«کامبیز درم بخش» طراح، کاریکاتوریست و گرافیست برجسته ایرانی  - عکس شرق پارسی - حمید عینی خراسانی

«کامبیز درم بخش» طراح، کاریکاتوریست و گرافیست برجسته ایرانی – عکس شرق پارسی – حمید عینی خراسانی

ابتدا چند خط ساده است ولی دقیق تر که می شوی کاراکترها نقش خود را دریک صفحه کاغذی چنان ماهرانه بازی می کنند که ذهنت را به تمامی درگیر می‌کنند. چنانچه گویی یک داستان کوتاه خوانده ای یا به تماشای یک فیلم مینیمال نشسته ای و یا یک هایکو* را با خود زمزمه کرده ای. طرح‌های «کامبیز درم‌بخش» را می گویم که به تازگی با عنوان«داستانهای دیدنی ۳» در گالری ساربان به نمایش گذاشته شده‌است.

«کامبیز درم بخش» طراح، کاریکاتوریست و گرافیست برجسته ایرانی است که در کارنامه اش سابقه ۵۵ سال همکاری مستمر با مطبوعات صاحب نام ایران و جهان به چشم می خورد. او برنده جایزه اول از بزرگترین و معتبرترین مسابقات بین المللی کاریکاتور ژاپن، آلمان، ایتالیا، سوییس، بلژیک، ترکیه، برزیل و یوگسلاوی بوده است و جشنواره ها و نمایشگاههای بزرگی را در این زمینه داوری کرده است.

کتابهای متعددی در زمینه تصویرسازی و کاریکاتور از وی در کشورهای مختلف چاپ و منتشر شده است که از آن جمله می توان به کتاب «بدون شرح» در ایران، «طنزاندیشان امروز ایران» در اتریش، «کتاب کامبیز» در ایتالیا و «دنیا خانه من است» در فرانسه اشاره کرد.

گفتگوی شرق پارسی با این هنرمند را به بهانه برپایی تازه ترین نمایشگاهش در گالری ساربان، در ادامه می خوانید:

شرق پارسی: آثار نمایشگاه «داستانهای دیدنی ۳ » از کجا آمده اند و چه سبکی را دنبال می‌کنند؟

کامبیز درم بخش: اولا این کارها، کارهای خیلی جدیدی نیست. رگ و ریشه های این کار را تقریبا از سال ۱۳۵۵ در اولین کتابم که «بدون شرح» نام داشت و انتشارات جیبی آن را منتشر کرد، می توان یافت. در این کتاب تعدادی از کارهای چند صحنه ای من منتشر شده که در کاریکاتور به آن «استریپ کارتون» می گویند. یعنی کاریکاتور چند صحنه ای که خیلی از کاریکاتوریست های دنیا با این روش کار می کنند و جزو یکی از رشته های کاریکاتور است. از دیگر رشته های کاریکاتور می توان به کاریکاتور بدون شرح، سیاسی یا ژورنالی، پرتره و مفهومی اشاره کرد. کاریکاتور «رمانتیک یا شاعرانه» نیز هست که من این اواخر به آن رسیده ام و تمام اندیشه و فکر و ذهنم را روی این نوع از کاریکاتور گذاشته ام.

انتخاب سبک رمانتیک یا شاعرانه دلیل خاصی برای شما داشته است؟

در واقع این سبک هم حس خوبی به خودم می دهد و هم به دیگران.انسان امروز به یک فضای تنفس و فضای سالم احتیاج دارد. چون مرتب از همه طرف بمباران می شویم، از طریق تلویزیون، مطبوعات، خبرهای بد، گرانی، بی پولی و انواع مشکلاتی که انسان امروز با آنها درگیر است که نه فقط در ایران بلکه در همه جای دنیا وجود دارد. بنابراین وظیفه هنرمند این است که به این آدمهای درمانده و خسته و ناراحت، یک حس خوب بدهد و حتی برای چند لحظه روحشان را شاد کند. در مجموع باید گفت، به یک فضای لطیف و شاعرانه در آثارم رسیده ام. این کارها در ابتدا سینمای کاغذی نام داشت و در واقع فیلمی بود که در یک صفحه کاغذ و در چند صحنه اتفاق می افتاد. هر کدام از اینها در واقع یک انیمیشن کوتاه است، بدون آنکه فیلمی با کلی هزینه ساخته شود یا مخاطب مجبور باشد برای آن بلیط بخرد و مدت زیادی در سالن به تماشای آن بنشیند. این آثار در کل به ۳۰۰ عدد رسیده اند و وقتی آنها رامی بینید انگار ۳۰۰ فیلم انیمیشن را خیلی زود و کوتاه تماشا کرده‌اید بدون اینکه هزینه زیادی دربرداشته باشد. شاید هزینه آن یک قلم و کاغذ بوده، ولی سالها تجربه و کار مداوم پشت آن بوده است.

