توسعه آموزش – عکس آژانس خبری فرانسه

در عربستان سعودی اتفاق مهمی در جریان است که باید توجه بیشتری به آن شود. برای چهارمین بار، ملک عبدالله بن عبدالعزیز در حال تقویت و توسعه منابع مالی حوزه آموزش، بیش از بودجه سالانه در نظر گرفته شده برای آن است. این اتفاق اکنون از طریق باز کردن درهای کشور به روی بورس های خارجی امکان پذیر شده است.

اولین فاز توسعه، افزایش تعداد دانشجویان بورسیه عربستانی در کشورهای دیگر با استفاده از منابع مالی دولتی بود که در حال حاضر تعداد آن ها به بیش از ۱۲۰ هزار نفر می رسد. فاز دوم، افزایش تعداد دانشگاه های دولتی عربستان بود که اکنون پس از ۱۰ سال تعداد آن ها از هفت دانشگاه به ۲۷ دانشگاه رسیده است.

اقدام مهم پادشاه عربستان اختصاص بودجه مضاعف، جدای از بودجه ای بود که در بودجه سالانه کشور برای بخش آموزش در نظر گرفته شده است. ابتدا ۱۰ میلیارد ریال سعودی (۳ میلیارد دلار) به بخش آموزش اضافه کرد و زمانی که این بودجه مصرف شد، ۸۰ میلیارد ریال (۲۵ میلیارد دلار) دیگر هم به این حوزه اختصاص داد تا به طور ویژه برای توسعه آموزش هزینه شود. این ها جدای از بودجه سالانه ۱۲۱ میلیارد ریالی (بیش از ۳۲ میلیارد دلار) وزارت آموزش است که بیشتر آن برای پرداخت حقوق کارکنان و هزینه های ثابت آموزشی هزینه می شود.

هشتاد میلیارد ریالی که به بخش آموزش اختصاص داده شده – مبلغی که با هر استانداردی بسیار بالا است – کاملا می تواند سیستم آموزشی را متحول کند. توسعه آموزش در عربستان به پیشبرد توسعه کلی در این کشور کمک می کند. عربستان به سمت دوره جدیدی حرکت می کند که بر پایه آموزش، مهارت و دانش شهروندان خود ساخته می شود.

آینده واقعی عربستان در توسعه آموزش است، نه توسعه ساختمان ها و جاده های بزرگ که اگر قیمت نفت به یک دلار برسد، به تلی از خاک تبدیل می شوند. در چنین شرایطی تنها سرمایه ای که برای یک کشور باقی می ماند، مردمی است که با افکار و مهارت های خود بتوانند بسازند، تولید کنند و توسعه دهند.

خوشبختانه بنیان برنامه توسعه ملک عبدالله بن عبدالعزیز، بر پایه آموزش شکل گرفته است. این شرایط هیچ بهانه ای برای انفعال و درنگ باقی نمی گذارد. این بدین معنی است که باید تلاش کنیم سیستم آموزشی فعلی را بسازیم تا بتواند ماهیت کشور و آینده آن را متحول کند. اطلاعاتی که حول پروژه تحول بخش آموزش موجود است بسیار کلی است و بر اساس آن نمی توان ارزیابی دقیقی انجام داد. این اطلاعات تنها حوزه های مورد نظر برای هزینه‌کرد بودجه ای که توسط پادشاه در نظر گرفته شده را به اختصار معرفی می کند. باید گفت همه اطلاعات ارائه شده بر اساس ایده های برگرفته از «نیازهای بخش آموزش» است، نه توسعه آن؛ در حالی که این بودجه برای توسعه بخش آموزش در نظر گرفته شده و به نظر می رسد آن طور که امید می رفت، برای هزینه‌کرد آن برنامه ریزی نشده است.

بودجه ۱۰ میلیارد ریالی ابتدایی، برای ساخت مدرسه هزینه شد. از این مرحله تجربه کسب نکردیم و در پروژه های جدید نیز همان روال تکرار شد: ساخت ساختمان های مدرن. این پروژه های ساختمان سازی مشکلات اساسی کیفی و راهبردی سیستم آموزشی ما را حل نمی کند. باید توجه داشت که بهترین مدارس و مراکز آموزشی جهان لزوما ساختمان های مجلل و باشکوه ندارند و ساختمان های مهم ترین دانشگاه های جهان، به اندازه ساختمان های دانشگاه های ما مجلل نیستند. دانشگاه های ما بیشتر به هتل های پنج ستاره می مانند. مسئله اصلی آموزش، کیفیت محتوای آن است.

