آن چه امروز در کشورهای بین النهرین، یعنی عراق و سوریه، در جریان است، امتداد تنش چند دهه ای بین دو قطب اصلی منطقه، یعنی ایران و مجموعه کشورهای عربی است. این تنش با آغاز انقلاب در ایران شروع شد. آن زمان که آیت الله خمینی تحت عنوان صادر کردن انقلاب اسلامی دولت های منطقه را به تغییر به زور تهدید کرد، و پس از آن جنگ بین عراق و ایران آغاز شد که هشت سال به طول انجامید. دو سال آرامش، و سپس رئیس جمهور عراق کویت را اشغال کرد و این کار باعث مداخله بین المللی شد که با اشغال عراق توسط آمریکا پایان یافت و به دلیل خلاء موجود در نظام های حاکم، باعث نفوذ گروه های مسلح مانند «القاعده » و «داعش» به عراق و سوریه شد. به نظر من این اوضاع مضطرب و مرتبط با هم، از سال ۱۹۷۹ تا به امروز ادامه دارد، و تا زمانی که قدرت های منطقه ای از طریق تفاهماتی که به درگیری ها پایان بدهد، از ایجاد توازن نظامی و سیاسی ناتوان هستند، این وضعیت ادامه خواهد داشت.
باید منطق و انگیزه های اصلی علاقه رژیم ایران به ادامه درگیری در عراق و خلیج و سوریه و فلسطین را بفهمیم. ایران از یک سو به گسترش و توسعه خواسته های خود تمایل دارد. از نظر ایران مرزهای غربی آن، کشورهای عربی هستند که حجم آن ها از ایران کوچکتر است، کشورهایی مانند عراق و کشورهای خلیج، که از نظر نفتی ثروتمندترین مناطق جهان هستند. ایران کاملاً درک می کند که غرب از مناطق مهم نفت خیز به عنوان منبع انرژی به سادگی دست نمی کشد، به همین دلیل رژیم آیت الله تلاش کرد با وسایل مختلف سلطه خود را تحمیل کند، و زیاد موفق نشد مگر این اواخر؛ و شکی نیست که «داعش» به ایران، که تحت پرچم مبارزه با تروریسم به ائتلاف غربی و روسی پیوست، خدمت کرد.
عراق مهم ترین کشور برای ایران است زیرا دروازه غربی آن است، و کنترل آن مگر با سلطه تقریباً مستقیم ممکن نبود. ایران نقش های مختلفی بازی کرد تا با کمک به ایجاد امنیت از طریق دولت جورج دبلیو بوش ایالات متحده را متقاعد سازد به عنوان شریک مفیدی در عراق باشد، به طوری که غیر از اردن تقریباً تنها کشوری بود که آن زمان با واشنگتن همکاری کرد. و در همان زمان ایران با راه های مختلف ثبات عراق را برهم می زد. ایران با متحدش رژیم سوریه به سازمان القاعده و مخالفان مسلح عراقی کمک کرد از سوریه به عراق نفوذ کنند تا اوضاع امنیتی و سیاسی را بر هم بزنند و به نیروهای آمریکایی خسارت وارد کنند. پرزیدنت باراک اوباما پس از به قدرت رسیدن، عقب نشینی کامل از عراق را انتخاب کرد، و بیش از آن که بوش متعهد شده بود، عراق برای مداخله ایران باز شد و هم زمان با آن، گروه های مسلح به ویژه «داعش» به عراق بازگشتند.
امروز، رژیم ایران از اشغال موصل و تعداد دیگری از شهرهای استان های انبار و صلاح الدین، استفاده می کند و به بهانه حمایت از عراق در برابر «داعش» ، و خطرناک بودن آن بر دولت عراق، در این کشور حضور دارد.
آیا ایران یک طرف هرج مرج در عراق است تا در آن باقی بماند؟ به طور یقین در این امر دست دارد، به طور مثال ایران برخی جناح های شیعه را بر ضد یکدیگر حمایت می کند. ایران پشت تأسیس شبه نظامیان بسیج مردمی بود که به عنوان رقیب ارتش عراق و برای تضعیف حکومت مرکزی است. آیا ایران پشت خود «داعش» هم هست؟ به نظر من مدبر آن است اما اثبات آن سخت است. با این حال تنها ذینفع از تهدیدات «داعش» است، زیرا به لطف آن برای ورود به عراق و مدیریت نبرد اعلام آمادگی کرد و رک و پوست کنده گفت اگر سپاه پاسداران ایران نبود عراق سقوط می کرد!
«داعش» تکرار سازمان القاعده در زمان اشغال آمریکا است که تنها در تخریب پروژه سیاسی موفق شد و اکثریت در بغداد را به گروه های وفادار به ایران داد.
می توان اظهار نظر اخیر ثامر السبهان سفیر عربستان سعودی در بغداد را در این چارچوب فهمید که گفت: « کسانی هستند که تلاش می کنند در روابط عربستان سعودی و گروه ها و نژادهای مختلف مردم عراق شکاف ایجاد کنند». منظور او ایران بود، که برای اولین بار، به طور رسمی تنش سعودی ایرانی را در عراق منعکس می کند. تنش بین دو کشور در عراق موجود است اما انگیزه ها متفاوت است. جاه طلبی های ایران برای سلطه بر ثروت ها و دولت عراق است. اما انگیزه های عربستان سعودی حمایت از مرزهای خود و جلوگیری از توسعه طلبی ایران است. حضور سعودی در عراق دو سال از زمان مقرر به تأخیر افتاد زیرا ریاض هر گونه مشارکت در طرح آمریکایی، که در دو مرحله هجوم و ساخت دولت جدید عراق انجام شد را رد کرد، بر خلاف تهران که همکاری کرد و در مقابل به نفوذی دست یافت که نتیجه آن وضعیت موجود کنونی است.
منافع عربستان با منافع عراقی ها مطابق است، که همان عراقی مستقل از سلطه خارجی است، که کنترل ثروت های نفتی و آبی را در قلمرو و حریم هوایی به دست دارد. سعودی و دیگر کشورهای خلیج ثروتمند هستند و نیازی به سلطه بر عراق ندارند، اما به دنبال نظامی در همسایگی خود هستند که با رژیم متجاوز صدام یکسان نباشد، و مانند یک عروسک خیمه شب بازی در دست ایرانی ها نباشد.
کشورهای خلیج امروز به درک واضح تری دست یافته اند که گسترش «داعش» و «القاعده» در عراق و سوریه و یمن در درجه نخست آن ها را هدف قرار می دهد، و کشورهایی مانند ایران از این گروه های افراط گرا برای تضعیف قدرت های منطقه و دخالت در امور آن ها، و تشکیل ائتلاف های بین المللی در راستای خدمت به منافع خود استفاده می برد.