گویا این آثار در همشهری داستان منتشر شده و طرفداران بسیاری یافته است، چگونه آثارتان به این نشریه راه یافت؟

حدود ۳ سال پیش سردبیر همشهری داستان، خانم نفیسه مرشدزاده از من خواست که با آنها همکاری کنم و چون اسم این نشریه همشهری داستان بود به آنها گفتم که من داستانهایی به شما می دهم که دیدنی باشند. چون معمولا ما ابتدا داستان را می خوانیم و بعد هر کسی تصویر خود را از آن می سازد. ولی من اسم مجموعه ام را «داستانهای دیدنی» گذاشتم یعنی داستانهایی که تصویرش را من ساخته ام، خیلی کوتاه، مختصر و مفید. همشهری داستان نیز این اسم را پذیرفت و بعد از انتشار توانست در افکار عمومی و مخاطبان جاباز کند و طرفداران بسیاری پیدا کرد. در حالی که آثار من در این سبک بسیار گسترده تر است ولی چون این آثار توانست به دست مخاطبان بیشتری برسد، طرفداران بسیاری از همه جا پیدا کرد.

در واقع آثار «کامبیز درم بخش» برای مخاطب تبدیل به یک برند شده‌اند، تکنیک کارتان همیشه همین است یا بستگی به سبک کار شما دارد و ممکن است تغییر کند؟

درست است. تکنیک کار من مشخص است و در واقع تبدیل به یک برند شده است. همانطور که کسی به من می گفت انگار آثارت از کارخانه درآمده اند، همه یک شکل، یک جور و منظم و مرتب. ولی همان طور که آثارم ساده است تکنیک آنها نیز ساده است و از یک قلم، کاغذ، مداد و مداد پاک کن تشکیل شده. البته اگر جایی لازم باشد از رنگ هم استفاده می کنم.

همان طور که با مجموعه رنگی «دلقک ها» ثابت کرده ام که اگر سیاه و سفید کار می کنم معنی اش این نیست که بلدنیستم رنگی کار کنم. سیاه و سفید به من حس خوبی می دهد، همان طور که به مخاطب هم حس خوبی القا می کند. درست مثل این است که شما مدام فیلم های رنگی از تلویزیون می بینید و بعد یک فیلم سیاه و سفید کلاسیک می گذراند و شما کلی از آن لذت می برید.

موضوع و محتوای این آثارکه گاه مثل یک قطعه ادبی می مانند از زندگی روزمره شما ناشی می شوند یا نه؟

این مفاهیم به سالها کار کردن در این رشته مربوط می شود. من از ۱۴ سالگی نه تنها خودم کار می کردم بلکه آثار دیگران را نیز دنبال می‌کردم. حال آثارم مجموعه ای از تجاربی است که در این سالها بدست آورده ام. به نظر من همه هنرمندان مانند حلقه زنجیر به هم متصل اند، همان طور که من از آثار دیگران استفاده کرده ام، کسانی هم هستند که از آثار من استفاده می کنند.

تنها هنرمندانی که در واقع از هیچ کس الهام نگرفته اند همان هنرمندان اولیه بودند که روی دیوارهای غار آثار خود را می کشیدند. یعنی همیشه هنرمندان از تجربه های هم استفاده می کنند و این به معنای دزدی و کپی برداری نیست. البته خیلی ها هم این کار را می کنند اما آنها موفق نیستند. کسانی موفق می شوند که آثار و ابزار کارخودشان را با تجربه دیگران مخلوط می کنند.

پس در واقع این کارها حاصل سالها تجربه شما است؟

بله. من تمام انواع کاریکاتورها از جمله کاریکاتور ژورنالی را پشت سرگذاشته ام. بهترین کاریکاتورهای سیاسی ام و کارهای طنز سیاهم را کشیده ام، نقاشی و گرافیک کار کرده ام، پوستر درست کرده ام، فیلم ساخته ام و حالا آثارم عصاره ای است از همه این فعالیتها در طول این سالها که در زبان هنر به آن کریستالیزاسیون می‌گویند. یعنی اکنون به یک مرحله شفافیت و خلوص رسیده ام که البته این موضوع در ادبیات هم وجود دارد. برای مثال وقتی این آثار را می کشیدم از هایکو در ادبیات چیزی نمی دانستم ولی الان هر کسی مرا می بیند می گوید چقدر آثار شما شبیه هایکو شده است.

با توجه به سابقه طولانی شما در کاریکاتور ژورنالی و مطبوعات، جایگاه این هنر در مطبوعات امروز ایران و دنیا را چگونه می بینید؟

مطبوعات و کاریکاتور در حال حاضر در ایران و دنیا پس رفته است. مخصوصا کاریکاتور ژورنالیستی در کشور خودمان. علت آن هم مسائل سیاسی است و اینکه سیاستمداران ما تاب و تحمل انتقاد ندارند و چند تا از روزنامه‌ها در ایران به همین دلیل تعطیل شدند. مدیران جراید هم دیگر این ریسک را نمی‌کنند که اثری منتشر کنند. این است که در حال حاضر کاریکاتوری که بخواهد گویا و مفهوم باشد یا انتقاد تند و تیزی داشته باشد در مطبوعات کمتر می‌بینیم.

