچه یا پارک محله شان قد علم کرده اند، صحنه ای نیست که هر روز در خیابان های ایران به چشم بخورد یا با انتظاری که از فضای اجتماعی این کشور می رود مطابقت داشته باشد. این کشف حجاب چند دقیقه ای که در عکس ها مستند می شود یک “آزادی یواشکی” است.

“آزادی یواشکی” ای که در صفحه فیسبوک یک روزنامه نگار زن ایرانی علنی شد و آوازه اش در رسانه های بین المللی نظیر رادیو فرانسه ، اشپیگل آلمان، لوموند و فیگارو در فرانسه، رپوبلیکا در ایتالیا، دیلی تلگراف هلند، روزنامه های اتریشی، اسپانیایی، نیویورک تایمز و بسیاری وب سایت های انگلیسی زبان دیگر، صدای زنان ایرانی را که به حجاب اجباری معترض هستند به گوش دنیا رساند.

ماجرا از آن جایی شروع شد که یکی از خبرنگاران سرشناس ایرانی مقیم لندن تصاویری از خودش را با لباس های بهاری در فیس بوک منتشر کرد و دو-سه نفر از کاربران از وی خواستند که عکس های “بدون روسری و بهاری” از خودش منتشر نکند چون “دختران و زنان ایرانی که در ایران آزادی ندارند” با دیدن این تصاویر “دلخون” می شوند.

مسیح علینژاد این خبرنگار ایرانی در جواب، تصویری از خودش را در ایران و در حالی که با روسری که بر شانه هایش افتاده در حال رانندگی است منتشر کرد و ذیل آن توضیح داد: «زن که باشی اعتقاد و باور به حجاب اجباری اگر نداشته باشی، هر جای دنیا که باشی “آزادیِ یواشکی” برای خودت درست می کنی تا اجبار ویرانت نکند. اجبار فقط از سوی گشت ارشاد هم نیست، اجبار گاهی به خاطر خانواده گاهی به خاطر شغل و گاهی به خاطر نگرانی از قضاوت دیگران است که من خودم همه اینها را تجربه کردم، ولی شرط می بندم اکثریت زنان ایرانی که به اجبار باوری ندارند، لذت آزادی یواشکی را چشیده اند. شرط می بندم خیلی از زنان از این آزادی های یواشکی که آزاری هم به کسی نمی رساند عکس هم دارند… عکس های بدون روسری را منتشر کنیم؟»

وفاق و صراحت بی پیرایه وی به دل مخالفان حجاب اجباری در ایران خوش نشست و به دنبال فراخوان خودمانی اش، زنان ایرانی ظرف چند ساعت صدها تصاویر بی حجاب از خودشان در معابر را برای وی ارسال کردند. وی این تصاویر را در صفحه ای با عنوان “آزادی های یواشکی” با سایر کاربران به اشتراک گذاشت. صفحه ای که در یک هفته بیش از ۱۳۱ هزار طرفدار پیدا کرده و هر روز چند عکس تازه انتشار می دهد. در زیرنویس هر عکس آدرس دقیق مکانی که عکس در آن ثبت شده و شرح مختصر یا “درد و دلی” از فردی که عکس را فرستاده نیز آمده است.

دانشجویان دختر ایرانی با استادشان 50 سال پیش

دانشجویان دختر ایرانی با استادشان ۵۰ سال پیش


اگر به آلبوم های قدیمی خانواده های ایرانی نگاهی بیاندازید، عکس های نسل قبل از انقلاب همه یک خاصیت دلنشین دارند و آن این است که در کادر یک عکس دسته جمعی زنان با تنوعی از نوع پوشش چه با روسری و چه بی روسری، بعضی با آرایش و عده ای بدون آرایش، یکی با شلوار یا پیراهن و دیگری با چادر همه در کنار هم نشسته اند و به دوربین لبخند می زنند.

