دوره فشار هولناکی که رئیس جمهوری امریکا دونالد ترامپ ماه گذشته علیه ایران به راه انداخت، آغاز شد اما گویا درآن شکافی به چشم میخورد.
تحریمهایی که پیش از این بربخشهای بانکی، صادرات نفت و کشتیها و بنادرایران اعمال شد و همه در سال ۲۰۱۵ به اقتضای توافق هستهای برداشته شدند اما ترامپ در ماه می گذشته از آن توافق بیرون آمد و تحریمها دوباره ازامروز ازسرگرفته میشوند. اما تا روز جمعه گذشته معلوم نبود که آیا به بانکها اجازه داده میشود از «شبکه ارتباطات بینالمللی بین بانکها» که به اختصار «سویفت» خوانده میشود و به بانکها این امکان را میدهد تا داد و ستد بانکیشان را از این مجرا انجام دهند، استفاده کنند.
اما وزیر خزانهداری امریکا استیون منوچین طی گفتوگویی ازطریق ویدیوکنفرانس تا حدودی خط پایانی بر این جدل کشید. او گفت« ما شبکه سویفت را نصیحت کردیم که باید ارتباط با هر مؤسسه مالی ایرانی که نام میبریم قطع کند به محض اینکه این کار ازنظر تکنولوژیک امکان پذیربشود».
اما مسئله سویفت آسان نیست، چرا که محروم ساختن ایران از آن شبکه به معنی دامن زدن و افزایش بحران مالی آن است. حتی اگربرخی شرکتها خطرکردند و با خرید نفت ازایران خود را در معرض بریدن از منظومه اقتصاد امریکا قراردادند، تقریبا محال است ایران بتواند پول آن را دریافت کند، اگربانکهایش در منظومه «سویفت» نباشند.
برای همین هم جای تعجب ندارد که سویفت در قلب جدال سیاسی درون دولت ترامپ و کنگره بود. در یکی از دوطرف این نزاع دو وزارت خزانهداری و خارجه ایستادهاند. این دو وزارت نگران این بودند که قطع کامل رابطه با سویفت میتواند مایه تنش با متحدان اروپایی بشود که تلاش کردند به خاطر ایران درکنار روسیه و چین درتوافق هستهای بمانند. در طرف دیگر مشاور امنیت ملی جان بولتون و عقابهای کنگره ایستادهاند. کسانی که نگرانند مبادا ورود ایران به «سویفت» به معنای نگه داشتن شاهرگ حیاتی است و این ازتأثیر تحریمها میکاهد و ایران را توانا میسازد تلخی انتظار را بکشد به این امید که دولتی دیگر در امریکا برسرکار بیاید. به همین منظور با همآهنگ کننده سیاست خارجه اتحادیه اروپا فدریکا موگرینی مذاکراتی درباره طرحهایی برای اتخاذ سیاستی کردند که بتواند نگرانی اروپاییها از تحریمهای امریکا را کاهش دهد.
در همین راستا منابعی در دولت امریکا و کنگره به من اطلاع دادند که اعلام تصمیم درباره سویفت روز پنجشنبه گذشته اتخاذ شد و بیشتر آگاهان به سیاست ایران پیش بینی میکنند که دولت امریکا از تصمیم خود عقب نشینی میکند. روزنامه «پلتیکو» عصرپنجشنبه نوشت، تد کروز سناتوری از ایالت تکزاس به دنبال تهیه قانونی بود که قطع ارتباط ایران به شبکه سویفت را اجرایی میکرد. به گفته این منابع، وزیر خزانهداری نیز اظهار امیدواری کرده که چنین به نظر نرسد که ایالات متحده خود به «سویفت» فهرست نامها بانکهایی را که باید همکاری با آنها قطع شود را دیکته میکند. وزیرخزانهداری به خبرنگاران روزنامهها گفت، ایالات متحده همچنین میتواند تحریمهایی علیه خود شبکه «سویفت» اعمال کند.
سرانجام تصمیم سویفت همچون راه حل مرضی الطرفین از راه رسید. وزیر خزانه داری امریکا اعلام کرد برخی مؤسسات مالی ایرانی که مشمول تحریمها نیستند میتوانند در مجموعه سویفت بمانند اما فقط برای انجام عملیات جابهجایی مربوط به غذا و دارو.
در همین باره ریچارد گولدبرگ، عضو سابق مجلس سنا از حزب جمهوریخواهان که در تهیه دور اول تحریمها در سال ۲۰۰۰ همکاری کرده بود گفت،« بهترمیبود که ما ارتباط همه موسسههای مالی با شبکه سویفت را قطع کنیم». «اما این بسیار بهتراست از اینکه اجازه دهیم همه بانکهای ایرانی در شبکه سویفت بمانند».
گولدبرگ به من خبرداد، وزارت خزانهداری باید بعد انسانی که قطع ارتباط با سویفت موجب آن میشود را مدنظر داشته باشد. در یکی از بزرگترین تلاشها برای دورزدن تحریمهای بینالمللی درتاریخ، براساس محاسبات صورت گرفته، بانکی در ترکیه مبلغ ۱۰۰میلیارد دلار به خزانههای ایران منتقل کرده بود آن هم در پوشش کمکهای انسانی.
همچنین مارک دبوتیز، یکی از مدیران اجرایی موسسه «دفاع از دموکراسی» که به عنوان مرکز بزرگ گفتوگوها در باره تحریمهای اخیر امریکایی علیه ایران در یک دهه اخیرمحسوب میشود، گفت از اعلام خبر ویژه اخیر سویفت بسیار خوشحال شده است. او گفت، این تصمیم ضربه روانی و مادی بزرگی به نظام ایران وارد کرد چرا که انزوای مالی ایران در جهان موجب میشود این نظام برای سرمایهگذاران و مردمش زهرگینتر بشود. اما او یاد آور شد که استثنا در جابهجایی پول را تأیید میکند. دراین باره گفت« انتظار دارم وزیرخارجه پمپئو کانال انسانی را به شکلی مؤثر به کارگیرد و نظام ایرانی را در زمره مدافعان از غذا و دارو قرار دهد».
اکنون توپ در زمین ایران است. از زمان خروج امریکا از توافق هستهای، رهبران ایران دست از گفتار تلویحی به بازگرداندن پروسه غنی سازی سوخت هستهای دست نکشیدهاند. پروسهای که به دنبال امضای توافق هستهای در سال ۲۰۱۶ متوقف شده بود.
به زودی خواهیم دید که اخراج از مجموعه سویفت، آیا نظام ایرانی را ناچار میسازد به همان سمت حرکت کند.