رانندگی در قاهره

رانندگی در قاهره

سینمای عرب موج تازه ای را تجربه می کند؛ با چهره ها و جریان های نویی از سینمای مستقل و فیلمسازان جوان در کشورهای گوناگون عرب که توجه دوباره به این سینما را در جشنواره های مختلف برانگیخته است: از «وجدا» اولین فیلم تاریخ عربستان سعودی که توسط یک زن کارگردانی شد و در جشنواره های مختلف تحسین تماشاگران را برانگیخت و یکی از امیدهای دریافت جایزه اسکار در دسته بهترین فیلم خارجی زبان محسوب می شود، تا سینمای نوی مصر که با فیلم های مستقلی که در چند سال اخیر جان گرفته اند، که در مجموع چهره تازه ای را از سینمای کشورهای عرب ترسیم می کنند.

از سویی جشنواره هایی چون ابوظبی و دبی و دوحه، به جشنواره های مهمی در خاورمیانه و آسیا بدل شده اند که در کنار نمایش فیلم هایی برجسته از سراسر جهان (با جایزه صد هزار دلاری در جشنواره ابوظبی)، تصویر کاملی از سینمای تازه کشورهای عربی ترسیم می کنند.

سینمای مصر؛ از انقلاب تا فیلم های مستقل

انقلاب مصر و وقایع سیاسی اجتماعی پیرامون آن، دستمایه چند فیلم شناخته شده از سینمای مصر است که در جشنواره های مختلف تحسین شدند.

احمد عبدالله که به نماینده تازه ای از سینمای مستقل مصر بدل شده، با دومین فیلم خود، میکروفون(۲۰۱۰) در جشنواره هایی چون تورنتو خوش درخشید و فیلمش همزمان با تظاهرات در میدان تحریر، در مصر هم به نمایش درآمد. فیلم تازه او با نام فرش و تکه پارچه (۲۰۱۳) از جایی آغاز می شود که فیلم قبلی به پایان رسید و باز وقایع حول و حوش انقلاب را بررسی می کند، با دوربینی کوچک و حتی دوربین موبایل به شیوه «سینما- حقیقت» که سعی دارد وقایع پرتنش را با الهام از ویدئوهایی که در اینترنت از آن روزها منتشر شده (و فیلمساز خودش هم در آن وقایع حضور داشته)، بازسازی کند.

فرش و تکه پارچه

فرش و تکه پارچه

اما به رغم همه وقایع سیاسی و همه تغییرات، یک چیز در مصر ثابت و پابرجا مانده و آن ترافیک شهر قاهره است! شریف الکاتشا مستند تازه ای درباره این شهر و ترافیک آن ساخته یا نام رانندگی در قاهره. این فیلمساز که سه سال مشغول فیملبرداری این مستند بوده، سعی دارد فارغ از هیاهوی وقایع سیاسی، به دل شهر و راننده های مختلفی که در آن به رانندگی مشغولند بپردازد و با پرداختن به قشرهای مختلف جامعه از راننده تاکسی تا سیاستمداران و مردم عادی، چهره تازه ای از جامعه مصر ترسیم کند.

اما چهره دیگری از سینمای مستقل مصر را در فیلمی چون ویلای ۶۹ ساخته آیتن امین می توان جست و جو کرد. این فیلم که اولین نمایش خود را در جشنواره ابوظبی تجربه کرد، برخلاف موج فیلم های سیاسی، زندگی یک مرد روشنفکر و رابطه اش را با همسر سابق و دختر مورد علاقه اش بررسی می کند.

فیلم در ابتدا تصویر خشنی از این مرد ارائه می کند،اما رفته رفته لایه های مختلفی از رافت را در وجود او می بینیم، تا زمانی که سایه مرگ را در زندگی اش حس می کنیم. این فیلمساز زن اما شخصیت های زن ساده ای خلق می کند: چه دختر جوانی که مجذوب این استاد شده و چه همسر سابقی که با انبوهی خاطره، هنوز رگه های شفقت و مهربانی خود را آشکار می کند. این زنان -برخلاف «وجدا»- هیچ کدام علیه اوضاع و احوال پیرامونی خود نمی شورند و همه حاضر به پذیرش شرایط موجود هستند.

سینمای الجزایر و جایزه بهترین سینماگر عرب

مرزاک آلوش که یکی از مهمترین سینماگران عرب سال های اخیر عنوان شده و به تازگی جایزه «بهترین سینماگر عرب» را در جشنواره ابوظبی از آن خود کرد، در تازه ترین ساخته اش «پشت بام ها» چندین زندگی را در کنار هم روایت می کند؛ با صدای اذانی که بر پشت بام ها طنین انداخته آغاز می شود و به داخل پنج خانه مختلف می رود که هر یک داستان جداگانه ای دارند: در اولی یک مرد در حال شکنجه شدن است تا سندی را امضا کند، در دیگری پیرمردی که در قفسی چوبی زندانی شده داستان های انقلابی اش را برای یک دختر تعریف می کند، در خانه سوم، پیرزنی با نوه معتاد خود درگیر است، در خانه ای دیگر یک گروه موسیقی راک در حال تمرین هستند در حالی که یک زن محجبه در همسایگی خواننده زن گروه را زیر نظر دارد و در خانه پنجم یک الکلی ماجراهای تازه ای را تجربه می کند؛ و در تمام این مدت بیست و چهار ساعته ما جلوه های مختلفی از زندگی را به شکل عشق، مذهب، مرگ و خشونت می بینیم.

سینمای عراق و جان دوباره

شن های بابل

شن های بابل

سینمای عراق در حال بازسازی، به یکی از موارد قابل توجه در این کشور بدل شده است. هرچند تولیدات این کشور در دو دسته فیلم های کردی و فیلم های عربی، هر دو با حمایت و مشارکت کشورهای دیگر تولید می شوند، اما فیلمسازان عراقی در جشنواره های جهانی حرف هایی برای گفتن دارند.

فیلمسازان کرد عراقی، هینر سلیم و هشام زمان با فیلم های تازه خود( سرزمین تلخ شیرین من و پیش از بارش برف) در جشنواره های مختلفی تحسین شدند و محمد جبار الدراجی که با فیلم هایی چون پسر بابل(۲۰۱۰) و در بازوان مادرم(۲۰۱۰) مطرح شد ، با فیلم تازه اش شن های بابل(۲۰۱۳) به انسان های مختلفی از بی گناهان کرد تا شهروندان سنی و شیعه عراق می پردازد که تحت شکنجه صدام حسین قرار گرفتند.فیلم با داستان سربازی عراقی به نام ابراهیم آغاز می شود که در طی جنگ سال ۱۹۹۱، در صحرا به سمت شهر خود در حال حرکت است و به گمان جاسوس بودن، به زندان صدام حسین برده می شود.

این فیلم که به عنوان محصول مشترک عراق، بریتانیا، هلند و امارات متحده عربی اولین نمایش خود را در جشنواره ابوظبی تجربه کرد، جایزه بهترین فیلم سال سینمای عرب را از آن خود کرد.