قرص ریتالین- عکس از تلگراف

قرص ریتالین- عکس از تلگراف

می خواست ذهنش متمرکز شود و درس بخواند. به همین دلیل در جمع دوستانش به این نتیجه رسید که باید “ریتالین” مصرف کند. “علی سالاری کیا” می خواست یادگیری اش بیشتر شود، اما غافل از آن بود که شخصیتش هم تغییر می کند. دوست داشت وقتی در کتابخانه می نشیند، هیچ صدایی را نشنود. موفق هم شد، اما بعدها صدای بلند ضربان شدید قلبش را می شنید که بر تمام روح و روانش تسلط پیدا کرده بود.

«ریتالین Ritalin»، دارویی است که ۶۰ سال پیش به بازار دارویی دنیا معرفی شد. ابتدا قرار بود برای درمان افسردگی و خواب آلودگی در طول روز و البته خستگی های مزمن استفاده شود، اما بعدها اثر دارویی آن برای درمان کودکان دچار بیش فعالی و کمی توجهی، توسط پزشکان شناخته شد و مورد استفاده قرار گرفت. بعدها این دارو به جمع های دانشجویی در آمریکا و کانادا راه یافت و سوء مصرف های بسیاری گزارش شد. اتفاقی که در بین دانشجویان ایرانی هم در حال زیاد شدن است. این روزها در بین دانشجویان ایرانی از ریتالین با نام های “قرص شب امتحان” یا “قرص دانشجویی” یاد می شود.

در جمعی از دانش آموزان و دانشجویان متولد دهه ۷۰ هجری خورشیدی، می خواهم اگر کسی ریتالین مصرف می کند به من اطلاع دهد تا سوالاتی از او بپرسم. بسیاری با نگرانی توصیه می کنند که دنبال “ریتالین” نباشم. “سپیده” این توصیه را به من می کند: «عوارض خیلی خیلی وحشتناکی دارد و نمی ارزد. اعتیاد هم می آورد. ورزش، جایگزین خوبی است چرا که گردش خون را تنظیم می کند و اکسیژن بیشتری به مغز می رسد، بنابراین کارایی ذهنت هم بالا می رود، ولی اگر در این مدت نمی خواهی ورزش کنی، شب ها قهوه با کافئین بالا بخور.» آنها خوب این ماده را می شناسند. نسل دانشجو و دانش آموزی که طبق آمار اعلام شده از سوی علیرضا جزینی، قائم مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر ایران در شب‌های امتحان تا ۵۰ درصد خرید این دارو توسط آنها بیشتر می شود و اغلب هم به طور غیر مجاز صورت می گیرد.

“بیشتر از ده ساعت درس می خواندم، اما دیگر واکنشی به محیط نداشتم”

اما از بین این جمع دانشجو، علی سالاری کیا متولد سال ۱۳۷۳ و دانشجوی دانشگاه صنعتی شریف روایت خود را از مصرف و ترک این دارو، برای “شرق پارسی” تشریح می کند.

او می گوید که دو سال پیش و در حالی که تازه در دانشگاه قبول شده بود و ترم نخست خود را در دانشگاه شریف می گذراند، با حجم سنگینی از درس هایی روبرو شد که خواندن آنها از توانش خارج بود. علی اهل جیرفت کرمان است که برای دانشگاه به تهران آمده است و در خوابگاه زندگی می کند. می گوید که در خوابگاه، دوستانش وقتی نگرانی او را دیدند، توصیه کردند تا ریتالین مصرف کند. او هم از طریق دوستان خوابگاهی اش توانست چند برگ ریتالین را با قیمت بالا تهیه کند.

روزهایی که دانشگاه کلاس نداشت تا ده ساعت بیشتر هم درس می خواند. ساعت ۸ صبح درس خواندن را در کتابخانه شروع می کرد. یک ساعت وقت نهار، بیشترین زمان استراحتی بود که در بین درس خواندن به خود اختصاص می داد و تا ساعت ۸ شب یا حتی ۹ این روند ادامه پیدا می کرد تا کتابخانه بسته می شد. زمان هایی هم که در دانشگاه کلاس داشت، بعد از کلاس و با رسیدن به خوابگاه با خوردن ریتالین تا صبح بیدار می ماند و درس می خواند. او می گوید: « ابتدا حس خوبی به من دست داد. اینکه متمرکز بودم و هیچ صدایی باعث اختلال در درس خواندنم نمی شد. خیلی خوشایندم بود. حس می کردم حتی می توانم شاگرد اول شوم. فکر می کردم که دارم دوپینگ می کنم.»

ریتالین، خواصی مانند آمفتامین که بیشتر در بین مردم با نام اکستازی شناخته می شود، دارد. دارویی که با عنوان «محرک سیستم عصبی مرکزی» هم شناخته می شود و با افزایش ترشح برخی هورمون ها فرد احساس افزایش انرژی و کاهش خواب آلودگی دارد و در عین حال تمرکزش بیشتر می شود. سو مصرف ریتالین، موجب بی تفاوتی و بی احساسی فرد می شود یعنی گویی فرد دیگر نیازی به محبت و دوستی احساس نمی کند. حتی کمتر گرسنه یا تشنه می شود.

