نویسنده «چراغ های آبی» توصیه کرد خبر درگذشتش را اعلام نکنند
یوسف عزیزی نویسنده ومترجم : «حنا مینه را من با قصه هایش شناختم. همه کتاب هایش را در نمایشگاه کتاب می خریدم. او چپگرا بود و من از سبک ادبی او – رئالیسم- خوشم آمد و می خواستم ایرانیان را بعد از نجیب محفوظ با آثار او آشنا کنم»
لندن: عدنان حسین احمد
حنا مینه نویسنده سوری در کنار نجیب محفوظ و عبد الرحمان منیف و الطیب صالح و دیگر رمان نویسان طراز اول عرب به عنوان یکی از پرآوازه ترین نویسندگان جهان عرب شناخته می شود. حنا مینه به دلایل متعددی همچون واقع گرایی و سبک روان نویسی و شخصیت داستان هایش تا این اندازه پرآوازه شده است.
گویی، مخاطبان با شخصیت های داستانی حنا مینه آشنا هستند چرا که آنها از همان محیط اجتماعی مردم برخاسته اند. هر چند حنا مینه تحصیلات آنچنانی نداشت اما زندگی در فقر و نداری تجربه های فراوانی به او آموخت.
او در جوانی حرفه های متعددی همچون آرایشگری و باربری و دریانوردی و عریضه نویسی را تجربه کرد و سپس به روزنامه نگاری روی آورد. او چنان مهارتی در این حرفه کسب کرد که از طریق آن وارد داستان نویسی و نوشتن رمان به ویژه درباره دریا شد. نوشته های او درباره دریا بستری برای شناخته شدنش فراهم کرد.
حنا مینه بسیار باریک بین بود و آنچه مردم عادی نمی دیدند او ملاحظه می کرد. او در مقایسه با هم قطارانش و نوآوران دیگر از قدرت بی نظیری برای متقاعد کردن مخاطب به متن ادبی برخوردار بود. داستان های او از واقعیت های زندگی روزمره مردم سوریه و دیگر کشورهای عربی الهام گرفته اند.
می توان گفت کشمکش طبقاتی دغدغه اصلی و همیشگی حنا مینه به عنوان یک نویسنده بود. او این شکاف طبقاتی را با گوشت و پوستش لمس کرده بود. بخش گسترده ای از ناقدان ادبی بر این باورند که او در آغاز به رئالیسم اجتماعی در داستان هایش گرایش داشت. این سبک در دهه پنجاه و شصت میلادی رایج بود. اما بعدها، رمان های حنا مینه بازگو کننده تحلیل و تفسیرهای عمیقی درباره شکاف طبقاتی هستند که خود وی تجربه اش کرده بود.
آثار بسیاری از حنا مینه در حافظه جمعی عربی ثبت شده است. در آثاری مثل «چراغ های آبی» و «فرجام یک مرد شجاع» و «خورشید در یک روز ابری» و «کابوس کوچ» به احساسات و عواطف و دغدغه های روزمره مردم پرداخته می شود.
همه این نوشته ها با وجدان مردم ارتباط برقرار کرده و بیانگر احساسات ژرف درونی آنها هستند و به این دلیل، مخاطبان را به خود جذب کردند. تلویزیون و سینما هم تا اندازه زیادی در شهرت و پرآوازه شدن او موثر بودند. برخی از رمان های او توسط کارگردانان سوری به فیلم و سریال های پربیننده تبدیل شدند و از حافظه مردم به این سادگی پاک نمی شود.
بخشی از رمان های حنا مینه مورد توجه مخاطبان و ناقدان و روزنامه نگارانی قرار گرفت که به بررسی کتاب می پردازند و دستکم موجب تبلیغ یا معرفی این آثار شدند. برخی رمان های حنا مینه عبارتند از: «بادبان و طوفان» و «برف از پنجره می آید» و «الیاطر» و غیره که در اینجا نمی توان از همه آثار او نام برد.
حنا مینه در مجموع ۴۰ رمان در کنار آثار دیگر نوشت.
آثار و سبک داستان نویسی کم نظیر او مورد نقد و بررسی های فراوان و بعضا قابل ملاحظه ای قرار گرفتند.
