جمعه بازار را در ایران به اجناس بی نام و نشان و مشتریان کم اعتبارش می شناسند. به فروشندگانش که از کسادی کاسبی، هفته ای یک صبح تا شب در زمین بایری بساط می چینند و شب که می شود، در خلوت شب جمعه گم می شوند. اسم جمعه بازار شاید برای عده ای حس پرسه زدن بی حوصله عصر جمعه در جمعه بازار پارکینگ چهار راه استامبول تهران را تداعی و یا شاید هیجان مزه کردن خوراکی غیر بهداشتی دست فروش ها یا کشف صنایع دستی ارزان یا لباسی کم کیفیت را زنده کند. همان ها که اغلب پیش از رسیدن به خانه از خریدن یا خوردنشان پشیمان می شویم.

حال جمعه بازاری را تصور کنید که نخست وزیر بریتانیا، دیوید کامرون، از آنجا خرید می کند و ویراستار “مجله ووگ” عکس روی جلد مجله اش را در آنجا می اندازد. جمعه بازاری که معروف ترین طراحان لباس دنیا نظیر “ویوین وستوود” کارشان را از فروش طراحی هایشان در آنجا شروع کرده اند و بزرگان دنیای مد نظیر “تام فورد” و “مایکل کورس” به آن سرمی کشند تا از “مد خیابان” الهام بگیرند. جمعه بازاری که آشپزهایی حائز جوایز بین المللی در آن غرفه دایر می کنند و آوازه جشنواره ها و فستیوال هایش در همه جای اروپا پیچیده است. این بازار “خیابان پورتوبلو” نام دارد.

در غرب لندن و درمنطقه “ناتینگ هیل” خیابان طویلی امتداد یافته که ردیف خانه های رنگارنگ و درختان پر شکوفه اش بیش از دو قرن و نیم است که پذیرای بازار آخر هفته پورتوبلو هستند.

این خیابان مرکز بزرگترین بازار عتیقه فروشی جهان است که بیش از هزار دلال عتیقه جات، انواع آثار ارزشمند کلکسیون داران و مجموعه های آنتیک را در آن به نمایش می گذارند. با طلوع آفتاب در روزهای شنبه و یکشنبه ، غرفه های کوچک و بزرگ در دو سوی این خیابان علم می شوند و خریداران و ناظران را با کالاهای ماندگار دست دوم خود به سفری به گذشته می برند. بیشتر مغازه های این خیابان تاریخچه ای جالب دارند و دکور و اجناس آنها نه تنها روایتگر پیشینه آن ها، بلکه بخشی از حافظه تاریخی لندن و تصویرگر روح این شهر است. این اجناس از ساعت و مجسمه تا زیورآلات و لباس های قدیمی را شامل می شوند.

در این بازار هر چیزی که برایش مشتری پیدا شود، فروخته می شود و غالب اجناس چنان هستند که در طبقه بندی رایج کالاهای مصرفی نمی گنجند. اینجا دست دوم به معنای فرسوده، شکسته یا از کار افتاده نیست. معیار انتخاب اشیایی که عرضه می شوند، این است که آزمون زمان را تاب آورده اند وبخشی از گذشته را یدک می کشند: شاید خاطرات فردی را که دیگر نیست یا تاریخ و رنگ و بو، یا حال و هوای یک مکان یا زمان را که کسی از آن خبر ندارد. مثلا غرفه ای مجموعه ای بزرگ از حروف سربی دستگاه چاپ را در خود جای داده ودیگری صفحه های موسیقی قدیمی را.

در یک غرفه فروشنده ای مجموعه ای از تابلوهای آبرنگ که سیاه قلم دانشجویان دانشگاه هنر پاریس هستند را به نمایش گذشته است، در جای دیگر یکی سنگهای رنگارنگ می فروشد و دیگری پالتو های پوست یا لباس های قدیمی مخمل و ابریشم و ساتن عرضه می کند.

با کمی حوصله و دقت و سلیقه می توان اجناس کمیاب و فوق العاده ای را از میان این “خنزر پنزرها” بیرون کشید. اجناسی که ارزان هستند نه به این دلیل که کم کیفیت اند، بلکه چون گذشته ای داشته اند.

slider-road-e1360109873590

این بازار لانه زنبور صاحبان ایده های تجاری نیز هست. افرادی که کالاهای تولید خود از محصولات پوست و زیبایی تا پوشاک را برای اولین بار در معرض دید عموم می گذارند و نام تجاری خود را به آن ها معرفی می کنند. خصوصا برندگان مسابقه ایده های بازرگانی نوجوانان -که برنامه ای دولتی برای کارآفرینی برای جوانان ۱۶ تا ۲۴ ساله است- با سرمایه ۱۰۰۰ پوندی که از دولت دریافت می کنند، شش ماه دسترسی به غرفه به طور رایگان، بیمه تجاری رایگان و راهنمایی و حمایت مربیان تجارت خود را از این محل آغاز می کنند.

بسیاری از این کالاها اغلب به تولید انبوه نمی رسند و تولیدکنندگان آنها کیفیت بالا،اصالت و انحصار به بازار پورتوبلو را سرفصل تجارت خود قرار می دهند. به عنوان مثال “جین پورتوبلو” که نوعی مشروب الکلی است، تنها در کافه پلاک ۱۷۱ این خیابان یافت می شود. در این میخانه که قصری کوچک شبیه قصرهای عصر ویکتوریا و دومین موزه کوچک لندن است، ساقی ها تاریخچه قریب به هزار ساله “جین” را با استناد به اشیا تاریخی بازمانده از تولید کنندگان جین، بطری های قدیمی و بشکه های آنتیک و تکه کاغذهای تبلیغاتی جین در دو قرن اخیر، برای مشتریان حکایت و آن ها را دعوت به نوشیدن معروف ترین و بهترین جین ها و علی الخصوص “جین پورتوبلو” می کنند.

