یکی از ناوهای جنگی روسیه پهلو گرفته در پایگاه طرطوس
پایگاههاى دریایى براى کشورهایى که نیروى دریایى استراتژیک دارند، بازوى سیاست خارجى به حساب مى آید. این قاعده در مورد پایگاههاى دریایى روسیه هم صدق مى کند. پایگاه دریایى روسیه در بندر “طرطوس” در غرب سوریه و پایگاه دریایى “استاوروپول” در شبه جزیره کریمه اوکراین دو پایگاهى هستند که روسیه از آنها براى حمایت از متحدان خود و نیز دفاع از منافع ملى خویش در خارج از مرزهاى جغرافیایى اش استفاده مى کند. تحولات اخیر اوکراین و بهره گیرى روسیه از پایگاه دریایى خود در منطقه کریمه نشان داد که برخوردارى از چنین امکانى تا چه حد مى تواند در سیاست خارجى و دفاعى قدرتى مانند روسیه موثر باشد.
اهمیت پایگاه دریایى استاوروپول روسیه واقع در شبه جزیره کریمه از این جهت است که تنها پایگاه دریایى روسیه در دریاى سیاه محسوب مى شود. از طرفى با تحولات اخیر در اوکراین و نگرانى روسیه از نزدیکى این کشور به غرب، این پایگاه مى تواند مرکزى براى کمک رسانى به حامیان روسیه در کریمه و سایر مناطق اوکراین محسوب شود.
روس ها نمونه مشابهى از این پایگاه دریایى را البته در ابعاد کوچک تر در سواحل سوریه به نام پایگاه دریایى طرطوس دارند. روسیه که همراه با ایران یکى از دو متحد اصلى حکومت سوریه به شمار مى رود از تامین کنندگان اصلى تسلیحات برای حکومت بشار اسد رییس جمهور سوریه به شمار مى رود.
مسکو از پایگاه دریایى طرطوس نیز براى نوعى تقویت حضور نظامى خود در شرق مدیترانه و مانور قدرت در مواقع لازم بهره می گیرد و اعزام چند شناور جنگى روسیه به این منطقه هنگام اوج گیرى موضوع حمله نظامى احتمالى آمریکا به سوریه در تابستان گذشته از این جمله است.
اما نقش این پایگاه طى سه سال جنگ داخلى در سوریه چه بوده است؟
درباره میزان اهمیت این دو پایگاه براى روسیه، با “حسین آرین” تحلیلگر مسائل نظامى و استراتژیک و ناخداى بازنشسته نیروى دریایى ارتش ایران به گفتگو پرداختیم.
آرین معتقد است قدرت هایى که نیروى دریایى استراتژیک دارند، با ایجاد پایگاه دریایى در نقاط مختلف از آنها براى پیشبرد سیاست خارجى خود استفاده مى کنند.
این کارشناس نظامى به دلایل اهمیت دو پایگاه دریایى طرطوس و استاوروپول براى روسیه اشاره مى کند و جایگاه آنها را در سیاست خارجى و دفاعى روسیه در گفتگویى با شرق پارسى چنین توضیح می دهد.
پرسش: پایگاههاى دریایى چه نقشى در سیاست خارجى و دفاعى روسیه دارند؟
نیروى دریایى براى روسیه و آمریکا و براى کشورهایى که نیروى دریایى استراتژیک و آبهاى آزاد دارند، بازوى سیاست خارجى آن کشورمحسوب مى شود. این کشورها در پى آن هستند که در نقاط مختلف دنیا از تسهیلات بندری کشورهاى دوست براى ناوگان خود استفاده کنند.
به طور مثال آمریکا ناوگانها و پایگاههاى مختلفی در نقاط مختلف دنیا دارد و از آنها استفاده مى کند. واشنگتن در گذشته بیشتر از دیپلماسى قایق های توپ دار ( Gunboat diplomacy ) استفاده مى کرد و در حال حاضر هم به همین صورت است. روسیه نیزبه همین شکل و ترتیب از پایگاههاى دریایى خود در نقاط مختلف، براى پیشبرد سیاست خارجى اش استفاده مى کند .
پرسش: دلیل اهمیت پایگاه دریایى طرطوس در سوریه براى روسیه چیست؟
پایگاه دریایى طرطوس به دلیل قرار گرفتن در دریاى مدیترانه براى روسیه از نظر راهبردی بسیار مهم است. این پایگاه در زمان حافظ اسد رییس جمهور سابق سوریه و پس از آن در زمان بشار اسد رییس جمهورى فعلى سوریه با توجه به روابط نزدیکى که مسکو و دمشق با هم داشتند، در اختیار روسیه قرار گرفت.
در واقع سوریه این پایگاه و تسهیلات را در اختیار روسیه قرار داد تا ناوهاى روسى که در دریاى مدیترانه در حال گشت زنى هستند، بتوننداز آن براى تعمیرات، استراحت، سوخت گیرى، بارگیرى مهمات و … استفاده کنند.
پرسش: طى سه سال اخیر و در جریان بحران سوریه این پایگاه از چه جایگاهى برخوردار بود؟ آیا روسیه از طریق این پایگاه به رژیم بشار اسد کمک نظامى هم کرده است؟
با توجه به اینکه غرب سوریه که طرطوس و لاذقیه در آن قرار دارد مناطقى علوى نشین است، براى بشار اسد اهمیت زیادى دارد و در واقع پشتوانه اصلى رژیم اسد به شمار مى رود. مردم این مناطق از طرفداران پر و پا قرص بشار اسد هستند.
