عمر شریف و فاتن حمامه در صحنه ای از فیلم « درگیری درون دره»

عمر شریف و فاتن حمامه در صحنه ای از فیلم « درگیری درون دره»

از خواندن کتاب «تلوزیون آرامکو» نوشته دکتر عبد الله المدنی بسیار لذت بردم.  این کتاب  داستان مستندی از اولین ایستگاه تلوزیرنی به زبان عربی در منطقه خلیج است. شرکت نفت آمریکایی – عربی (آرامکو)، علائم مثبتی بر بسیاری از جنبه های زندگی در این منطقه به جای گذاشت که یکی از آن ها تلوزیون بود، هر چند بسیاری ها نمی خواهند به این واقعیت اعتراف کنند.

برای اولین بار بغداد اولین ایستگاه تلویزیونی عربی را تأسیس کرد، و آن گونه که نویسنده کتاب می گوید دو ماه پس از آن «آرامکو» در عربستان سعودی اولین ایستگاه تلوزیونی خود را در سال ۱۹۵۷ راه اندازی کرد، و شرق عربستان سعودی و اکثر کشورهای خلیج را پوشش می داد.

چقدر دیروز و امروز به هم شباهت دارند. در همان سال یک بحران منطقه ای و بین المللی به علت سوریه جرقه زد. شوروی با رژیم دمشق در یک صف ایستاد، و آمریکایی ها با ترکیه ایستادند که نیروهای خود را در مرزها بسیج کرد، و مسکو تهدید کرد اگر ترک ها عقب نشینی نکنند آن ها را بمباران خواهد کرد، در آن هنگام ائتلاف معروف «بغداد» تشکیل شد. به علت بحران کانال سوئز و کاهش نقش انگلیس و فرانسه، آیزنهاور، رئیس جمهور آن زمان آمریکا، تعهد کرد از خلیج در برابر هر گونه تجاوزی حمایت خواهد کرد؛ اصلی که در حال حاضر به علت پایبند نبودن  دولت کنونی آمریکا، رو به پایان است.

ایستگاه تلوزیونی «آرامکو» هیچ ارتباطی به چیزهایی که یاد آوری کردم نداشت، مگر در یک بخش؛ شرکت «آرامکو» یکی از مهم ترین مراکز آمریکایی در جهان به شمار می آمد، زیرا بزرگ ترین سکوی نفتی ایالات متحده در خارج بود. و با تمام درآمد خود از فروش نفت، بودجه عربستان سعودی را تأمین می کرد. این شرکت غول پیکر برای بسیاری ها چراغ تمدن بود، شعاع های نور و درخشندگی آن از طریق ابزارهایی مانند تلوزیون، و روزنامه «کاروان نفتی» که بعدها به یک مجله تبدیل شد، و همچنین از طریق توسعه آموزش و آگاه سازی مستقیم، به تمامی ساکنان منطقه و همسایگان آن می رسید.

شاید اگر در آن زمان پخش این ایستگاه تلوزیونی به دیگر مناطق عربستان سعودی می رسید، تغییرات اجتماعی و فکری گسترده ای به وجود می آورد. اما تنها به منطقه شرقی محدود بود، علاوه بر این داشتن یک دستگاه تلوزیون، به علت گرانی، و فقر موجود در آن زمان، آرزویی تقریباً محال بود.

توجه دکتر المدنی نظر مرا جلب کرد، چرا که او نشان داد این شبکه تلوزیونی آمریکایی آن گونه که برخی ها فکر می کنند، فرهنگ غربی را تثبیت نکرد، بلکه عامل مهمی در گسترش فرهنگ عربی بود. ایستگاه تلوزیونی آمریکایی «آرامکو»، فیلم های مصری با مضامین سیاسی پخش می کرد، مانند فیلم های «قلب مرا بازگردان»، «در خانه ما مردی است»، «جمیله بوحرید» و فیلم «دختر گندمگون سینا». بنا به گفته نویسنده کتاب، این فیلم ها حس وطن دوستی و میهن پرستی را تقویت کرد، و به بالا بردن آگاهی، در حرکات آزادی بخش بر ضد استعمار آن زمان کمک کرد. وی همچنین روایت می کند که فیلم های مصری نسبت به فیلم های آمریکایی مخاطبان عرب بیشتری را به خود جذب می کرد. این فیلم ها به قدری مستبد بودند که برخی محله ها و خیابان ها به نام آن ها نامگذاری شدند. وی می نویسد که «آرامکو» فرهنگ های محلی را رعایت می کرد، و برنامه ها و بخش هایی از فیلم ها، که از نظر دینی و اجتماعی پخش آن ها جایز نبود را پس از سانسور پخش می کرد. در سال ۱۹۶۲ فیلم «متکای خالی»، با بازیگری خواننده فقید مصری، عبدالحلیم حافظ را بدون سانسور پخش کرد، و این فیلم با استقبال گسترده مردمی روبه رو شد، و پس از آن میزان سانسور را کاهش داد. «آرامکو» در سال ۱۹۷۰، و یک سال پس از آن که دولت عربستان سعودی ایستگاه تلوزیون دولتی عربستان سعودی را راه اندازی کرد، پخش خود را متوقف کرد. گمان می کنم که توقف این ایستگاه به درخواست رسمی ریاض صورت گرفت، زیرا عربستان تصمیم گرفت که این ابزار تأثیر گذار را در دست یک شرکت خارجی باقی نگذارد. این کتاب ارزش خواندن دارد، و امیدوارم نویسنده، آن را در کتابخانه دیجیتال قرار دهد تا خواندن آن برای همه ساده تر شود.

در پایان سخنی برای خداحافظی با عمر المضواحی، همکار و استاد بزرگوار، که خیلی زود و در روزی غم انگیز این دنیار را ترک کرد. او را به عنوان یک نویسنده با استعداد، و روزنامه نگار بارز شناخیتم، و در حال حاضر تنها می توانیم برای او طلب مغفرت کنیم و برای خانواده اش آرزوی صبر کنیم.