شماری از طالبان در مقابل یکی از مجسمه های بودا در استان بامیان افغانستان

شماری از طالبان در مقابل یکی از مجسمه های بودا در استان بامیان افغانستان

تخریب و نابودى آثار تاریخى از سوی گروههاى تندرو اسلامى این روزها به یکی از نمادهای بحران و جنگ داخلی سوریه تبدیل شده است. در واقع گروههاى نزدیک به القاعده این روزها در سوریه با مجسمه هاى تاریخى هم در جنگ هستند. این گروهها با تعریف خاص خود از دین، این مجسمه ها را نماد بت پرستى می دانند و آنها را از بین مى برند.

تخریب مجسمه هارون الرشید

آخرین مورد از تخریب مجسمه های تاریخی در سوریه، از بین بردن مجسمه هارون الرشید خلیفه عباسى است. این مجسمه یکى از آثار تاریخى شهر الرقه واقع در شمال شرقى سوریه محسوب مى شد اما اعضای گروه سلفى – جهادى “امارت اسلامى عراق و شام” وابسته به القاعده بعد از اینکه سر این مجسمه را جدا کردند، آن را به زیر کشانده و نابود کردند. اعضای این گروه همچنین هفته گذشته اقدام به تخریب بنای تاریخى مربوط به هارون الرشید، کردند که مورد احترام مسلمانان منطقه بود. بنا به عقیده گروههاى سلفى این گونه مجسمه ها و تندیس ها حکم “بت” دارند و بر اساس اعتقادات دینى باید نابود شوند.

به “ابو العلا المعرى” شاعر هم رحم نشد

زمستان گذشته یورونیوز عربى گزارش داد که سر مجسمه “ابو العلا المعرى” فیلسوف و شاعر معروف سورى از بدنش جدا شده است. برخى از منابع خبرى گروه مسلح “جبهه النصره” را مسئول تخریب این مجسمه تاریخى می دانند. مجسمه این شاعر نابیناى قرن چهارم و پنجم هجرى در استان ادلب واقع در شمال غربى سوریه قرار دارد. گروههاى وابسته به القاعده، شخص ابو العلا المعرى را کافر می دانند و به این اتهام سر مجسمه وى را از بدنش جدا کرده اند.

نابودى بت هاى ١۶٠٠ ساله بودا

البته حمله به مجسمه ها به عنوان نماد بت و بت پرستی فقط در جنگ سوریه مصداق ندارد. چنین تجربه ای و حتی در سطح ویرانگرتر در جنگ داخلی افغانستان نیز سابقه دارد. نماد عالی این تجربه، بت هاى دوگانه بودا در بامیان افغانستان است که دوازده سال پیش از سوی طالبان تخریب شدند. بنیادگرایان طالبان مارس ٢٠٠١ به مدت دو روز این دو مجسمه که قدمتى ١۶٠٠ ساله داشتند را زیر آتش توپ گرفتند و آنها را نابود کردند. “صلصال” مجسمه بزرگ به ارتفاع ۵۵ متر و ” شمامه” مجسمه کوچک به ارتفاع ٣٣ متر در دل کوههاى هندوکش افغانستان خانه داشتند. این اسامى بعد از حمله اعراب بر روى این دو مجسمه نهاده شد. جُرم صمصال و شمامه این بود که زمانى مورد پرستش بوداییان قرار مى گرفتند. مجسمه‌های بودا توسط کوشانی‌ها در زمانی ساخته شده بود که بامیان معبر مهمی در مسیر راه ابریشم بود، در آن زمان دین بودایی در افغانستان رواج یافت و بامیان به یکی از مراکز مهم این دین تبدیل شد.

برخى از اعضاى طالبان به فرمان ملاعمر رهبر این گروه در تاریخ نهم مارس ٢٠٠١ بعد از برگزارى نماز جمعه با انتقال توپ و مواد منفجره به بامیان، کار تخریب را آغاز کردند. پرتاب گلوله هاى توپ به بدنه این دو مجسمه تاریخى، با تشویق اعضاى این گروه بنیادگرا همراه بود. سرانجام ۴۸ ساعت بعد از آن و در شامگاه یازده مارس از این دو نماد تاریخى تنها دو حفره در در دل کوه باقى ماند. برخی از اعضای طالبان با استناد به اینکه هر گونه تجسم و تصویر انسان و حیوان از مصادیق بت پرستی و شرک است، تخریب این دو مجسمه را “حمایت از ارزش هاى اسلامى” و عملى “ثواب” تلقى مى کردند.

