ماراتن نفس گیر ژنو سه به پایان رسید و وزرای خارجه پنج کشور عضو گروه ۱+۵ در محل مذاکرات در ژنو توافق خود را اعلام کردند. حضور این وزرا در هتل اینتر کنتینانتال ژنو، حاکی از آن بود که این مذاکرات در آستانه نوعی توافق قرار گرفته است. خبرها نیز حاکی از آن بود که این گروه در حدود ۹۰ درصد به توافق دست یافتهاند و ادامه مذاکرات درباره ۱۰ درصد باقیمانده است.
انتظار میرفت که زمینه این توافق فراهم شود. هرچند پیش بینی شده است که شاید برای حل مجموعه مشکلات، مذاکرات تا شش ماه آینده زمان ببرد اما مقدمتاً این امکان وجود دارد که فضای مثبت جدید بازدهی لازم را داشته باشد.
در روز گذشته فضای خوب و مناسبی بر مذاکرات گروه ۱+۵ حاکم بود که مقدمه ای برای دستیابی به نتیجه ای امیدوار کننده و مثبت بود. مسلماً تغییر این فضا اقدام مهمی است که نه منجر به توافق ولی احتمالاً منجر به تفاهم خواهد شد.
در دور قبلی مذاکرات شاهد بودیم که موانع و اقداماتی از جانب نتانیاهو انجام گرفت و خط و مشیی نیز از سوی فرانسه اتخاذ شد. آن مذاکرات با وجود دستاوردهای درخور توجهی که داشت ولی در آخرین مراحل به دلیل کارشکنیهای وزیر خارجه فرانسه به این دور موکول شد که در این دور با توجه به مذاکراتی که بین جان کری، فابیوس و لاوروف انجام گرفت نشانههای تلاش برای ایجاد فضای مساعد نمایان شده است.
در هر حال تلاشی وجود داشت که یکدیگر را قانع کنند تا از سختگیریها و کوته نظریها، مقداری کاسته شود. این تلاشها برای رسیدن به نوعی تفاهم برای نیل به توافق بسیار مهم بود.
از سوی دیگر اوباما نیز بارها اعلام کرده که غنیسازی را حق ایران برای دسترسی به مقاصد صلحجویانه میداند. مجموعه این دلایل و قراین بیانگر رسیدن به نوعی تفاهم و توافق در این دور از مذاکرات بود.
توافق صورت گرفته در شرایطی رخ داد که ما در تنگناهای اقتصادی شدیدی بودیم. از سوی دیگر بسیج جامعه بین الملل ما را در شرایط خاصی قرار داده بود که اگر وارد مذاکره دیپلماتیک نمی شدیم تبعات ویژه ای برای کشور رخ می داد.
در چنین وضعیتی توافق صورت گرفت و از صبح امروز ما شاهد واکنش های متعددی در داخل و خارج از ایران هستیم. این توافق فارغ از بازتابهای اقتصادی، اجتماعی و روانی خاص خود که دارد نشان میدهد که ما در ابتدای راه هستیم. چرا که نتیجه این بازتابها قبل از هر چیز، خود را در عرصه اقتصادی نشان میدهد و در ادامه آن است که آثار اجتماعی نمود خواهد یافت. فراتر از همه اینها تأثیراتی است که این توافقات بر فضای سیاسی کشور میگذارد.
خط و مشیهایی که سعی شده بود با فرآیند رای ۱۸ میلیونی، شرایط سیاسی را تغییر دهد و فضای نسبتاً بازتری در مقایسه با گذشته ایجاد کند و تا حدودی نیز از فضای امنیتی بکاهد، انتظاراتی را برانگیخت که هر چند در عرصه سیاست به همه آنها پاسخ داده نشده است اما با توجه به توافقات مقدماتی که در رابطه با این گفتوگوها در ژنو صورت گرفته یقیناً بازتابهای مثبت خاص خود را در عرصههای اقتصادی، اجتماعی و تا حدودی سیاسی هم خواهد گذاشت.
وزیر خارجه ایران در آغاز این مذاکرات و با لحنی مؤدبانه و دیپلماتیک صحبت از مذاکره در فضای برد – برد کرده بود و ما در این چهار روز دیدیم که آمریکائی ها هم به برد خودشان که همان رسیدن به فضای دیپلماتیک است، رسیدند. آنها اگرچه چند بار گفته بودند همه گزینه ها روی میز است اما بارها بر گفت و گوی دیپلماتیک تأکید داشتند.
اما اکنون باید مراقب رفتار و عملکرد افراطیون داخلی و خارجی باشیم. متأسفانه افراطیون، جناحی فکر میکنند، مانند اسرائیل، تندروهای کاخ سفید و مجلس سنا که در روز دوم صحبت از تحریم های بیشتر کردند. اما آنها هم باید بر اساس همین توافق صورت گرفته حرکت کنند تا از مسیر دیپلماتیک خارج نشویم.
افراطیون داخلی نیز، چون پرسپکتیو جهانی ندارد به واکنش ها و انتقادات تند خود ادامه می دهند اما این واکنشها بستگی به عملکرد مسئولین بلند پایه نظام دارد و پیامهایی که امروز پیش از ظهر از سوی رهبری و ریاست جمهوری اظهار شد، نشان دهنده اعلام رضایت به دستگاه دیپلماتیک ایران است.
به این نکته نیز توجه کنیم که ما اکنون در وضعیت برد نسبی هستیم و با فرصتی که فراهم شده برد را باید به سوی برد قطعی پیش ببریم. هنوز تحریمهای اصلی پابرجا است. باید ببنیم داراییهای نفتی بلوکه شده در کشورهای آسیایی همچون چین، هند، ژاپن و کره جنوبی چه سرنوشتی مییابند.
در نهایت میتوان گفت با توجه به این که مذاکرات ژنو وارد مرحله توافق شده است، همگان باید به این مذاکرات خوشبین باشیم و با درایت و کیاست در فرصت شش ماهه روند توافق را به سوی برد کامل پیش ببریم.