غذاهای این میکده نیز مانند مشروباتش منحصر به فرد است و گوشت و سبزیجات تازه آن مستقیم از مراتع و مزارع شمال یورکشیر تهیه می شود.

خیابان پورتوبلو بیش از هرچیز میعادگاه صاحبان ذوق و شیفتگان مد و لباس های خیابانی یا به عبارتی لباس های “دم دستی” است. غرفه های لباس بخش بزرگی از بازار را به خود اختصاص داده اند و اخیرا، هر ساله مصادف با “هفته مد لندن”، نمایش مدی نیز در این بازار و به همت فروشندگان و طراحان و اهالی محل برگزار می شود.

لباس ها توسط طراحان از غرفه ها انتخاب می شوند و مدل ها اغلب افرادی از میان خود مردم اند که داوطلبانه بر فرش قرمز کف بازار قدم می نهند و نسخه نسبتا اغراق آمیزی از مد خیابان های لندن را به نمایش می گذارند. این طراحان با تلفیق لباس های قدیمی و جدید بر تن مدل ها و استفاده از زیور آلات طراحان نوپا و نیز قطعه های قدیمی و آنتیک در کنار هم ترکیبی واقع بینانه از پوشش افراد در خیابان ارایه می دهند.

بخش میوه و سبزیجات و غرفه های غذافروشی این بازار نیز شهرت ویژه ای دارند، نه تنها به این دلیل که می توان در آن میوه هایی را یافت که در کمتر جای لندن یافت می شود، بلکه چون غرفه های غذا فروشی آن تصویر رنگارنگ شهری چند ملیتی را زنده می کنند که در آن نظم و هماهنگی به شکوفایی فرهنگی فرا ملی دامن زده است. در همهمه بازار بوی غذاهای محلی کاراییب، هند، ترکیه و … با موسیقی فولکلور اروپای شرقی یا نوای طبل نوازان سواحیلی که در گوشه کنار بازار برای فروش آلبوم خود یا تبلیغ کار و کسب در آمد می نوازند، در هم می آمیزند. فستیوال ستارگان غذاهای خیابانی که با حضور معروف ترین آشپزان دنیا برگزار می شود و فستیوال “سیب انگلستان” از رویدادهای جالب سالانه این بخش از بازار هستند.

تقدیر بازار پورتوبلو با فیلم و سینما نیز گره خورده است. نه تنها به این دلیل که این بازار محل فیلم برداری تعداد بی شماری از فیلم های معروف بوده است، بلکه چون “سینمای الکتریکی” که یکی از قدیمی ترین سینماهای بریتانیا در آن واقع شده است. فیلم رمانتیک کمدی “ناتینگ هیل” با نقش آفرینی جولیا روبرتز و هیو گرنت از معرفترین فیلم هایی است که بخش عمده ای از آن در این بازار فیلمبرداری شده و درب آبی رنگ کتاب فروشی معروف فیلم مقصد دائمی گردشگران است.

میراث سینمایی این بازار به اینجا ختم نمی شود. از سال ۱۹۹۶ هر ساله فستیوال فیلم پورتوبلو نیز در این بازار برگزار می شود. در این فستیوال سه هفته ای که رویدادی مستقل، بین المللی و برای عموم آزاد است، ۷۰۰ فیلم معرفی می شوند، کارگاه ها و سخنرانی هایی توسط بزرگترین کارگردانان دنیا نظیر استفان فیرز و جان می بری برگزار می شوند و کارگردانان گم نامی نظیر گای ریتچی، همسر سابق مدونا، و شین مدوز به شهرت می رسند.

جادوی این بازار هنرمندان زیادی را شیفته خود کرده است. داستان کتاب “جادوگر پورتوبلو” اثر پائولو کوئیلو در این بازار اتفاق می افتد و آهنگی از کت استیونس به نام “خیابان پورتوبلو” حکایت پرسه ای در این بازار است. کاتانو ولوسوهنرمند برزیلی که در دهه ۶۰ در لندن می زیست آهنگی به نام “قدم زدن در امتداد پورتوبلو با نوای رگه” دارد و معروف ترین سریال تلویزیونی دهه های ۷۰ و ۸۰ در ایتالیا “پورتوبلو” نام داشت. هرچند معروف ترین نغمه این بازار اثری است از روبرت و ریچارد شرمن که والتزی است که در دهه ۷۰ برای فیلمی موزیکال تولید کمپانی والت دیزنی نوشته شده است. خیابان پورتوبلو در ترجیع بند ترانه این آهنگ به زیبایی تصویر شده:

خیابان پورتوبلو، خیابان پورتوبلو
خیابان ای که میراث تاریخ در آن تنگ هم چیده شده
هرچیزی و همه چیزی که یک مرد میتونه به دوش بکشه
روی چرخ دستی تو خیابان پورتوبلو فروخته می شه
و تو هرچیزی رو که بخواهی در خیابان پورتوبلو پیدا خواهی کرد….

در سال های اخیر فروشگاه های زنجیره ای برندهای بزرگ تجاری نیز درصدد افتتاح مغازه هایی در این خیابان برآمده اند. به همین دلیل کمپینی به نام “دوست داران پورتوبلو” شکل گرفته است که برای حفظ بافت تاریخی این خیابان و جلوگیری از تجاری شدن این منطقه فعالیت می کند.

سال گذشته کتابی به نام “صداهای پورتوبلو” منتشر شد که حکایت عشق و زندگی ۳۳ نفر از دکه داران، مشتریان و اهالی محل را از خلال داستان ها و تصاویر این بازار روایت می کند.