اقدامات نظامی با محدودیت اسلحه شیمیایی روبه روست
لندن: ابراهیم حمیدی
رئیس جمهوری امریکا دونالد ترامپ وقتی هشدارهایی در باره احتمال وقوع “فاجعه انسانی” دریافت کرد، به یک‌باره نگران اوضاع ادلب شد. بر همین اساس ماشین سیاسی و نظامی امریکا برای تحقق چهار هدف که متضمن” جنگ با تروریست‌ها بدون بروز فاجعه” و تأکید بر “خط قرمز اسلحه شیمیایی” است به راه افتاد. اما برآوردها نشان می‌دهند که فضای برای مانور امریکا بسیار محدود است چرا که اوضاع سوریه نسبت به قبل تغییرکرده.
به تفصیل می‌توان گفت، اطلاعات دست اولی با این مضمون به رئیس ترامپ رسیده است؛ “ادلب در آستانه یک فاجعه انسانی است” به دلیل وجود سه میلیون انسان که نیمی از آنها پناهندگان و آوارگان مناطق دیگرند و این یعنی” با حمله گستره نظامی به آن شهر، ادلب دیگری وجود ندارد که مردم به سمتش سرازیر شوند” و اینکه” جنگ با تروریست‌ها مجوز حمله به منطقه را نمی‌دهد”. ترامپ با این اطلاعات متقاعد شد و ماشین سازمان‌های امریکایی را برای ” ممانعت از بروز فاجعه” به این ترتیب صادر کرد:
اول اینکه وزارت دفاع(پنتاگون) “فهرستی از اهداف” تهیه کرده تا در صورت استفاده از سلاح شیمیایی دنبال کند. تماس‌هایی با انگلا مرکل صدر اعظم آلمان و مسئولین غربی برقرار شد. همین‌طور وزیر خارجه مایک پمپئو با همتای روس خود سرگئی لاوروف تماس گرفت تا پیام “هشدارهایی برای کاربرد سلاح شیمیایی” را به او منتقل کند.
ایالات متحده، فرانسه و بریتانیا در پاسخ به کاربرد “موادگازی” در حمله به غوطه شرقی که این کشورها مسئولیت آن را متوجه نظام سوری ساختند، درنیمه‌های آوریل ضرباتی به تاسیسات سوری وارد کردند “خط قرمزشان” را یادآوری کرده بودند. این سه کشور با صدور بیانیه مشترکی در ۲۱ آوریل گذشته تاکید کردند” همان‌طور که در گذشته ثابت کردیم، ما به کاربرد هرنوع سلاح شیمیایی توسط نظام سوری پاسخ مناسب می‌دهیم”. به دنبال این، مشاور امنیت ملی کاخ سفید جان بولتن وعده داد در صورت انجام حمله شیمیایی “جواب بسیار شدید” داده خواهد شد.
از طرفی دیگر روسیه به شکل بی سابقه‌ای واحدهای نیروی دریایی خود را در دریای مدیترانه متمرکز و از دیروز مانورهایی را آغاز کرد. یکی از علل این تحولات جلوگیری از کاربرد نیروی نظامی توسط واشنگتن است به خصوص که مسکو آوریل گذشته اعلام کرد” دیگر اجازه نمی‌دهد به مواضعی در سوریه حمله شود”.
دوم، مایک پمپئو وزیر خارجه دو روز پیش در توئیتی همتای روسش سرگئی لاوروف را متهم کرد” از هجوم سوری- روسی به ادلب دفاع کرده” اما گفته” ایالات متحده این کار را دامن زدن به تنشی می‌داند که خود اساسا خطرناکست”. لاوروف نیز در توضیح در ابتدا اظهار امیدواری کرده که کشورهای غربی به سمت ” سنگ اندازی در روند مبارزه با تروریسم در ادلب نروند”. او گفت:” ضروری است بین آنچه مخالفان معتدل و تروریست‌ها، فاصله بگذاریم. همچنین برای انجام عملیاتی علیه آنها آماده شویم با در نظر گرفتن کاهش خطر برای ساکنان عادی”.
