محمد مرسی رییس جمهور مصر

سفر دوروزه محمد مرسی، به عربستان سعودی در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه یازدهم و دوازدهم جولای، به عنوان اولین سفر خارجی رییس جمهورمنتخب مصردر کنار سفردوروزه هیلاری کلینتون، وزیر خارجه امریکا به مصر در روز شنبه چهاردهم جولای، به عنوان اولین مهمان خارجی رییس جمهور جدید- که با سفر به اسراییل تکمیل شد- حاوی نکات زیادی است که می توان بر مبنای آن برخی محورهای اساسی سیاست خارجه دولت جدید مصر را واکاوی کرد. شکی نیست که هیچ یک ازین دو رویداد در نخستین ماه کسب قدرت، در قاموس دیپلماسی یک کشور، خصوصا کشوری که ردای انقلاب را بر تن کرده، نمی تواند نسنجیده ، اتفاقی ویا محاسبه نشده باشد.

مهمان شاه عربستان

سفر هفته گذشته مرسی به عربستان در درجه نخست تأکیدی بر تقویت روابط سنتی گذشته میان قاهره و ریاض بود. انجام این سفر موید این نکته بود که نباید انتظار داشت تغییرات عمده ای در سیاستهای منطقه‌ای مصر ایجاد شود.

حاکمیت نظامیان در مصر از یک سو، مشی حاکم بر اخوان المسلمین از سوی دیگر و اقتضائات داخلی این کشور، جملگی مولفه های تعیین کننده در برنامه ریزی این سفر محسوب می شدند.

مشکلات اقتصادی مصر که خصوصا پس از سرنگونی مبارک به دلیل کاهش صنعت توریسم و کمکهای خارجی تشدید شده، مهمترین عامل در ترسیم سیاست خارجی مصر در دوران جدید تلقی می شود.

نرخ بالای فقر و بیکاری فزاینده، سقوط رشد اقتصادی ؛ کاهش ذخایر ارزی ؛ فقدان سرمایه گذاری خارجی ؛ افزایش کسری بودجه؛ کاهش منابع ارزی حاصل از گردشگری ازجمله مشکلات اقتصادی مصر است.

اخوان المسلمین که با شعارهایی درباره بهبود اوضاع اقتصادی در مصر روی کار آمده اند ، اگر در برآورده کردن وعده های خود شکست بخورند جایگاه خود را در مصر جدید از دست خواهند داد. طبیعی است که کارکرد شعار ها و کلمات رنگین، پس از کسب قدرت با کارآمدی سنجیده می شود.

به این ترتیب با توجه به اینکه اقتصاد مصر پس از پیروزی انقلاب لطمات زیادی دیده ، جنبه اقتصادی سفر مرسی به عربستان نسبت به جنبه های دیگر از جمله سیاسی غلبه داشت.

حدود سی درصد درآمدهای مصر از طریق کمک‌های خارجی و درآمد کارگران مصری مقیم در خارج مصر تأمین می‌شود.

عربستان از جمله کشورهای مهم منطقه است که از قابلیت سرمایه گذاری و امکان کمک به مصر برخوردارست. حضور هزاران کارگر مصری در عربستان نیز از جمله منابع مهم درامدی ست که به مصر منتقل می شود.

از همین رو توسعه تجارت میان دو کشور و تشویق سعودی ها به سرمایه گذاری در مصر یکی از اهداف مهم اولین سفر خارجی مرسی به شمار می رفت.

فهمی هویدی نویسنده و تحلیلگر مصری، در رابطه با اظهارات اخیر رییس جمهور جدید مصر در عربستان به موضوع این سفر از منظر دیگری در روزنامه الشروق اشاره کرده ، می نویسد:” محمد مرسی کلامی را بر زبان راند که یا عمدی و با مقصود بوده و یا این که بر زبانش لعزیده است، این عبارت وی که در پایان سفرش به جده گفته است که “مصر و عربستان دو حامی میانه‌روی اسلامی سنی هستند” را تنها روزنامه الاهرام در روز جمعه گذشته (۱۳ جولای) منتشر کرد… اشاره‌ای است به این موضوع که مصر درصدد ورود به قطب‌بندی‌های مذهبی اهل تسنن برای رویارویی با شیعیان است. اگر چند سال پیش صحبت از تشکیل هلال شیعی متشکل از ایران، عراق، سوریه و حزب الله در لبنان بود اکنون شاهدیم که دکتر مرسی قصد تاسیس یک‌ هم‌پیمانی سنی را دارد…”

اگر این اظهارات محاسبه شده بیان شده باشد، به نظر می رسد ملاحظات اقتصادی نه فقط بر عرصه سیاسی، بلکه بر رویکرد مذهبی دولت جدید مصر نیز موثر واقع شده است، به گونه ای که ضرورت کسب منابع جدید مالی، رییس جمهور جدید مصر را ناگزیر از ورود به چبهه بندیهای جدید منطقه ای خواهد کرد که با رویکرد سنتی نهادهای دینی در مصر در تعارض جدی است.

