رباط – عبدالکبیر المیناوی

مراسم تقدیر از محمد سبیلا اندیشمند مراکشی  در جلسه ای با عنوان “درس فلسفی و مساله تجدد” در سی و نهمین دوره “جشنواره بین المللی فرهنگی اصیله” در ۱۶ ژوئیه در مراکش برگزار می شود. مرکز “خیمه الابداع” (سایبان خلاقیت) واقع در مرکز همایش های بین المللی حسن ثانی میزبان این مراسم است.

شرف الدین مجدولین منتقد و پژوهشگر و مدیر هماهنگی این مرکز می گوید مرکز “خیمه الابداع” همواره می کوشد “مرکزی برای گفت و گو و مطرح کردن پرسش ها و تقدیر از تلاش های کسانی باشد که به فرهنگ مراکشی شکل بخشیدند. در این مراسم همواره تلاش می شود تا با بازنگری در دستاوردها در حوزه اندیشه و نوآوری محتوای آنها مورد بحث و تحلیل قرار بگیرد.”

مجدولین افزود “زمانی که “مرکز همایش اصیله” سبیلا را به عنوان شخصیت امسال برای قدردانی برگزید می کوشید تا به بررسی آثار این فرد در حوزه اندیشه بپردازد و در واقع عنوان این نشست “درس فلسفی و مساله تجدد” هم بی ارتباط با این اندیشمند نیست.” او خاطر نشان کرد “در نهایت ما در صدد این هستیم که آثار این اندیشمند مراکشی معتبر را مورد توجه دوباره قرار دهیم. او استاد و راهنمای چندین نسل از دانشجویان و پژوهشگران بوده و با تلاش های خود در حوزه پرورشی و نقش بارز در زمینه اندیشه و فلسفه دوره عمده ای از دوران معاصر در مراکش را شکل داد.”

مجدولین خاطر نشان کرد “مراسم تقدیر از سبیلا در مرکز “خیمه الابداع” جشنواره فرهنگی اصیله برگزار می شود چرا که این مراسم در واقع تقدیری از نسلی از چهره های شاخص مراکشی در حوزه فلسفه است. ما در واقع در این مراسم از ارزش های شهروندی و خردمحوری و تجدد تقدیر می کنیم. دوران معاصر در مغرب به واسطه همین ارزش ها شکل گرفت. مراسم تقدیر از این ارزش ها در واقع قدردانی از میهن و میهن دوستی است.”

سبیلا جزو آن دسته از “اندیشمندان و چهره های آکادمیکی است که فرهنگ و اندیشه را با مبارزه در راه آزادی و تجدد و دموکراسی و تحول ملی فراگیر پیوند دادند. او جزو آن دسته از اندیشمندانی است که در تالیفات خود در حوزه اندیشه موضوع چشم انداز تجدد گرایی و دفاع از مبانی آن را مطرح کردند. به همین خاطر، آثار فکری و فلسفی سبیلا بیشتر در همین حوزه اندیشه تعریف می شود و کتاب ها و سخنرانی ها و عملکرد سیاسی سبیلا در رفع شوائب موجود در اندیشه عربی درباره فلسفه معاصر سهیم بودند.”

سبیلا در سال ۱۹۴۲ در دار البیضا چشم به جهان گشود و تحصیلات دانشگاهی اش را در رشته فلسفه در دانشگاه محمد خامس در رباط و دانشگاه سوربن پاریس تکمیل کرد. او به عنوان استاد فلسفه معاصر در دانشکده ادبیات رباط فعالیت کرد و در سال های ۱۹۷۲ تا ۱۹۸۰ رئیس گروه فلسفه و جامعه شناسی و روانشناسی در دانشکده ادبیات و علوم انسانی در فاس بود. سبیلا در سال های ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۶ ریاست “انجمن فلسفی مراکش” را به عهده داشت. از سبیلا مطالعات و پژوهش های بسیاری در حوزه فلسفه در فصلنامه ها و نشریه های عربی و غربی منتشر شده است. او در هیئت تحریریه مجله “المشروع” هم فعالیت کرده و نقش بسزایی در انتشار مجله “مدارات فلسفیه” داشته است. سبیلا در بخش های گوناگون از جمله پژوهش فکری و فلسفی و ترجمه آثاری از خود به جا گذاشته است. آثار برجسته او عبارتند از “مدارات الحداثه” (۱۹۸۷) و “الایدیولوجیا: نحو نظره تکاملیه” (۱۹۹۲) و “الاصولیه والحداثه” (۱۹۹۸)  و “المغرب فی مواجهه الحداثه” (۱۹۹۹) و “للسیاسه بالسیاسه” (۲۰۰۰) و “امشاج” (۲۰۰۰) و “الحداثه و ما بعد الحداثه” (۲۰۰۰) و مجموعه ای از کتاب های و مقاله های گوناگون.

برخی سبیلا را “اندیشمند ناآرامی که گمشده اش را در رویای تجدد یافته” توصیف کرده اند. او همچنین به تالیف کتب درسی و دانشگاهی پرداخته و پژوهش هایی درباره اوضاع فرهنگ و اندیشه در مراکش و کشورهای عربی در بیش از نیم قرن گذشته دارد.  او در گفت و گو با محمد الاندلسی پژوهشگر گفت “او تحصیل در رشته فلسفه را برگزید و کوشید تا فلسفه را در دانشگاه تدریس کند و جا بیندازد. مساله تجدد عرصه ای برای پژوهش او شد و تحقیقاتی درباره تاثیر تجدد و مدرنیته بر آگاهی عربی انجام داد. او این پرسش را مطرح می کند که مدرنیته و فرهنگ چه ارتباطی با یکدیگر دارند و برای یافتن پاسخ این پرسش از نظریه نقد بهره می گیرد. او کار در حوزه فرهنگ را برگزیده اما از سیاست هم فاصله نگرفته است.” محمد الاندلسی در این گفت و گو از تجربه این مرد می گوید “مردی که روی بحث سنت و تجدد و گره های کور آنها پژوهش های گوناگونی انجام داده. او از این مساله به عنوان نقطه ضعف جوامع عربی یاد می کند؛ چرا که جوامع عربی تا این لحظه موفق به ایجاد راهکار مناسب برای خروج از دوره انحطاط نشده اند. ضمنا، خوانندگان عرب با آثار او با تازه ترین آثار دوره معاصر در حوزه اندیشه آشنا شدند چرا که او ترجمه های فراوانی در حوزه فلسفه و روانشناسی و معرفت شناسی دارد.”

گفتنی است “جشنواره بین المللی فرهنگی اصیله” که تا ۲۵ ماه جاری ادامه دارد همایش ها و نشست های گوناگونی را در برمی گیرد. محور گفت و گوها در این نشست ها عمدتا مسائل مورد توجه مردم و نخبگان و مراکز تصمیم ساز در جهان است. مقام های دولتی و چهره های بارز سیاسی و پژوهشگران در این نشست ها شرکت می کنند. جلسه هایی هم با عناوین “آفریقا و جهان: آفریقا چه دنیایی دارد؟” “عوامفریبی و گفتمان غربی درباره حکمرانی دموکراسی” و “مسلمان در غرب: واقعیت ها و آرزوها” و “اندیشه معاصر عرب و مساله دین” برگزار می شوند. کارگاه های هنرهای تجسمی و کارگاه کودک و نوآوری و نمایشگاه هنرهای تجسمی و کنسرت های موسیقی و آواز از دیگر فعالیت های این جشنواره هستند.