نیروهای داعش – عکس از رویترز

دولت اسلامی عراق و سوریه (داعش-ISIL) از پی دولت اسلامی عراق (ISI)، که توسط ابوعمر البغدادی در سال ۲۰۰۶ پایه گذاری شده بود، ایجاد شد. در آوریل ۲۰۱۰، ابوعمر البغدادی و وزیر جنگ دولت اسلامی عراق ابو حمزه المهاجر توسط نیروهای عراقی و امریکایی کشته شدند و کمتر از یک ماه بعد، ابراهیم عواد ابراهیم البدری السامرایی – معروف به ابوبکر البغدادی – به عنوان «امیر» دولت اسلامی عراق سوگند یاد کرد.

او بعدها که تصمیم گرفت وارد سوریه شود، ابتدا فرستادگان خود را به این کشور اعزام کرد تا جهاد را ترویج و مردم را برای مبارزه علیه رژیم بشار اسد تهییج کنند. بغدادی همچنین بخشی از نیروهای خود را در قالب سلول های خوابیده (sleeper cells) به رهبری ابو محمد الجولانی (عدنان الحاج علی) و ابو عبدالعزیز القطری (محمد یوسف الفلسطینی) سازماندهی کرد.

از آن زمان به بعد، دولت اسلامی عراق به مبارزه با دولت سوریه پرداخت که پس از اتفاق معروفی که در جسر الشغور رخ داد، تظاهرات مسالمت آمیز مردم به یک انقلاب مسلح و جنگ تمام عیار تبدیل شد. داعش سپس ترجیح داد در منطقه شرق سوریه مستقر شود – منطقه ای که استحکامات لازم را دارد و از نظر جغرافیایی شبیه به موصل و انبار در عراق است – و همین باعث شد این گروه بتواند تا به امروز دوام بیاورد.

با گذشت زمان، حضور نیروهای تکفیری دولت اسلامی عراق نقش به‌سزایی در تضعیف ارتش سوریه داشته است. در آغاز سال ۲۰۱۲، تعدادی از اعضای دولت اسلامی عراق که در حال مقابله با رژیم اسد بودند از این گروه جدا شدند که جولانی، پایه گذار جبهه النصره هم جزئی از آن ها بود. این باعث شد ابوبکر البغدادی در ۸ آوریل ۲۰۱۳ در پاسخ به گروه تازه تاسیس جولانی و در مخالفت با رهبر القاعده، ایمن الظواهری، دولت اسلامی عراق و شام را تاسیس کند.

از آن زمان داعش و پیروانش روی چند پروژه استراتژیک مرتبط با هم کار کرده اند. اول، آن ها سعی کرده اند پیش از معرفی بغدادی به عنوان خلیفه جدید، کنترل بازوی نظامی اپوزیسیون سوریه را به دست گیرند. دوم، این سازمان تلاش کرده با هدف به حاشیه راندن القاعده اسامه بن لادن، شاخه های خود را در نقاط مختلف جهان راه اندازی کند.

داعش برای دستیابی به این اهداف تلاش کرده با در اختیار گرفتن کنترل چاه های نفت شرق سوریه، تا حدودی هزینه های خود را تامین کند. این سازمان همچنین طی این مدت به مصادره فروشگاه های غله، قاچاق عتیقه جات سوریه، تجارت در بازار غیرقانونی سلاح، دزدی در جاده ها، غرامت گرفتن از روزنامه نگاران خارجی، شرکت های خصوصی و تجاری که تولیدات نفتی را در سوریه و عراق جابجا می کنند مشغول بوده است.

داعش در زمینه استراتژی سازمانی و نظامی به «شورای نظامی» خود متکی است که هدایت آن بر عهده افسران پیشین ارتش است که دارای تجربه لازم در عملیات نظامی هستند و از حمله های ناگهانی و در عین حال هماهنگ برای شکست دادن نیروهای مقابل استفاده می کنند.

پس از این شورا، ساختار منسجم نظامی خود سازمان قرار می گیرد. داعش نیروهای خود را در هر استان به دو دسته تقسیم کرده است: دسته اول یک «گردان ویژه پیش رو» که وظیفه حمله به پادگان های نظامی، مراکز امنیتی، روستاها و شهرها را برعهده دارند؛ دسته دوم را اعضای محلی سلول های خوابیده تشکیل می دهند که پس از اینکه نیروهای ویژه، نیروهای امنیتی را از مواضع خود پس زدند وارد عمل می شوند. بنابراین، دسته دوم این امکان را دارد که موقعیت اشغال شده را حفظ و مدیریت کند.

این استراتژی، داعش را به یکی از قوی ترین سازمان های جهادی- تکفیری تبدیل کرده که مقصد بسیاری از نیروهای مبارز عرب و خارجی است. ثروت و محبوبیت این گروه باعث شد ابوبکر البغدادی در اوایل سال ۲۰۱۴ تغییرات بنیادینی در ساختار سازمانی آن ایجاد کند. عنوان «معاون بغدادی» به هر یک از فرماندهان داده شد و به آنها اختیارات گسترده ای تفویض شد تا بدون نیاز به کسب تکلیف از بغدادی اقدام کنند. بغدادی همچنین نشان داده که به استفاده از افسران نظامی و امنیتی سابق که جهان‌بینی مشترکی با داعش دارند، تمایل دارد. افزایش توان مالی داعش نیز باعث دو برابر شدن تعداد نیروهای این سازمان و افزایش گستره عملیاتی آنها شده است.

بغدادی پس از سقوط موصل در ۱۰ ژوئن، استراتژی طالبان در افغانستان را به کار گرفت و دولتی تحت عنوان «دولت اسلامی» تاسیس کرد. این امر بر توانایی داعش در کنترل مناطق سنی نشین افزود. او تاکنون قبیله های سنی مذهب یا چهره های مذهبی و سیاسی را به بیعت مجبور نکرده و با گروه های سنی مستقر در این مناطق نجنگیده است.

این استراتژی نتایجی برای داعش به دنبال داشته و باعث شده در عمل به موفقیت هایی دست پیدا کند. بسیاری از سنی های عراق قانع شده اند که با وجود مخالفت های گسترده منطقه ای نسبت به داعش، این گروه «ناجی» آن ها است؛ بسیاری از نیروهای جنگ‌طلب عرب و خارجی از حدود ۲۱ کشور در افریقا، آسیا و اروپا برای جنگیدن به عراق رفته اند و همچنان کسانی هم هستند که قصد دارند برای مبارزه در سوریه عازم این کشور شوند.

موفقیت های این سازمان وجهه عمومی آن را به قدری بالا برده که پس از اسامه بن لادن و القاعده «پیر»، در مورد هیچ گروه جهادی دیگری سابقه نداشته است. داعش حتی مراقب بوده که اعلام کند در مناطق تحت کنترل خود، به اقلیت های مذهبی احترام می گذارد. موفقیت های داعش ضربه سهمگینی بر اعتبار نیروهای امنیتی عراق وارد کرده است.