با توجه به مطالب پیش گفته ، به رغم اختلاف نظرهای ساختاری عربستان با تفکر حاکمان جدید مصر، به نظر می رسد مرسی در نظر دارد مصر را از نظر اقتصادی با سرمایه های عربستان بازسازی کند.

به این ترتیب با توجه به دغدغه عربستان از هلال شیعه که از ایران شروع می شود و با عبور از بحرین وعراق تا لبنان ادامه دارد، با همراهی مصر، در قالب حمایت از میانه‌روی اسلامی سنی می تواند سیاستهای منطقه ای خود را به بهترین نحو دنبال کند .

میزبان وزیر خارجه امریکا

ساختار جدید قدرت در مصر، از جهات زیادی موجب ابهام و سردرگمی در سیاست خارجی امریکا شده است. سفر هیلاری کلینتون به قاهره را در درجه نخست باید در راستای ابهام زدایی و تلاش برای یافتن حلقه های مفقوده پس از سرنگونی مبارک تلقی کرد. با توجه به اینکه عوامل مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی و ایدئولوژیک بر مناسبات مصر و امریکا موثرست، خانم کلینتون در سفر به قاهره در تلاش برای بازسازی روابط از هم گسیخته دو کشور بر آمد.

محمد مرسی روز چهاردهم جولای با هیلاری کلینتون وزیر امو خارجی دیدار کرد

وزیر خارجه آمریکا در سفر به قاهره و دیدار با مرسی و دیگر رهبران حکومت مصر تلاش کرد از نظرات آنها بر سر رابطه با امریکا و اسرائیل آگاه شود و دریابد که نظر آنها درباره حفظ رابطه با اسرائیل چیست و چگونه می‌تواند روابط قاهره را به تل اویو نزدیک کند.کلینتون در دیدار با رئیس جمهوری مصر همچنین از وی خواست که به معاهده‌های بین‌المللی از جمله معاهده صلح با اسرائیل پایبند باشد. به این ترتیب می توان گفت هدف اصلی از سفر وزیر خارجه آمریکا به مصر اطمینان یافتن از حفظ معاهده صلح با اسرائیل و عدم تعرض به امنیت این کشور بود که در مرزهای سینا احساس خطر و ناامنی می‌کند.بخصوص سفر کلینتون به تل‌آویو پس از قاهره این بخش از اهداف سفر منطقه ای کلینتون را روشن می کند.

وزیر خارجه آمریکا همچنین در دیدار خود با محمد مرسی متعهد شد که واشنگتن یک میلیارد دلار از بدهی‌های مصر را ببخشد. وی همچنین پس از دیدار با محمد مرسی در کنفرانس خبری مشترک با محمد کامل عمرو همتای مصری خود گفت: واشنگتن متعهد شده است از اقتصاد مصر حمایت کند تا مشکلات کنونی را پشت سر بگذارد.

البته تردیدی نیست که جمایت و کمک‌های آمریکا به مصر در درجه نخست منوط به پای‌بندی قاهره به قرارداد کمپ دیوید است. دولت آمریکا به واسطه‌ این کمک¬ها، می‌تواندهم‌چنان بر بخشی از امور این کشور احاطه داشته باشد.
کلینتون همچنین با اعلام اینکه آمریکا حامی ملت مصر و روند دموکراسی در این کشور است، گفت: در دیدار با مرسی درباره راه‌های حمایت از ملت مصر به ویژه در زمینه اقتصادی بحث و تبادل نظر کرده است.

اظهارات کلینتون مبنی بر حمایت از دمکراسی در مصر ، با توجه به حمایتهای این کشور از رژیم مبارک تا آخرین روزهای سرنگونی، البته موضوعی قابل تامل است. چرا که همانگونه که فعالان مصری معتقدند حکومت در مصر چه دیکتاتوری باشد چه دموکراتیک یا چیزی بین این دو؛ برای آمریکا اهمیتی ندارد. آنچه برای واشنگتن مهم است، منافع خود و تضمین امنیت اسراییل در منطقه است.

[blockquote] سال ها پیش چرچیل نخست وزیر بریتانیا گفته بود: ما نه دوستان ابدی داریم و نه دشمنان ابدی، فقط منافع ابدی داریم![/blockquote]

این همان دلیلی است که خانم کلینتون را برای کسب اطمینان بیشتر به مصر کشاند. دیدارهای متنوع وی چه با شخصیت های سیاسی و نظامی و مذهبی و فعالان زن را نیز باید در همین چارچوب مورد بررسی قرار داد.