با مصرف نخستین قرص ریتالین، آثار جذب آن در همان ساعت اولیه خود را نشان می دهد. علی در این زمینه می گوید: «نخستین قرص برای من بسیار آرام بخش بود تا مدت ها همین روند ادامه پیدا کرد. صداهای محیط را کمتر می شنیدم. حتی اگر در خوابگاه کسی فریاد می زد که مثلا بخشی از خوابگاه دچار آتش سوزی شده است، اصلا انگار نمی شنیدم و واکنشی نسبت به آن نشان نمی دادم. حتی وقتی از خوابگاه به دانشگاه می رفتم تنها اعداد و ارقام در ذهنم “وول” می خورد و از تغییرات محیط اطراف چیزی در خاطرم نمی ماند البته گاهی دچار سردرد هم می شدم.»

علی می گوید که در آن دوران بسیاری از اطرافیانش به او گوشزد می کردند که رفتارش دچار تغییر شده است. پرخاش می کند، حتی در خواب هذیان می گوید. وقتی برای دیدار خانواده اش به جیرفت می رفت، آنها هم این تغییرات را متوجه می شوند. او می گوید: «برایم سخت بود که دیگران اینگونه درباره ام سخن بگویند و مرتب تذکر دهند که تغییر کرده ام».

قرصی که خلاقیت را کور می کند

طبق گفته های “مصطفی فروتن” آسیب شناسی که با خبرگزاری ایلنا گفت و گو کرده بود و طبق بررسی های صورت گرفته از داروخانه های نزدیک به خوابگاه های دانشجویی از هر ده دانشجو، شش نفر سابقه مصرف ریتالین را داشته اند.

بسیاری از دانشجویانی که دچار سوء مصرف در ریتالین شده اند، بعدها دریافتند که حتی قادر به ارائه ایده های جدید و مبتکرانه نیستند، چراکه تمرکز زیاد ناشی از مصرف طولانی مدت این قرص، باعث از بین رفتن خلاقیت که به طور معمول نیازمند آزاد شدن مرزهای ذهنی است، خواهد شد.

زیر ساخت‌های این دارو اشتراک‌هایی با داروهای محرکی همچون کوکائین، حشیش و اکستازی دارد و مصرف نادرست و بدون تجویز پزشک متخصص مسلما عوارض بدی به جای می گذارد.

علی خوردن ریتالین را با یک قرص در روز شروع کرد، اما بعد از مدتی حس کرد که این میزان قرص جواب نمی دهد و آن را به سه عدد در روز رساند و حتی برای اینکه به احساس روز نخست مصرف برسد این عدد را به پنج قرص در روز هم رساند. این در حالی بود که با مصرف این تعداد قرص، فقط می توانست کارهای روزانه اش را انجام دهد. او احساس تنهایی می کرد و حس می کرد کسی او را درک نمی کند. به جمع دوستانه که دعوت می شد، اغلب بهانه ای برای رد کردن دعوت پیدا می کرد.

تعداد ماه هایی که ریتالین مصرف کرده است را می شمرد: «هفت ماه ریتالین مصرف کردم تا دقیقا تابستان آن سال (فصل تعطیلی دانشگاه ها)، اما واقعا بعد از امتحان های ترم دوم، حس می کردم تاثیرات مخرب دارو رویم زیاد شده است. اصلا دلم نمی خواست کسی را ببینم یا کسی من را ببیند. صدای تپش های قلبم را که با شدت و قدرت بیشتری می زد، به وضوح می شنیدم و برایم غیرقابل تحمل شده بود. سردردهای وحشتناک گرفته بودم.»

همه این تغییرات باعث شد تا علی پیش یک روانپزشک رود و تصمیم جدی برای ترک دارو بگیرد. اگرچه به قول خودش کار بسیار سختی بود، اما بالاخره توانست موفق شود: «روزهای نخست ترک کردن این دارو برایم بسیار سخت گذشت. دقیقا مثل معتادها در زمان ترک رفتار می کردم، اما با توصیه های چند دکتر بالاخره توانستم آن را به طور کامل ترک کنم. یعنی دقیقا سه ماه تابستان من دیگر مطمئن شدم به سراغ این دارو نخواهم رفت و در ترم جدید بدون مشکل و بدون دارو واحدهایم را پاس کردم. شاید این دارو تنها توانست به من کمک کند که چگونه روند درس خواندن را دنبال کنم.»

پزشکان و روانپزشکان اعلام می کنند که ترک کردن داروهای محرک آمفتامینی نظیر ریتالین و اکستازی، بسیار سخت تر و پیچیده تر از کراک، هروئین و سایر مواد مخدر است. استفاده محدود و کنترل شده ریتالین باعث عادت کردن بدن مصرف کننده به دوزهای پایین و در نتیجه ایجاد علاقه فرد به استفاده از دوزهای بالاتر و حتی مصرف داروهای سنگین تر و خطرناک تر می شود.

