استفان دی میستورا فرستاده سازمان ملل در امور سوریه در نشست چند روز پیش سران روسیه و ترکیه و ایران در تهران درباره ادلب به نقاط اختلاف و دیدگاه های مشترک سه کشور در این باره پی برد. این در حالیست که سه طرح برای تعیین آینده شمال سوریه مطرح است.
قرار بود دی میستورا در ملاقات با نمایندگان سه کشور ضامن روند آستانه مساله کمیته تدوین قانون اساسی و تردد تهران و نگرانی های آنکارا را بررسی کند. پس از این دیدار، دی میستورا جمعه آینده با نمایندگان گروه موسوم به گروه کوچک سوریه در ژنو گفتگو می کند.
این گروه از کشورهای آمریکا و انگلیس و فرانسه و آلمان و سعودی و اردن و مصر تشکیل شده است. این دیدارها با نشست مسئولان ارشد وزارت خارجه روسیه و ترکیه و فرانسه و آلمان در آنکارا همزمان است.
در نشست دوم، موضوع برگزاری اجلاس سران کشورهای چهارگانه و حل اختلاف بین برنامه های کشورهای یاد شده مورد بررسی قرار می گیرد. مسکو روی مساله پناهجویان و بازسازی دست گذاشته و پاریس و برلین به روند سیاسی توجه دارند.
اما به دنبال حمله های ارتش روسیه و «بشکه های انفجاری» جنگنده های سوریه توجه این اجلاس به ادلب معطوف شده است. این در حالیست که سازمان ملل اعلام کرد که در صورت حمله نظامی در ادلب، این منطقه دستخوش «بزرگ ترین فاجعه قرن» می شود. جمعیت ادلب سه میلیون نفر است که نیمی از آنها آواره شده اند. این آوارگان در منطقه ده هزار کیلومتر مربعی یعنی معادل مساحت لبنان مستقر شده اند. ۵۵ هزار نیروی وابسته به «جبهه ملی آزاد سازی» و ۱۲ هزار نیروی گروه «هیات تحریر الشام» و اعضای «جبهه النصره» و ۱۲۰۰ نفر و گروه «حراس الدین» و ۱۵۰۰ عضو «ارتش اسلامی ترکستانی» چین جزو این آوارگان هستند. گروه اخیر وابسته به اعضای خارجی «القاعده» است.
ادلب بخشی از توافق مناطق کم تنش است. این توافق میان روسیه و ایران و ترکیه در ماه مه ۲۰۱۷ بسته شد. طبق این توافق، هر کدام از ترکیه و روسیه و ایران به ترتیب ۱۲ و ۱۰ و ۷ ایست بازرسی در این مناطق دارند.
حالا و به دنبال شکست نشست سران در تهران، سه طرح برای تعیین آینده ادلب مطرح شده است:
نخست: برنامه ترکیه:
-آتش بس و حمله های روسیه و سوریه.
-تعیین جدول زمانی.
– گروه «هیات تحریر الشام» اسلحه خود را تحویل و از استان خارج شوند.
– انتقال امن گروه های اپوزیسیون به منطقه حائل. یکی از مناطق مطرح در نزدیکی مارع در حومه حلب قرار دارد. در این شرایط، این گروه ها در رویارویی مستقیم با گروه مورد حمایت آمریکا یعنی «یگان های مدافع خلق» کرد قرار می گیرند. آمریکا به حمایت از «نیروهای دموکراتیک سوریه» نیز می پردازد. اما دولت ترکیه این گروه را تروریستی می خواند. ترکیه واشنگتن را به عدم پایبندی به وعده هایش در خصوص نقشه راه ویژه منبج متهم می کند.
-عملیات زیر نظر گروه های اپوزیسیون میانه رو انجام شود؛ البته به شرطی که اسلحه خود را به جبهه ملی آزاد سازی تحویل دهند.