در اینجا می توان به دیدگاه صلاح فضل (ناقد کتاب مصری) اشاره نمود. او از رمان “باتلاق” حنا مینه به عنوان “بزرگ ترین شاهکار بیوگرافی در رمان نویسی عربی” یاد کرده است.
شاید دلیل این توصیف بیشتر به خاطر صداقت نویسنده باشد تا جایی که برخی از مخاطبان و ناقدان ادبی از او به دلیل همین رو راستی و صداقتش به عنوان نویسنده بالفطره یاد می کنند.
چنانکه پیشتر اشاره شد حنا مینه به دریا عشق می ورزید و درباره این دنیای مرموز می نوشت، دنیای دریاها که شاید باید صدها و هزاران رمان در این باره نگاشته شود. اما تنها عده محدودی از نویسندگان عرب درباره دریا رمان نوشتند و موضوع اصلی نوشته هایشان را به دریا اختصاص دادند.
حنا مینه یکی از معدود نویسندگانی بود که آثار درخشانی همچون «قصه یک دریانورد» و «بندر دور دست» از خود به جا گذاشت.
اغلب رویدادها در رمان های حنا مینه در دوره قیمومت فرانسه بر سوریه یا دوره استقلال سوریه اتفاق می افتند که سیمای درخشان و افتخار آمیزی از ایستادگی مردم در برابر اشغالگران و عشق به میهن و جانفشانی در این مسیر ترسیم می کنند.
فواز حداد رمان نویس سوری در این باره می گوید: «حنا مینه مرد فوق العاده ای بود. او شخصیتی تاثیر گذار بر همه نویسندگان عرب بود. هر چه می خواهند درباره او بگویند، بگویند اما او استاد برجسته ای بود. انتقادها به حنا مینه ربطی به رمان های او ندارد. مرگ او ضایعه است. حضور او تداعی کننده ارزش های فراوانی بود. می توان گفت این مرد بزرگ آثار بزرگی از خود به یادگار گذاشت.. و از هیچ چیز دریغ نکرد.. او را از دست دادیم… سوریه و عرب ها و ادبیات او را از دست دادند».
یوسف عزیزی (نویسنده مقیم لندن) که برخی از آثار حنا مینه را به فارسی ترجمه کرده به الشرق الاوسط می گوید: «در سال ۶۹ – ۷۰ دو کتاب از حنا مینه ترجمه کردم. یکی به نام کابوس کوچ (بقایا صور) منتشر شد و یکی به نام باتلاق (المستنقع) منتشر نشد».
یوسف عزیزی
او درباره استقبال مخاطبان ایرانی از آثار حنا مینه می افزاید: «ایرانی ها حنا مینه را نمی شناختند یا عده کمی او را می شناختند. آنها بیشتر نویسندگان خیلی معروف عرب مثل نجیب محفوظ که برنده جایزه نوبل بود را می شناختند. رمان کابوس کوچ همزمان با پایان جنگ منتشر شد و به دلیل سبک رئالیستی نویسنده چندان در ایران طرفدار نداشت. اما در میان عرب های اهواز استقبال گسترده ای از این رمان شد».
عزیزی یادآور می شود: «حنا مینه را من با قصه هایش شناختم. همه کتاب هایش را در نمایشگاه کتاب می خریدم. او چپگرا بود و من از سبک ادبی او – رئالیسم- خوشم آمد و می خواستم ایرانیان را بعد از نجیب محفوظ با آثار او آشنا کنم. البته از کتاب های نجیب محفوظ مثل رمان روز قتل رییس جمهور خیلی استقبال شد چرا که ایرانیان او را به عنوان نویسنده برنده نوبل به خوبی می شناختند. سبک رئالیسم نجیب محفوظ هم مرا به خود جذب کرد».
او می گوید: «در سال ۷۴ کوشیدم در دمشق با حنا مینه ملاقات کنم اما نشد. با پسر او دیدار کردم و کمی گپ زدیم. نمایشگاه کتاب نقش بارزی در آشنایی بیشتر مردم به ویژه عرب های اهوازی با آثار نویسندگان سرشناس عرب مثل محمود درویش و غسان کنفانی ایفا کرد و باعث شد تا عرب های اهوازی آثار این چهره ها را ترجمه کنند».