عکسهای بعد از انقلاب، همه در یک کیفیت مشترک هستند. عکس هایی که در فضای خصوصی خانه ها انداخته شده اند پر هستند از زنان بی حجاب که عموما لباس ها و آرایش های اغراق آمیز دارند، اما در عکس هایی که درخیابان گرفته شده همه زنان با حجاب و روسری هستند.

زنان در یکی از تظاهرات برای انقلاب

زنان در یکی از تظاهرات برای انقلاب

با اینکه حجاب اجباری بلافاصله پس از انقلاب در دستور کار نظام قرار نگرفت و طرح این مسئله انتقاد برخی صاحب نظران نظیر آیت الله طالقانی را برانگیخت، از سال ۱۳۵۷ طبق دستور امام خمینی ورود زنان بدون حجاب به ادارات دولتی ممنوع شد و گروه های فشار لباس شخصی و طرفدار حجاب در خیابان ها افراد بی حجاب را مورد تعدی قرار دادند. خاطرات زنان نسل انقلاب از کیسه های پر از سوسک ماموران در خیابان ها که دست های زنان بی حجاب را در آن فرو می کردند، حکایتی است که حتی از قانون مجازات اسلامی که در سال ۱۳۶۳ در مجلس تصویب شد و حکم حد شرعی ۷۲ ضربه شلاق را برای زنان بی حجاب معین کرد، دلهره آورتر است.

نوع پوشش زنان بعد از انقلاب همواره تابعی از فضای سیاسی حاکم بوده و گاه به تناسب باز شدن فضا در دوره دولتمردان اصلاح طلب مانتوها کوتاه تر شده اند و روسری ها عقب تر رفته اند و در دوره های خفقان و اعمال محدودیت شدیدتر اصولگرایان نظیر دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد فشار ها در مورد حجاب نیز شدیدتر شده است.

آزادی یواشکی کنار دیوارنویس تبلیغ حجاب

آزادی یواشکی کنار دیوارنویس تبلیغ حجاب

اگرچه کیسه های سوسک هرگز به خیابان ها باز نگشتند، ولی طرح “گشت ارشاد” که مطابق آن ون های پلیس در خیابان ها و میادین پر تردد مستقر می شوند و زنان بدحجاب را برای اعمال حد قانونی به بازداشت گاه ها منتقل می کنند، همواره فضای رعب و دلهره را زنده نگه داشته است. جدیدا نصب بیلبوردهای تبلیغ حجاب در تهران نیز حکایت از این داشت که مبارزه با بدحجابی در حال رونق گرفتن است. حال بسیاری از زنان با انتشار تصاویر بی حجاب خود در کنار همین بیلبورد ها و دیوار نوشت هایی که آنان را دعوت به رعایت حجاب می کنند در صفحه “آزادی یواشکی” به نوعی به حکومت دهن کجی می کنند.

علی رغم فشارها و تبلیغات نظام جمهوری اسلامی که طی سی سال اخیر هویت و بقای خود را با ارزش های اسلامی گره زده، شتاب تحولات اجتماعی و فرهنگی در ایران بنیان های اعتقادی و عملی به حجاب را سست کرده است. اجرای احکام اسلامی در سطح اجتماعی در ایران مظهر اقتدار و موجودیت نظام جمهوری اسلامی است، ولی برای نسلی که نیمی از هویتش در فضای امن و خصوصی خانه ها و تحت تاثیر دسترسی آزاد به اطلاعات از طریق اینترنت یا تبلیغات ماهواره ها شکل گرفته و نیمی دیگر از وجودش مقید به پیروی از الگوهای اجتماعی تاریخ مصرف گذشته در خیابان است، گردن نهادن به حجاب دشوار به نظر می رسد.

لذا بی حجابی در ایران بیش از اینکه بازتاب هویت اعتقادی افراد باشد نوعی تمرد اجتماعی، مبارزه نرم مدنی و سرکشی در مقابل حکومت است. حجاب اجباری برای زنان ایرانی که اغلب در خانواده در انتخاب نوع پوشش خود آزادند، نوعی تبعیض اجتماعی از سوی حکومت است که مدام و به طور روزمره با آن در تقابل هستند.