-نیروهای خارجی این گروه می توانند در صورت تمایل به کشورشان بازگردند.
– گروه هایی که اسلحه خود را تحویل ندهند و خارج نشوند مورد هدف عملیات مبارزه با تروریسم قرار می گیرند. (گروه «هیات تحریر الشام» در فهرست تروریسم دولت ترکیه قرار دارد.»)
-نیروها زیر نظر ترکیه برای فعالیت در ارگان محلی پلیس و تامین امنیت ادلب آموزش می بینند. (این اتفاق در دو عملیات نظامی سپر فرات و شاخه زیتون هم افتاد).
-تامین امنیت پایگاه نظامی روسیه (حمیمیم) در استان لاذقیه در برابر کلیه حمله ها به ویژه حمله پهبادهای درون.
-انتقال آوارگان از ادلب به عفرین یعنی منطقه تحت کنترل نیروهای «شاخه زیتون» به جای کردها.
*دوم؛ طرح استفان دی میستورا نماینده سازمان ملل در امور سوریه. این طرح توسط گروه های مدنی سوریه ارایه شده است:
-آتش بس و توقف حمله های روسیه و سوریه.
-جدول زمانی.
-تعیین ضرب الاجل برای تفکیک غیر نظامیان از گروه های مسلح.
-جدا سازی گروه «هیات تحریر الشام» از بقیه گروه ها.
– خروج همه پیکارجویان از محله های مسکونی.
– تشکیل شوراهای محلی.
– روسیه و ترکیه دو کشور ضامن این آتش بس.
سوم؛ طرح سه مرحله ای روسیه برای کنترل ادلب تا پیش از پایان سال:
-آغاز حمله هوایی به مناطق حومه در شمال حماه و غرب حلب و شرق لاذقیه.
– زمان بندی عملیات نظامی به موازات توافق «مصالحه» و «آتش بس». نمونه این رویکرد را در غوطه دمشق و جنوب سوریه دیدیم.
-مرحله اول: شمال حماه و خان شیخون و معره النعمان و غرب حلب و جبل الترکمان و جسر الشغور و سهل الغاب.
– مرحله دوم: جاده اصلی «ام ۵» بین حماه و حلب و جاده اصلی «ام ۴» بین لاذقیه و حلب.
-مرحله سوم: شمال «ام ۴» و شهر ادلب به سمت مرز ترکیه.
روسیه و ترکیه و (ایران) به دنبال ناکامی نشست سران در تهران بر سر برگزاری چند جلسه با حضور مقام های اطلاعاتی و ارتش سه کشور برای ایجاد راهکارهای میانه در پرتو طرح ها و اهداف متفاوت به توافق رسیدند. گمان می رود دیدار بین ولادمیر پوتین رییس جمهور روسیه و همتای ترکیه ای اش رجب طیب اردوغان در برلین در ۲۸ سپتامبر سرنوشت ساز باشد. البته شاید این دو پیش از این تاریخ در نشست سران گروه چهار جانبه دیدار کنند.
بنا به اطلاعات رسیده، مسکو به دنبال تداوم فشار نظامی بر ترکیه در ادلب است. به نظر می رسد پوتین همه امتیازات را از دست اردوغان نمی گیرد مثلا احتمالا ۱۲ مرکز بازرسی ترکیه در شمال سوریه به حال خود باقی می مانند و آوارگان به عفرین انتقال داده شوند تا از تشکیل منطقه کردنشین جلوگیری شود و دو منطقه سپر فرات و شاخه زیتون در شمال سوریه هم به عنوان مناطق تحت نفوذ ترکیه شناخته شوند تا زمانی که راهکار جامعی در این منطقه ارائه شود. کما اینکه، احتمالا روسیه و ترکیه عملیاتی در شرق سوریه انجام دهند. ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا از نیروهای دموکراتیک سوریه در شرق سوریه که از نیروهای کرد و عرب تشکیل شده حمایت می کند.