سوم، پمپئو تصمیم گرفت، جیمز جفری معاون قائم مقام وزارت خارجه و مسئول پرونده سوریه جول روبن را بین روزهای ۱و ۴ ماه جاری به سمت اسرائیل، ترکیه و اردن روانه کند تا بر این نکته تأکید کنند که” حمله نظامی به ادلب بحران سوریه و منطقه را افزایش می‌دهد و زندگی مردم عادی در به مخاطره می‌اندازد علاوه براینکه زیرساخت‌ها را نابود می‌کند”.
انتظار می‌رود، فرستادگان امریکا بر طرف ترک و روس فشاربیاوردند و چهار پیام را برسانند:” تسریع در جنگ با تروریست‌ها در ادلب، دوری گزیدن از وقوع فاجعه انسانی، پیوند زدن سرنوشت ادلب به روند عملیات سیاسی و پایبندی به خط قرمز عدم کاربرد سلاح شیمیایی”.
طرف روس هم در این موقعیت خیلی بعید نمی‌بیند که به نوبه خود بر آنکارا فشار بیاورد تا به فاصله گرفتن از “تحریر الشام” سرعت ببخشد و از طرف دیگر هم دمشق فرصتی بدهد تا به شکلی دیگر به هدف برسد.
مذاکرات روسیه-ترکیه برای رسیدن به توافقات و ” بستن پرونده ادلب طی ماه سپتامبر جاری” و تهیه طرحی روشن پیش از گردهمایی روسیه-ترکیه-ایران در تاریخ ۷ این ماه در تهران، به شدت ادامه دارد. برخی براین نظرند که تصمیم دیروز آنکارا برای گنجاندن نام هیئت تحریر الشام در فهرست گروه‌های تروریستی، نشانه‌ای است از شکست گفت‌وگوهای آنکارا با “هیئت” تا تشکیلاتش را از گزینه نظامی دور سازد.
جالب توجه اینکه ولید المعلم وزیر خارجه سوریه دیروز در گفت‌وگو با شبکه روسیه امروز در دمشق گفت، دمشق که خواستار تسریع در “نبرد ادلب” است نمی‌خواهد با ترکیه رویاروی شود اما ترکیه باید بفهمد که ادلب استانی سوری است. این بخشی از توافقات ترکیه-روسیه است که مستلزم توافق طرف ترک می‌باشد؛ آنکارا حاکمیت سوریه بر ادلب را بپذیرد و در مقابل در چارچوب تلاش‌های ترکیه برای ایجاد دیوار عربی میان کردها و دریای مدیترانه، شهروندانی از روستاهای ادلب به عفرین منتقل شوند. شهری که از ابتدای سال جاری در عملیات معروف به شاخه زیتون، گروه‌هایی بر آن مسلط شدند.
همچنان انتظار می‌رود، هیئت امریکایی در انکارا در اجرای نقشه راه ویژه منبج پس از تسهیل تردد گشت‌های مشترک در آستانه تشکیل مجلس محلی شهر تجدید نظر کند. در همین حال که آنکارا از گسترش نیروهای امریکایی در شرق سوریه پس از قطعی شدن تصمیم دولت امریکا برای ماندن نامحدود در سوریه، ابراز نگرانی کرد. امریکایی‌ها در شرق نهر فرات برای تأمین سه هدف می‌مانند؛ جلوگیری از بازگشت داعش پس از شکست، پایان دادن به نفوذ ایران، رسیدن به یک راه حل سیاسی در دمشق.
واشنگتن پیش از این از “مجلس سوریه دموکراتیک” خواست تا بررسی موضوعات سیاسی با دمشق را به تأخیر بیاندازد و درمذارکرات بر خدمات تمرکز کنند.