زنان ایرانی در صفحه آزادی یواشکی

زنان ایرانی در صفحه آزادی یواشکی

با اینکه جامعه سنتی و حکومتی ایران، زن بی حجاب را اساسا به رسمیت نمی شناسد، در اغلب خانواده های ایرانی زن ها در مورد انتخاب نوع پوشش آزاد هستند. در بسیاری از عکس های منتشر شده در صفحه “آزادی های یواشکی”، زنان تصاویر بی حجاب خود را در کنار همسر یا دیگر اعضای خانواده خود منتشر کرده اند. لذا با تحول ارزش های اجتماعی در جامعه در حال گذار ایران و غلبه ارزش های مدرن این الگو در حال تغییر است.

این صفحه هم چنین باعث دامن زدن به مسئله انتخاب حجاب و بحث “حجاب اختیاری” شده است. مسیح علینژاد در نوشته ای ادعا می کند که مترجمان این صفحه که برای ترجمه زیرنویس عکس ها به انگلیسی پیشقدم شده اند هردو محجبه هستند. در جایی دیگر با انتشار عکسی از دختری می نویسد که در روزهای آغازین راه اندازی صفحه “عکسی یواشکی و از پشت سر با خرمنی از مو” برای صفحه ارسال کرده بود چون نگران خانواده اش بود، اما بعدا عکسی از رو به رو فرستاده و نوشته است: «آزادی یواشکی برای من خیلی شیرین تره وقتی تو یه خانواده مذهبی بزرگ میشی و برای اعتقاداتت خانواده ات بهت حق انتخاب میدن و این عکس چه شیرین تر میشه وقتی که پدر با دوربین خودش از لحظه ای آزادی یواشکی دخترش تو ساحل خلیج همیشه فارس عکس میگیره و امروز بدون اعتراضی میذاره تا این لحظه رو با بقیه زنان و دختران سرزمینم شریک بشم. مسیح خوشحالم که با همین صفحه آزادی حق انتخاب به خونه ام آمد.»

آزادی یواشکی کنار تابلوی تبلیغ حجاب

آزادی یواشکی کنار تابلوی تبلیغ حجاب

کاربر دیگری نیز با انتشار عکس بی حجابی در کنار همسرش می نویسد: «من در یک خانواده مذهبی بزرگ شدم. از نه سالگی معنی اجبار را فهمیدم.و قتی که پدرم حتی نمی گذاشت جلوی پسرخاله هایم روسری ام را بردارم. حتی الان هم جلوی پدرم وقتی نامحرم هست روسری سرم می گذارم و در خانواده به این کار می گوییم: (برای حفظ احترام) اما هر وقت برای کوهنوردی با همسرم می روم دست در دست هم روسری ام را برمی دارم و کمی نفس تازه می کنم . وقتی از کنار رهگذران رد می شوم احساس می کنم می خواهم آنها را تشویق به شجاعت کنم. می خواهم به آنها بگویم احساس غرور می کنم، یه جور ابراز وجود است برای ما که همیشه انکار شدیم.»

گروهی نیز به عناوین مختلف به این صفحه اعتراض کرده اند. کاربری نوشته که این “آزادی های یواشکی” آبروی ما را در کشورهای خارجی می برد و غربی ها به ما می خندند که مردم ایران چقدر بدبخت شدند که روسری های شان را یواشکی بر می دارند و می گویند این بیچاره ها دلخوشی شان همین برداشتن روسری توی کوه و دشت است.

اما مدیر صفحه معتقد است که این صفحه فقط روایتگری می کند از «آنچه که در ایران وجود دارد» و درست نیست به زنان بگوییم لطفا روایت نکنید چون آبروی هم وطنانتان بیرون ایران می رود. گروه دیگری نیز این کار را بی حرمتی تلقی می کنند که علینژاد در جوابشان می نویسد: «به خاطر عقیده ای که تو داری، صدها بار آفتاب سوزان قم را زیر چادر مشکی تحمل کردم . این چند ثانیه آزادی یواشکی من را تاب بیاور.»