علی می گوید که این روزها که نزدیک زمان امتحان ها می شویم، گاهی شده است که تمرکزش را از دست دهد و دوست نداشته باشد درس بخواند، اما شرایط فعلی را بیشتر از گذشته ترجیح می دهد.

از او در آخر می پرسم در این هفت ماه چقدر هزینه برای خرید قرص ها کرده است که می گوید: «به طور دقیق نمی توانم بگویم چون در این مدت قیمت های متفاوتی خریداری کردم، اما شاید بتوانم بگویم در کل این هفت ماه بین یک میلیون تا دو میلیون تومان پول، برای خرید این قرص ها را به روش های واسطه ای و غیرقانونی پرداخت کردم.»

یک پزشک: مصرف ریتالین بین دانشجویان پزشکی زیاد است

غیر از روایت علی، روایت های دیگری نیز از مصرف این دارو وجود دارد. مریم پزشک متخصصی است که دوران طرح پزشکی اش را در یکی از شهرستان ها می گذراند. او در گفت و گو با “شرق پارسی” روایتی از استفاده زیاد این قرص در بین دانشجویان رشته پزشکی ارائه می کند: «زمانی که در تهران برای تخصص درس می خوانم، در کتابخانه بیمارستان یکی از چیزهایی که همراه بیشتر دانشجویان پزشکی می دیدم، همین قرص بود.»

او هم سابقه مصرف قرص را دارد و می گوید: «من با دوز بالا مصرف نمی کردم و البته در نهایت اثر آن روی من محسوس نبود.»

از این پزشک متخصص می پرسم که چه مدت دارو را مصرف می کرد و میزان مصرف او چه میزان بود که می گوید: «حدود دو ماه قبل از امتحانم خوردن ریتالین را شروع کردم و حداکثر به سه قرص رسیدم. البته به توصیه دوستانم از دوز کم شروع کرده بودم.»

او همچنین می گوید که در اطرافیان و دوستانش حتی روانپزشکی را می شناسد که در دوره امتحان های سخت دانشگاه از این دارو استفاده کرده است، اما چون نحوه مصرف را می دانند دچار سوء مصرف نمی شوند.

موضوعی که نسترن نادری دکتر داروسازی که در داروخانه کار می کند، نیز به آن اشاره دارد. او در گفت و گو با “شرق پارسی” می گوید: «یک بچه ۱۷-۱۸ ساله از سوء مصرف دارو هیچ اطلاعی ندارد و می تواند واقعا برایش تا حد مرگ هم خطرساز باشد.»

“قرص ده هزار تومانی بیشتر از ۶۰ هزار تومان فروخته می شود”

از این دکتر داروساز می پرسم که آیا تایید می کند، فروش این دارو در ایام امتحان ها بیشتر می شود؟ که با تایید این موضوع می گوید: «سال گذشته به خاطر سوء مصرف های زیادی که گزارش شد، دولت قوانین سختی را برای توزیع و فروش دارو در داروخانه ها وضع کرد، به طوری که این دارو در حال حاضر تنها به داروخانه های دولتی بزرگ و وابسته به دانشگاه های علوم پزشکی داده می شود.»

اما او در این بین به دور زدن قانون توسط برخی از داروخانه ها اشاره می کند: «معمولا داروخانه های خصوصی با توجه به روابط قوی ای که دارند از شرکت های پخش این دارو که از سوئیس وارد ایران می شود، ریتالین را تهیه می کنند.»

او می گوید که قیمت هر برگ این قرص، ده هزار تومان است اما داروخانه های خصوصی آن را حتی بیشتر از ۶۰ هزار تومان هم می فروشند.

نادری می گوید که این دارو بیشتر برای کودکان بیش فعال توسط پزشک متخصص تجویز می شود، اما خرید و فروش های غیرقانونی در این بین برای مصارف غیر پزشکی مشاهده می شود.

او از تجربه مواجه با فردی که سال ها ریتالین مصرف می کرد، سخن می گوید: «یک مورد بیمار داشتم که از بچگی بیش فعال بود و ریتالین مصرف می کرد، اما پزشک او، این دارو را قطع نکرد و مادرش برایم تعریف می کرد که اگر این دارو را نخورد حتی برای طی کردن یک مسیر کوتاه هم نمی تواند از جایش بلند شود.»

سوء مصرف ریتالین، غیر از دانشجویان در بین راننده هایی که شب ها مجبور به رانندگی هستند نیز بسیار گزارش شده است و از سوی دیگر اخیرا در برخی باشگاه های ورزشی، افرادی که می خواهند خود را لاغر کنند به خاطر اثر این قرص در بی اشتهایی آن را بدون توجه به عوارض بعدی مصرف می کنند. همه این موارد زنگ خطرها را بیشتر از گذشته به صدا درآورده اند تا چاره ای برای توزیع و فروش غیرقانونی آن اندیشیده شود.