خبرنگاران در ژنو ۲ سخنان ولید معلم وزیر امور خارجه سوریه را پوشش می دهند
اجلاس ژنو ٢ با هدف یافتن راه حل سیاسى براى پایان دادن به بحران سوریه بعد از چند بار تعویق نهایتا روز چهارشنبه ٢ بهمن آغاز به کار کرد. دلیل تعویق چند باره این اجلاس عدم اجماع بر سر حضور در این کنفرانس از سوى ائتلاف مخالفان سوریه، بود. این ائتلاف در نهایت، چند روز مانده به کنفرانس ژنو ٢ در نشستى در استانبول براى حضور در این اجلاس به توافق رسید. از تعداد ١٢٠ عضو این شورا ۴٠ نفر در جلسه راى گیرى شرکت نکردند و از ٧٣ نفر که عضوی که رای دادند ۵٨ نفر موافق شرکت در این مذاکرات بودند.
همین حضور کم رنگ هم با دعوت بان کى مون دبیرکل سازمان ملل از ایران براى شرکت در این اجلاس با تردیدهایى از سوى آنها مواجه شد و در نهایت بان کى مون دعوت خود را پس گرفت. ایران همواره اعلام کرده بود بدون هیچ پیش شرطى حاضر به شرکت در این اجلاس است در حالی که یکى از شروط تعیین شده، پذیرش مفاد توافقنامه سال ٢٠١٢ تحت عنوان ژنو ١ از سوى ایران عنوان شده بود.
در مجموع حضور نمایندگانى از رژیم سوریه، مخالفان این رژیم و نزدیک به ۴٠ کشور در شهر مونترو سویس در حالى صورت مى گیرد که بشار اسد از حضور خود در آینده سیاسى سوریه سخن مى گوید و مخالفان هم چنان خواهان کناره گیرى اسد و تشکیل دولت انتقالى هستند.
اما دلیل جنجال بر سر حضور یا عدم حضور ایران در اجلاس ژنو ٢ چه بود؟ سوالى که از “حبیب حسینى فرد” کارشناس مسایل خاورمیانه پرسیدیم. وى در این باره مى گوید: “پیش از این بین آمریکا و روسیه توافق شده بود و همه طرفین به این نتیجه رسیده بودند که اگر قرار است اجلاسی برگزار شود و به نتیجه برسد باید همه طرفهای درگیر در آن شرکت داشته باشند. به نظر مى رسید با گشایشی که در مساله هسته ای بین ایران و غرب به وجود آمد و توافق نظام سوریه با غرب بر سر تحویل سلاح هاى شیمیایى و هم چنین بالا گرفتن حضور افراطی ها در داخل سوریه، حضور ایران در این اجلاس تایید شود. بر سر این مساله توافق هم بود اما یک مقدار ناهماهنگی ها و تدارکات غلط و یک سری فشارهای پیش بینى نشده ایجاد شد و این مساله را با بن بست مواجه کرد.”
اما دعوت بان کى مون از ایران تنها دو روز مانده به برگزارى اجلاس صورت گرفت. حسینى فرد دلیل این تاخیر را چنین توضیح می دهد: “مان اعلام دعوت از ایران به بعد از توافق مخالفان سورى براى حضور در این اجلاس موکول شد. مخالفینى که حتى تصویب حضورشان با مشکلات زیادى روبرو بود. این مساله باعث شد آنها اعلام کنند به دلیل حضور ایران در این اجلاس شرکت نخواهند کرد.”
حسینى فرد همزمانى این دعوت با لغو بخشى از تحریمهاى ایران و گشایش در پرونده هسته اى را دلیلى بر مخالفت غرب با این حضور مى داند. وى در این خصوص مى گوید: ” نمایندگان کنگره آمریکا، اسراییل، و برخى متحدان آمریکا دعوت از ایران، همزمان با گشایش در پرونده هسته اى را نوعى وجهه دادن به ایران تلقى کردند و آمریکا در این زمینه دست به عصا شد.”
اما مخالفان رژیم بشار اسد تنها محدود به گروهى نیست که در حال حاضر در اجلاس شرکت کرده است و این گروه تمام مخالفان را نمایندگى نمى کنند. اگر بر فرض توافقى هم در این اجلاس حاصل شود، مابقى گروهها از این توافقنامه تبعیت خواهند کرد یا خیر؟ آیا تضمین عملى براى اجرایى شدن این توافق احتمالى وجود دارد؟
حسینى فرد این مساله را مشکل بزرگى مى داند. وى مى افزاید: ” ائتلاف مخالفان سوریه در درون خود هم انسجام ندارد. در راى گیرى براى حضور در این اجلاس از ۱۲۰ عضو این ائتلاف چیزی در حدود ۷۳ نفر بیشتر حضور نداشتند و از این تعداد هم ۵۸ نفر رای مثبت دادند. این نیرو هم چنین طی ماههای اخیر حوزه نفوذ و قدرت نظامى اش که بیشتر بر ارتش آزاد متکی بود، کاهش پیدا کرده و بسیاری از عرصه ها را به نیروهاى افراطى واگذار کرده است. به نظر مى رسد رژیم اسد از موضع بالاتری برخورد مى کند.”
