فرش ها و تکه پارچه ها

چهل و سومین دوره جشنواره جهانی روتردام، در حالی به کار خود پایان داد که میزبان چند فیلم از سینمای عرب بود و سعی داشت با آخرین فیلم های کشورهای عربی از مصر تا الجزایر و تونس، مخاطبان خود را در جریان تحولات و سیر این سینما قرار دهد.

سینمای انقلابی مصر

“فرش ها وتکه پارچه ها” ساخته احمد عبدالله باز به مانند فیلم قبلی این فیلمساز، سعی دارد چهره متفاوتی از انقلاب مصر ترسیم کند. عبدالله در فیلم قبلی، “میکروفون”(۲۰۱۰) نسل تازه ای را روایت می کرد که آشکارا نیاز به تغییر داشت و نمی خواست تحت حکومت مبارک زندگی کند.

این فیلم در روز بیست و پنجم ژانویه ۲۰۱۱ به نمایش گذاشته شد؛ روزی که میدان تحریر آکنده از جمعیت تظاهرکننده بود و انقلاب مصر به طور رسمی پا گرفت.

پس از آن این فیلمساز با دوربین موبایل خود به ثبت وقایع انقلاب پرداخت و آنها را به صورت گزارش هایی از این انقلاب برای شبکه های جهانی فرستاد. همین شکل فیلمسازی آماتور را در فرش ها و تکه پارچه ها می بینیم که وقایع حواشی انقلاب مصر را روایت می کند.

قهرمان این فیلم کسی است که در شلوغی انقلاب از زندان گریخته و به نظر می رسد که به مانند بچه های انقلابی “میکروفون” نیست و برعکس در وقایع انقلاب یک بازنده است.

نگاه فیلمساز از زاویه ای دیگر به انقلاب مصر و روایت شخصیتی متفاوت، توجه منتقدان و جشنواره های جهانی را به این فیلم جلب کرد.

“الکترو چاپی” ساخته هیند مدب چهره دیگری از انقلاب مصر ارائه می کند. مدب به عنوان یک روزنامه نگار و فیلمساز، دوربین خود را به سوی گروه های موسیقی الکترونیک در مصر می برد؛ جایی که شهر فقیرنشینی در نزدیکی قاهره در ژانویه ۲۰۱۳ توسط نیروهای دولتی اشغال شد، اما پس از انقلاب آزادی بیان باعث شد تا این گروه های موسیقی مصری که با موسیقی سنتی در تقابل قرار دارند، بیش از پیش شعرهای خود را با مضامین سیاسی و احتماعی آغشته کنند.

الجزایر و دنیای عرب

انقلاب زنج

“انقلاب زنج” عنوان فیلمی است از طارق تگویا از الجزایر که وقایع تاریخی را به وقایع امروز دنیای عرب پیوند می زند. در قرن نهم میلادی در جایی که امروز خاک عراق محسوب می شود، برده هاعلیه خلیفه شورش کردند.

یک روزنامه نگار الجزایری که از این انقلاب قدیمی مطلع می شود به تحقیق درباره انقلاب ها می پردازد تا تاریخ عرب را از خلال آنها تبیین کند، در حالی که داستان با ملاقات او با یک زن فلسطینی به نام نهال که خانواده اش در طی جنگ های داخلی لبنان به یونان گریخته اند، پیش می رود و همین طور ملاقات با مردی که در وقایع عراق مشغول مال اندوزی بوده و حالا بسیار ثروتمند شده است.

این فیلم کم بودجه در یک بستر تاریخی سعی دارد انقلاب های عربی را بکاود، در حالی که شروع این فیلم به سال ۲۰۱۰ بازمی گردد و هنوز انقلاب های عربی نظیر تونس و مصر شکل نگرفته بود.

مراکش و داستان این سو و آن سوی آب

ارتش رستگاری

“ارتش رستگاری” ساخته عبدالله تایا از مراکش، بر اساس رمانی نیمه اتوبیوگرافی نوشته تایا ساخته شده است.

فیلم از دو بخش تشکیل شده است و شاید به شکلی نوستالژی فیلمساز را برای زمان های از دست رفته به نمایش می گذارد: در بخش اول او پانزده ساله است و در شهر کازابلانکا در مراکش زندگی می کند و در حالی که تمایلات همجنس خواهانه خود را کشف می کند، دررویای سفر به اروپا است.

فضای شمال آفریقا با آقتاب تابان و رنگ های مختلف، حضور ملموسی در این بخش فیلم دارد که با فضای تاریک و گرفته ژنو در بخش دوم تفاوت آشکاری می یابد. بخش دوم در واقع ده سال بعد را روایت می کند که قهرمان فیلم حالا در ژنو در حال تحصیل است. تفاوت دو بخش فیلم با تصویربرداری فیلمبردار شناخته شده فرانسوی، آگنس گدار، به اوج می رسد و تقابل دو دنیا را در جهان فیلمساز توضیح می دهد.

و مرور کلاسیک ها

شب

برنامه “هربرت بالس” که در کنار جشنواره روتردام طی بیست و پنج سال به حمایت از فیلمسازان در سراسر دنیا اختصاص داشته و به حمایت مالی بیش از هزار فیلم پرداخته است، این بار گزیده ای از فیلم هایی را که طی این سال ها با این بودجه ساخته شده اند و شاید کمتر از ارزش هایشان مورد توجه قرار گرفته اند به نمایش گذاشت؛ از جمله دو فیلم از سینمای عرب.

“شب” ساخته محمد ملس از سوریه (محصول ۱۹۹۲) نوعی داستان گویی شخصی درباره تاریخ سوریه است در زمانی که در همسایگی آن، اسراییل تاسیس شد. محمد ملس با کمک خاطرات مادرش، داستان پدرش را درباره شهری در بلندی های جولان که در سال ۱۹۶۷ نابود شد، روایت می کند. ملس که یکی از شناخته شده ترین سینماگران سوریه محسوب می شود، این روزها در خلال جنگ های داخلی سوریه هنوز به فیلمسازی ادامه می دهد.

“سکوت قصر” ساخته مفیدا تلاتلی از تونس (محصول ۱۹۹۴) داستان دختر جوان خواننده ای به نام عالیا را روایت می کند که خبر مرگ شاهزاده را می شنود و با بازگشت به قصر خاطرات خود را مرور می کند؛ از زمانی که با مادرش به عنوان خدمتکار در این قصر زندگی می کرد. با باز شدن گره هایی از گذشته درمی یابیم که مادر عالیا شجاعانه از او در برابر هوس های شاهزاده حفاظت کرده و مهمترین سوالات عالیا درباره تشخیص هویت پدرش بی جواب مانده است.

تلاتلی با این فیلم در جشنواره کن همان سال موفق به دریافت جایزه شد و پس از انقلاب تونس، به عنوان یک زن فیلمساز به عنوان وزیر فرهنگ انتخاب شد.