پلورالیسم در گفتار و پایداری در پایبندی

بیروت: سوسن الابطح

سرطان اجازه نداد سینماگر و روزنامه‌نگار لبنانی جاسلین صعب سال هفتاد و یکم عمرش را به پایان برساند. پس از مقاومتی سخت در برابر این بیماری، روز دوشنبه جانش را تسلیم کرد. انسانی که تا آخرین دم تقلا می‌کرد زندگی کند آن‌گونه که دوست می‌داشت. پیش از درگذشتش، در هجده دسامبر گذشته در پاریس جشن امضای کتاب عکسش را با عنوان «مناطق جنگی» برپا کرد، کتابی که در آن به مثابه یک هنرمند اسنادی را در قالب عکس جمع کرده بود؛ حاصل پنج دهه فعالیت ژورنالیستی و سینمایی در دل جنگ‌ها و جبهه‌ها، جایی که فلاکت و فقر بود و مسائلی که قلبش را می‌فشرد.
جاسلین صعب متولد لبنان در خانواده‌ای بورژوا در سال ۱۹۴۸٫ سالی با همه نمادها و شکست‌هایی که برای جهان عرب دارد. آسایش آماده را رها کرد تا راه خودش را بگشاید. در فرانسه اقتصاد خواند، گزارش‌گر جنگ کانال دوم فرانسه شد و از آنجا به لیبی و مصر رفت تا حوادث سیاسی داغ را گزارش کند. با شخصیت‌های بزرگ گفت‌وگو کرد از جمله معمر القذافی و یاسر عرفات. با عرفات سوار برکشتی شد وقتی سال ۱۹۸۲ پس از تجاوز اسرائیل ناچار شد با رزمندگان سازمان آزادیبخش، بیروت را ترک کند.
جاسلین به فرانسه برگشت و با شعله‌ور شدن جنگ داخلی در سال ۱۹۷۵ به بیروت برگشت، سرگرم حوادثی که هرلحظه رو به انفجار می‌رفت. در عمل او به تدریج از گزارش‌های سریع ژورنالیستی می‌گذرد تا با توانمندی وارد عرصه فیلم‌های مستند بشود. با فیلم «لبنان در چرخه» شروع کرد. پس از آن دانه‌های تسبیح به حرکت درآمدند و فیلم «نامه‌ای از بیروت»، «بیروت شهر من»، «کودکان جنگ»، «بیروت هرگز باز نمی‌گردد» و «برای بخشی از زندگی» به گونه‌ای که لبنان هسته اصلی بسیاری از فیلم‌هایش شد. به دورترین نقطه شرق سفر کرد، از ایران و حتی ویتنام فیلمبرداری کرد؛ فیلم«بانوی سایگون». بارها به مصر رفت و آمد کرد و کار.
شاید یکی از برجسته‌ترین فیلم‌هایی سینمایی‌اش «قاهره شهر مردگان» مایه دردسرهای بسیاری برای او شد. در فرانسه کار کرد؛ کشوری که می‌توانست بیشترین زمان را در آن بگذراند، اما همچنان دلبسته به منطقه عربی ماند. در الجزایر و تونس و مغرب کار کرد و رشته‌های روابط کاری فراوانی با هنرمندان عرب ساخت.
جاسلین صعب خودش را میان تکرار ممنوعیت نمایش دید، آنچه در فیلم «قاهره شهر مردگان» اتفاق افتاد یا زیر رحمت تیغ سانسور. در فرودگاه قاهره برای فیلم «دنیا»یش در سال ۲۰۰۵ بازداشت شد. فیلمی که پس از نمایش ممنوع شد و جدل بسیاری راه انداخت به دلیل حساسیت موضوعش؛ ختنه زنان و آزادی اندیشه. این یکی از فیلم‌های داستانی بود که در دهه هشتاد شروع به ساخت آن کرد، خودش آن رانوشت و خودش هم فیلمبرداری کرد و بسیار از او نیرو برد. این فیلم هفت سال وقت برد تا آماده شد و وقتی ممنوع شد ضربه هولناکی به او وارد شد که چندان آسان با آن کنار نیامد. دیگر فیلم‌های داستانی او عبارتند از: «غزل دختران»(۱۹۸۵) که کوره آزمایشش بود و موضوعش را از فیلم سینمایی کلاسیک مشهور مصری با همین نام الهام گرفته بود. همچنین «زندگی معلق»(۱۹۸۵)، «روزی روزگاری بیروت»(۱۹۹۴) و آخرین فیلم داستانی‌اش «چه شده» که با آن باز به بیروت برگشت، سال (۲۰۰۹) به نمایش در آمد.
جاسلین کارگردانی بود که آلام بشری در منطقه را رصد می‌کرد، به امور پناهندگان سوری در لبنان پرداخت و با فیلمی رنج‌ها و دردهایشان را ثبت کرد و فاجعه‌ای که به سویش رانده شدند.