این کارشناس معتقد است “احتمال دسترسى به یک توافق اساسى در این اجلاس کم است و این نه به دلیل عدم حضور ایران بلکه به دلیل عدم حضور همه گروههاى مختلف اپوزیسیون سوریه خواهد بود.”
درست یک روز پیش از آغاز اجلاس ژنو ٢ عکس هایى از شکنجه مخالفان سیاسى رژیم سوریه در زندانهاى این کشور منتشر شد و بر اساس آن سه حقوقدان بین‌المللی در گزارش مشترکی حکومت سوریه را به ارتکاب جرایم جنگی و جنایت علیه بشریت متهم کردند. اما دلیل انتشار این عکس ها در این مقطع زمانى چیست؟
حسینى فرد با ذکر این مساله که احتمالا این عکس ها واقعى هستند مى گوید: “جنبه هاى اساسى یک جنگ فجایعى است که در آن رخ مى دهد. از کشتار غیر نظامیان تا شکنجه مخالفان. اما انتشار این عکس ها در این برهه از زمان براى فشار وارد کردن بر رژیم اسد صورت گرفته و جنبه سیاسى دارد. از سویى فجایع صورت گرفته از سوى گروههاى افراطى نیز عاملى براى مصونیت بخشیدن به رژیم اسد بوده است.”
در این میان یک مساله بر کسى پوشیده نیست و آن اجماعى است که بر سر مبارزه با افراطى گرى در سوریه وجود دارد و تمامى گروههاى شرکت کننده در این اجلاس روى این مساله اتفاق نظر دارند. نیروهایى که به شکل نیروهاى جهادى تحت نام داعش یا جبهه نصرت در حال جنگ در سوریه هستند، موجب نگرانى غرب و کشورهاى منطقه شده اند. حال در این اجلاس بحث اصلى روى مهار این نیروها خواهد بود یا تغییر رژیم اسد؟
به عقیده حسینى فرد در اجلاس ژنو ٢ مساله مبارزه با تروریسم عمده تر از برکنارى اسد خواهد بود.وى در این باره مى افزاید: “گرچه دولتهاى غربى در ابتدا بر رفتن اسد تاکید داشتند اما بعد از اینکه بخشى از کشور به دست نیروهاى افراطى افتاد برکنارى فورى اسد از دستور کار غرب خارج شد. ایجاد خلاء قدرت به سود نیروهاى افراطى است. در واقع نگرانى از شیوع تروریسم و تکرار وقایعى مانند ١١ سپتامبر باعث شده غرب بین بد و بدتر، بد را که رژیم اسد است، انتخاب کند.”
اما سوال اینجا است که نیروهاى جهادى خواسته یا نا خواسته به ابقا اسد کمک کرده اند.برخى تا اینجا پیش رفته و ابراز مى کنند این نیروها در زمانى که اسد در آستانه سقوط بود فعالیت خود را شروع کردند و این نشان دهنده تمایل اسد براى حضور این نیروها در سوریه است.
حسینى فرد در این باره مى گوید: “زد و بندها و کمک به شکل‌گیری این یا آن نیروی غیرهمسو برای تقویت موضع خود در درگیری‌ها و مناقشات، امر نادری نیست. نمونه‌اش هم کمک آمریکا به نیروهای جهادی در افغانستان یا کمک تلویحی اسرائیل به قدرت‌گیری حماس در برابر سازمان آزادیبخش فلسطین. ولی این که آیا خود رژیم اسد در قوت‌گیری نیروهای افراطی و جهادی سهیم بوده نیاز به اسناد و مدارک دارد، به خصوص که تعداد این نیروها زیاد است و هر کدام هم از طیف‌هایی از محافل قدرتمند در کشورهای خلیج فارس کمک می‌گیرد. هر چه که هست تقویت و افزایش حضور این نیروها توجه‌ها را از رژیم اسد تا حد معینی برگردانده و آن را در چشم غرب دستکم نسبت به گزینه بدتری به نام نیروهای جهادی کم‌خطرتر کرده است.”
حسینى فرد پس گرفتن دعوت از ایران را پیامى به سوریه و روسیه مبنى بر تاکید این اجلاس بر تشکیل دولت انتقالى و بر کنارى اسد، مى داند. اما از طرفى معتقد است رژیم سوریه هم با دست بالا در این اجلاس حضور مى یابد. در مجموع این کارشناس معتقد است حداقل در کوتاه مدت مساله رفتن اسد مطرح نخواهد شد.”