در دنیا چطور؟

در دنیا هم این طور است که چون آنها به هر حال خیلی از ما از این لحاظ پیشرفته تر هستند، دیگر برایشان عادی شده و جواب نمی‌دهد. به عنوان مثال حدود ۶۰ سال است راجع به اعراب و اسرائیل کاریکاتور کشیده می‌شود، خود من یکی از آنها بوده ام. ولی الان به این مرحله رسیده‌ام که خب این همه سال کاریکاتور راجع به این موضوع کشیدند، چه اتفاقی افتاد؟ هیچ اتفاقی نیفتاد. یعنی این نوع از کاریکاتورها، اثر خود را از دست داده و به یک زبان الکن تبدیل شده اند.

سیاستمداران دیگر به آن گوش نمی‌دهند و برایشان بی‌فایده است. حتی در خارج از کشور وقتی از یک سیاستمدار کاریکاتوری کشیده می‌شود آن را می‌خرد، قاب می‌کند و به اتاقش می‌زند. دیگر نمی‌توانیم عقیده یک نفر را با کاریکاتور عوض کنیم.

«مینیاتورهای سیاه» عنوان آخرین کتابی است که از آثار شما در ایران منتشر شده و با استقبال خوب مخاطبان در حال رسیدن به چاپ دوم است، کمی در مورد آثار این کتاب هم توضیح دهید؟

اولین طرح این کتاب دقیقا ۴۰ سال پیش منتشر شده است. آثار این کتاب از سال ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۴ علیه ساواک و رژیم دیکتاتوری آن زمان، منتشرشده اند. در آن موقع من به خاطر این کتاب ۲ بار ممنوع القلم شدم. این آثار در واقع یکی از بهترین کارهای من است که با مینیاتورهای ایرانی، کارهای سیاسی و اجتماعی کرده ام و در آن سالها هیچ کس این کار را نکرده بود. نکته جالبش این است که بعد از این همه سال هنوز هم تازگی خودش را حفظ کرده و اکنون تبدیل به کتاب نفیسی شده که در آستانه رسیدن به چاپ دوم است. مقدمه این کتاب را «جوادمجابی» نوشته و نشر تاش آن را منتشرکرده است. «حسن کریم زاده» لی اوت و آقای «انوشه» کارهای فنی اش را انجام داده اند و در واقع این کتاب متعلق به این دوهنرمند است.

*هایکو کوتاه‌ترین گونه شعری در جهان است که مبدع آن ژاپنی‌ها هستند.

«کامبیز درم بخش» طراح، کاریکاتوریست و گرافیست برجسته ایرانی  - عکس شرق پارسی - حمید عینی خراسانی

«کامبیز درم بخش» طراح، کاریکاتوریست و گرافیست برجسته ایرانی – عکس شرق پارسی – حمید عینی خراسانی

تازه ترین نمایشگاه کامبیز درم بخش در گالری ساربان برگزار شد – عکس شرق پارسی – حمید عینی خراسانی

تازه ترین نمایشگاه کامبیز درم بخش در گالری ساربان برگزار شد – عکس شرق پارسی – حمید عینی خراسانی

تازه ترین نمایشگاه کامبیز درم بخش در گالری ساربان برگزار شد – عکس شرق پارسی – حمید عینی خراسانی

تازه ترین نمایشگاه کامبیز درم بخش در گالری ساربان برگزار شد – عکس شرق پارسی – حمید عینی خراسانی

تازه ترین نمایشگاه کامبیز درم بخش در گالری ساربان برگزار شد – عکس شرق پارسی – حمید عینی خراسانی

تازه ترین نمایشگاه کامبیز درم بخش در گالری ساربان برگزار شد – عکس شرق پارسی – حمید عینی خراسانی

تازه ترین نمایشگاه کامبیز درم بخش در گالری ساربان برگزار شد – عکس شرق پارسی – حمید عینی خراسانی

تازه ترین نمایشگاه کامبیز درم بخش در گالری ساربان برگزار شد – عکس شرق پارسی – حمید عینی خراسانی

در اولین کتاب درم بخش تعدادی از کارهای چند صحنه ای وی منتشر شده که در کاریکاتور به آن «استریپ کارتون» می گویند – عکس شرق پارسی – حمید عینی خراسانی

در اولین کتاب درم بخش تعدادی از کارهای چند صحنه ای وی منتشر شده که در کاریکاتور به آن «استریپ کارتون» می گویند – عکس شرق پارسی – حمید عینی خراسانی