به عقیده من دسترسى روسیه به این پایگاه کما فى السابق ادامه دارد. کما اینکه بر اساس برخى از گزارشها، روسیه از طریق این پایگاه سلاح و تجهیزات لازم را در اختیار رژیم سوریه قرار داده است. در واقع این پایگاه یکى از راه هایى بوده که روسیه توانسته است در آنجا و از طریق ناوهاى معمولى، لجستیک و یا کشتى هاى باربرى خود، سوریه را از نظر نظامى پشتیبانى کند .
پرسش: آیا طى این مدت این پایگاه از سوى مخالفان رژیم اسد مورد حمله قرار گرفته است؟
تا جایى که من اطلاع دارم خیر. حتى زمانى که وضع رژیم بشار اسد بسیار بحرانى شده بود کنترل حکومت بر این مناطق بالا بود. ضمن اینکه در حال حاضر در مقایسه با گذشته وضع اسد بهتر شده است و به پیروزى نظامى فکر مى کند.
پیش از تحولات اخیر که در سطح منطقه رخ داد و خوددارى آمریکا از دخالت نظامى در سوریه، وضع بشار اسد بسیار بد بود. در آن زمان یکى از سناریوها این بود که اگر کار به جاهاى باریک کشیده شود، بشار اسد به غرب سوریه یعنى مناطقى که طرطوس و لاذقیه در آن قرار دارد و به لبنان و حزب الله هم نزدیک است برود و یک مینى کشور و یک پایگاه براى خود تشکیل دهد و از آنجا به مبارزاتش ادامه دهد که البته کار به آنجا نکشید.
پرسش: آن طور که شما اشاره کردید پایگاه طرطوس نقش پشتیبانى و لجستیک براى ناوهاى روسى در دریاى مدیترانه دارد. آیا کادر نظامى و نیروى دریایى روسیه هم در این پایگاه حضور دارند؟
روسیه تابستان گذشته ٧٠ تکنسین نظامى خود را که در این پایگاه مستقر بودند از آنجا خارج کرد. این امر زمانى صورت گرفت که احتمال سقوط بشار اسد وجود داشت. ولی اکنون و با توجه به بهتر شدن وضع اسد در مقابل مخالفان، این امکان وجود دارد که این پایگاه عملیاتى شود.
اما به طور کلى پایگاه دریایى طرطوس پایگاهى است که روسیه در دریاى مدیترانه مى تواند به آن اتکا کند با توجه به این مساله باید شمارى از نیروهاى دریایى روسیه هم در آنجا مستقر باشند .
پرسش: آن سو تر، در دریاى سیاه، پایگاه دریایى استاوروپول در شبه جزیره کریمه، قرار دارد. یک پایگاه دریایى روسی در خاک اوکراین. با توجه به تحولات ماههاى اخیر در اوکراین آیا روسیه نقشى مشابه با آنچه در پایگاه دریایى طرطوس سوریه دارد، در این پایگاه نیز دارد؟ نقش این حضور در بحران اوکراین چیست؟
پایگاه دریایى استاوروپول براى روسیه بیش از حد مهم است. ناوگان روسیه در دریاى سیاه متکى به این پایگاه است. با توجه به علایق تاریخى و نزدیکى مردم شبه جزیره کریمه به روسیه و با توجه به اینکه اکثر ساکنان این منطقه روس تبار هستند، روسیه در این منطقه نفوذ بسیار زیادى دارد. کما اینکه مى بینیم با برگزارى همه پرسى قصد دارند از اوکراین جدا شوند.
پرسش: از چه زمان و براى چه مدت این پایگاه در اختیار روسیه قرار گرفت؟
بعد از فروپاشى اتحاد جماهیر شوروى، دولت اوکراین این پایگاه را به روسیه اجاره داد. روسیه بابت اجاره این پایگاه، مبلغى به کی یف پرداخت مى کند. مدت این اجاره هم حدودا تا سال ٢٠۴٠ است. از آنجا که روسیه پایگاه دریایى دیگرى در دریاى سیاه ندارد، بسیار به این پایگاه متکى است و به هیچ وجه حاضر نیست آن را از دست دهد.
از دست دادن این پایگاه که البته امکانش بسیار بسیار ضعیف است، به معنى قطع بازوى روسیه در دریاى سیاه به عنوان یک دریاى حیاتى برای امنیت ملی روسیه است.
پرسش: چه تعداد از ناوگان روسیه در پایگاه استاوروپول مستقر هستند؟ نیروى دریایى اوکراین در این منطقه در چه وضعیتى است؟
پایگاه استاوروپول بسیار بزرگ است. حدود ٢۵ هزار نفر از ناوگان روسیه به همراه پرسنلى که در ساحل خدمت مى کنند پایگاه وسیعى را تشکیل داده اند. در مقابل، نیروى دریایى اوکراین یک نیروى دریایى بسیار کوچک است.
نیروى دریایى اوکراین ٢۵ کشتى دارد که اخیرا تعدادى از این کشتى ها هم با تاکتیک و شگرد خاص ناوگان نیروى دریایى روسیه در استاوروپول، آچمز شده اند. به این ترتیب که روسیه یک کشتى بزرگ قدیمى را در مدخل ورودى یکى از پایگاههاى دریایى اوکراین غرق کرده و عملا حدود ٧ یا ٨ کشتى اوکراینى را داخل این پایگاه محصور کرده است. از طرف دیگر مابقى ناوهاى اوکراین هم از دسترسى یه این پایگاه محروم شده اند. با این شگرد نیروى دریایى اوکراین کاملا فلج شده است.