اکنون این سؤال پیش می آید که آیا امکان بازسازی بت های ۱۶۰۰ ساله بودا وجود دارد و تاکنون چه اقدامی در این جهت صورت گرفته است؟

“دین محمد مبارز راشدى” معاون وزیر اطلاعات و فرهنگ افغانستان در گفت و گو با “شرق پارسى” می گوید علاوه بر تفکر افراطى دینى طالبان که منجر به تخریب این دو مجسمه شد تحرکات برخى کشورها نیز در نابودى این دو نماد تاریخى بى اثر نبوده است. وى بدون اشاره به نام این کشورها مى گوید: “درست است که طالبان یک تفکر افراطى دینى را دنبال مى کرد و بر اساس آن اقدام به تخریب مجسمه هاى بودا کرد اما علاوه بر این احتمالا تحرکات برخى از کشورها که با افغانستان مشکل داشتند نیز در تخریب این دومجسمه دخالت داشت. این کشورها نمادهاى تاریخى افغانستان را قبول ندارند.”

به گفته راشدى، بت های بودا توسط وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان در حال تعمیر است و در چندین سال تمام سنگ ریزه هایى که از بت ها جدا شده بود، با کمک برخى کشورها از جمله ژاپن و آلمان جمع آورى شده است.

این مقام افغان ضمن اشاره به پرخرج بودن پروژه بازسازى مى گوید: “در حال حاضر ما به دنبال این هستیم تا ببینیم با همکارى کدام کشور مى توانیم این بت ها را بازسازى کنیم. ما تلاش مى کنیم حداقل بت کوچک را مانند اول بسازیم. این موضوع فوق العاده خرج سنگینى دارد. در درجه اول باید کشورهایى که از نظر مالى افغانستان را کمک کنند مشخص شوند و سپس تمام مراحل فنى برآورد شود که آیا واقعا بت بودا به شکل اول قابل مرمت است یا خیر. برخى کشورها در این زمینه اعلام آمادگى کرده اند اما هنوز به مرحله عمل نرسیده است.”

اما انگیزه و هدف طالبان از نابودى این مجسمه هاى عظیم چه بود؟ راشدى در این زمینه می گوید: “تفکر افراطى و تحجر دنبال سود نیست . آنها با هر نمادى که از تمدن و سابقه تاریخى به خصوص قبل از اسلام حکایت دارد، مخالف هستند. این یک تفکر غیر مدرن است و به باور آنها بت بودا در بامیان یعنى رواج بت پرستى.”

در زمان حاضر مردم منطقه به این دومجسمه به عنوان نمادهایى براى پرستش نگاه نمى کنند. راشدى در این باره مى گوید: “فکر نمى کنم ما در افغانستان بودایى داشته باشیم تا این بت ها را پرستش کنند. این عده فقط به خاطر برخى مسایل از جمله مخالفت با نمادهاى تمدن قبل از اسلام که ذکر کردم دست به این کار زدند. گروه طالبان حتی با تلویزیون به عنوان تصویر هم مخالفت داشتند. در آن زمان تلویزیونها را هم مى شکستند. این تفکر افراطى هنوز در برخى از کشورها براى برخى از گروهها متاسفانه وجود دارد. اما احتمالا اغراض سیاسى هم پشت این قضیه بود و برخى از جهالت طالبان استفاده کردند.

در مورد دید مردم افغانستان به نابودى این دو مجسمه پرسیدیم. راشدى در این مورد مى گوید: “مردم در آن زمان مخالفت شدیدى با این موضوع داشتند و در حال حاضر هم مخالف هستند. مردم افغانستان مردمى هستند که با توجه به تمام مشکلات و گرفتارى هایى که دارند مناسبات و روابط پذیرفته شده امروز دنیا را به رسمیت مى شناسند و تخریب بت بودا را تخریب یکى از سرمایه هاى عظیم تاریخى خود به حساب مى آورند. ناراحتى مردم از نابودى این اثر با ارزش تاریخى هنوز هم فروکش نکرده است.”