بخش قابل توجهی از بودجه ۳۵ میلیارد ریالی به ساخت و نگهداری فضاهای آموزشی و خرید زمین اختصاص داده شده است. تنها بودجه ای که برای راه حل «درمانی» نظام آموزشی عربستان – یعنی آموزش الکترونیک – در نظر گرفته شده، اندکی بیش از ۱ میلیارد ریال است. این بودجه تنها برای تجهیز کردن ۲۵۰ هزار کلاس درس به تکنولوژی های آموزشی هوشمند کفایت می کند. یک میلیارد ریال دیگر هم برای ایجاد ارتباط شبکه ای بین آن ها در نظر گرفته شده است.

آنچه ضروری است و به تاکید خواستار آن هستیم، اختصاص بخش اعظم این بودجه ۸۰ میلیارد ریالی به توسعه حوزه آموزش است. منظور من مخالفت با ساخت مدرسه برای پنج میلیون دانش آموز عربستانی یا ساخت کلوب های محلی برای جوانان، یا کودکستان یا چیزهایی شبیه به این نیست. اما اگر دانش آموز چیزی یاد نگیرد، وجود تجهیزات جدید معنایی ندارد. بدون برنامه درسی پیشرفته، آموزش علمی و تلفیق تکنولوژی های قدیم و جدید راه به جایی نخواهیم برد.

ایجاد تغییر در شرایط کنونی نیازمند توسعه برنامه آموزشی، آموزش معلمان و ایجاد تغییر در روحیه دانش آموزان از شرایطی که صرفا آموزش ببینند به شرایطی است که واقعا یاد بگیرند. آموزش الکترونیک می تواند کاستی های مدارس در زمینه کارگاه های آموزشی، آزمایشگاه و کتابخانه را جبران کند. آموزش الکترونیک همچنین می تواند ضعف برخی معلمان را نیز پوشش دهد. این امکان، تفاوت های موجود میان مناطق ثروتمندنشین و روستاهای فقیرنشین را از بین می برد، از مشکلات کلاس های شلوغ می کاهد و آموزش محلی سنتی را با آموزش پیشرفته بین المللی که دائما در حال دگرگونی است، گره می زند.

آموزش الکترونیک کمک می کند فاصله بین دانش آموزان جوانی که با تکنولوژی آشنایی بیشتری دارند و معلمان کمتر شود. این نوع آموزش، امکان به کارگیری ابزارهای کمک آموزشی الکترونیکی را به جای برنامه آموزشی مبتنی بر کاغذ که از قرن پیش به جا مانده فراهم می کند. آموزش الکترونیکی به خصوص در آموزش علوم طبیعی، ریاضیات و دیگر حوزه های فنی بسیار مفید است.

این چیزی است که اگر می خواهیم مسیر کره جنوبی را طی کنیم و کشوری نفتی که بر پایه دانش و توانایی های دیگران روزگار می گذراند باقی نمانیم، باید به فکرش باشیم. در سه دهه اخیر انتقادها مثل توپ فوتبال از سمتی به سمت دیگر شوت شده است؛ در دوره ای مطالب درسی مورد انتقاد قرار می گرفت، زمانی معلمان، و زمانی هم روش های تدریس. بازار کار دانشگاه ها را مقصر می داند و دانشگاه ها هم به نوبه خود تقصیر را متوجه سیستم آموزشی می داند. نتیجه نهایی، شکست پی در پی است؛ میلیون ها فارغ التحصیل توانایی لازم برای ورود به بازار کار را ندارند. اکنون زمان تغییر است. با گذر به آموزش مدرن و الکترونیک، می توانیم از کشورهای شمال اروپا الگوبرداری کنیم.

به اعتقاد من سیاسی کردن این موضوع اصلا به صلاح نیست و وقت تلف کردن است. خیانتی که در حوزه آموزش در جریان است از جنس دزدی یا برگزاری کلاس ها در ساختمان های مخروبه مدارس نیست، بلکه بدتر از آن است. آنچه اکنون اتفاق می افتد بی توجهی به توسعه است، که دلیلش هم می تواند عدم آگاهی مسئولان حوزه آموزش باشد و هم به طور کلی بی توجهی به این بخش مهم از کشور. پیشرفت، از سال های دور متوقف شده، آنقدر دور که دیگر به تاریخ پیوسته است. این موضوع با ذات علم و نیازهای دنیای مدرن هم‌خوانی ندارد.

بنابراین، زمانی که طی این مدت در زمینه توسعه مدارس و دانش معلمانمان از دست داده ایم را نمی شود جبران کرد، مگر با ارتقای ناگهانی کیفیت آموزشی. وزیر آموزش شاهزاده خالد بن عبدالعزیز مدیری سختگیر است که در طول دوران مدیریت خود با جوانان بسیار سر و کار داشته است. پروژه توسعه آموزشی جدید همه را جذب خود کرده و اگر به درستی اجرا شود، واقعا می تواند شرایط عربستان سعودی را تغییر دهد. پنج میلیون دانش آموز آماده می شوند تا در آینده افرادی لایق و موفق باشند – افرادی که کشور می تواند به آن ها تکیه کند، نه این که دائما به فکر تکیه به کشور باشند.