زنان پیش از انقلاب

زنان پیش از انقلاب

کاربر دیگری به نام صبا زواره ای که دانشجوی مقطع دکترا در لندن است نیز ویدیویی بی حجاب از خود در واگن زنان در متروی تهران انتشار داده و از نگاه بهت زده ناظران نوشته است. این اولین فیلم “آزادی های یواشکی” در ایران است.

در روزهای آغازین برخی از کاربران که عکس هایی به اشتراک گذاشته بودند از شناسایی چهره شان توسط ماموران پلیس سایبری در هراس بودند که این مطلب را در زیرنویس برخی عکس ها درج کرده بودند، اما اکنون بعد از انتشار هزاران عکس به نظر می رسد که کاربران کمتر واهمه به دل راه می دهند. روز گذشته نیز مدیر صفحه نسبت به صفحاتی که با اسم مشابه ساخته شده اند و با به اشتراک گذاشتن مطالب صفحه اصلی سعی در اغفال کاربران دارند هشدار داد. گمان می رود صفحات مشابه برای جمع آوری اطلاعات کاربرانی که عکس های خود را ارسال می کنند راه اندازی شده باشد.

چند روز پس از راه اندازی این صفحه خبرگزاری فارس وابسته به اصولگرایان، خبر راه افتادن صفحه «آزادی‌های یواشکی زنان در ایران» را با تیتر «فراخوان ضد انقلاب لندن‌نشین برای کشف حجاب در ایران» و عکس مسیح علی‌نژاد منتشر کرد. در پی انتشار این مطلب عده‌ای از اعضای “جبهه پایداری” با همراهی “انصار حزب‌الله” و طلاب و مدرسین مدرسه علمیه “آیت‌الله ایروانی” نیز در اعتراض به بدحجابی، تجمعی برگزار کردند. در این تظاهرات غیر قانونی معترضان که تعدادشان به صدها نفر می رسید شعارهایی نظیر “ای مرد غیرتت کو حجاب همسرت کو” سر دادند.

این دومین حضور پر رنگ جبهه پایداری پس از برنامه “دلواپسیم” است که طی آن با برنامه ای منسجم و هدفمند و پرحاشیه به نقد سیاست خارجی روحانی پرداختند. حال این حزب مخالف دولت که با برنامه های هماهنگ شده در تضعیف دولت روحانی می کوشد مسئله “بدحجابی” را بهانه ای برای حمله به دولت و حضور مصرانه خود قرار داد.

اگر چه وحشت حکومت و بدنه نظام از آزادی های زنان ریشه های عمیق تری دارد. چنانچه افلاطون در دیباچه کتاب ضیافت خود انگیزه چنین اقداماتی را به زیبایی و با نگاهی موشکافانه شرح می هد: «در جوامعِ استبدادی همیشه زن و مرد از هم جدا می شوند تا مرد ها و زن ها چیزی که بینشان جریان داشته باشد، شهوتِ بیمار گونه ناشی از توهم شناخت از هم باشد تا هیچ زنی و مردی زیبایی و زشتی واقعی را نتواند تشخیص بدهد و زن ها و مرد ها در انتخابِ هم به اندازه ی شهوت برانگیز بودن توجه داشته باشند و بس، نه چیز دیگری!
چرا؟؟ چون اگر در جامعه روابط زن و مرد آزاد باشد آن دیوار شهوت فرو می ریزد و زن ها و مرد ها زیبایی و زشتی واقعی را تشخیص می دهند و خانواده هایی که تشکیل می دهند بر دوست داشتن انسانی بنا می کنند و فرزندان سالم تربیت می کنند که تاب استبداد را ندارد و به عبارتی استبداد با وجود آنها بیگانه است، چرا که آزاد پرورش می یابند.»

عکس سه نسل در صفحی آزادی یواشکی

عکس سه نسل در صفحی آزادی یواشکی