از یک سو در برخی مدارس تهران تبلت هایی با عنوان تبلت های دانش آموزی در اختیار محصلان قرار می گیرد و از سوی دیگر برخی از مسئولان وزارت آموزش و پرورش از ممنوعیت آوردن تبلت و گوشی موبایل به مدارس کشور سخن می گویند، در حالی که بسیاری از دانش آموزان به طریق های مختلف و پنهانی همه نوع فن آوری را با خود به مدرسه می برند.

بند ۹ ماده ۶۸ آیین‌نامه اجرایی مدارس که ۱۴ سال پیش تصویب شده بود به خودداری از به کاربردن وسایل تجملی و آرایشی، پرهیز از آوردن اشیای گرانبها و وسایل غیرمرتبط با امور تحصیلی به مدرسه تأکید دارد و کارشناسان، تلفن همراه و وسایل جدید ارتباطی را مصداق بند ۹ می‌دانند.

اما به نظر می رسد بعد از ۱۴ سال و با توجه به تغییرات گسترده و شرایط جدید، این آیین نامه نیاز به تغییرات داشته باشد.

این موضوعی است که برخی از مسئولان آموزش و پرورش به آن باور دارند و معتقدند که باید بندی درباره آوردن یا ممنوعیت آوردن وسایلی مانند موبایل یا تبلت در آیین نامه مورد نظر گنجانده شود.

البته سال گذشته هم سیدعلی یزدیخواه، مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران از اجرای آزمایشی طرح تبلت دانش آموزی در سه منطقه تهران و در سه پایه ششم ابتدایی و اول و دوم متوسطه خبر داده بود، طرحی که هیچگاه میزان موفقیت یا احیانا شکست آن اعلام نشد.

در مقابل، در سایر مدارس، آوردن وسایلی مانند تبلت، گوشی موبایل، لپ تاپ و حتی فلش مموری به مدرسه ممنوع است اما با توجه به گسترش روز افزون این فن آوری ها چه میزان این ممنوعیت کارساز بوده است؟

سوال از دانش آموزان: آیا با تبلت به مدرسه رفته اید؟

با تعدادی دانش آموز دبیرستانی این سوال را مطرح می کنم که آیا می توانید با خود به مدرسه هایتان تبلت ببرید؟

«دیبا» می گوید که تنها در برخی مدارس غیرانتفاعی بردن تبلت مجاز است. او اضافه می کند: «تقریبا در مدارس غیرانتفاعی بردن گوشی موبایل آزاد است اما یکسری تبلت دانش آموزی است که در برخی از این مدارس استفاده می شود.»

«الناز» دانش آموز دیگری است که در مدرسه غیرانتفاعی درس خوانده است اما می گوید که اصلا در مدرسه آنها چنین خبرهایی نبوده است و تنها می توانستند فلش مموری با محتویات آموزشی به مدرسه ببرند. مموری هایی که در کامپیوترهای مدرسه می توانستند از آنها استفاده کنند. او می گوید: «مدرسه ما حتی سیستم تخته هوشمند داشت اما دانش آموزان استفاده ای از این تخته نمی توانستند داشته باشند یا مثلا با تبلت از این تخته ها نمی توانستیم استفاده کنیم چون آوردن تبلت غیرمجاز بود.»

«مهدی» از دانش آموزان فنی و حرفه ای است که در دبیرستان رشته کامپیوتر درس می خواند. او می گوید: «تبلت و لپ تاپ می شود به مدرسه برد اما به شرطی که زیر نیمکت باز کنی تا معلم متوجه نشود.»

او می گوید که چون رشته اش کامپیوتر بوده حتی در سر کلاس درس چندین بار رمز وایرلس مدرسه را هک کرده و رمز را تغییر داده است.

«ثنا» دانش آموز قدیمی است و هم اکنون خود معلم است. او می گوید: «زمان ما اصلا این وسایل نبود اما الان در مدرسه ای که برای درس دادن می روم خود بچه ها بردن لپ تاپ و تبلت را آزاد کرده اند.»

از او می پرسم که مدیر و ناظم واکنشی نشان نمی دهند؟ که می گوید: «این روزها جذبه و اختیار دانش آموزها از مدیران در مدارس بیشتر است.»

«پیمان» در مدرسه علوی در رشته ریاضی درس خوانده است و تجربه خود را اینگونه بیان می کند: «در پیش دانشگاهی کسی با ما کاری نداشت. یک گروه می شدیم و می رفتیم ته کلاس و به صورت شبکه ای با تبلت هایمان بازی می کردیم.»

چند دانش آموز دیگر از امکان پنهانی بردن تبلت، لپ تاپ و گوشی موبایل خبر می دهند و برخی دیگر می گویند اگر مدیر مدرسه می فهمید قطعا یا چند روزی اخراج می شدند یا نمره انظباط را کم می کردند.

به نظر می رسد تمام دانش آموزانی که پنهانی و به دور از چشم ناظم و مدیر، این وسایل را با خود به مدرسه هایشان می برند، استفاده های غیرآموزشی نیز از آنها می کنند. انجام بازی های کامپیوتر، وصل شدن به اینترنت و پرسه زدن در شبکه های اجتماعی، به اشتراک گذاشتن ویدئو و عکس ها با دوستان و … کاربردهایی است که این دانش آموزان به صورت پنهانی از فن آوری های جدید در مدارس خود می کنند در حالی که شاید با برداشتن ممنوعیت ها و تحت نظارت مدرسه بتوان استفاده های مفید و علمی تری از این فن آوری ها داشت.

وضعیت مدارسی که تبلت در آنها آزاد است

وضعیت در چند مدرسه ای که آوردن تبلت های آموزشی در آنها آزاد است، فرق می کند. آنها پشت میزهایشان در حالیکه تبلت ها روی میز قرار دارد می نشینند. روبروی آنها تخته ای هوشمند قرار دارد که می توان با دست روی آن نوشت.

برخی از کتاب های درسی آنها، توسط آموزش و پرورش به شکل فایل های مناسب با تبلت در مخزن کتاب ها قرار گرفته اند. به طوریکه بنا به گفته مسئولان آموزش و پرورش، حدود ۳ هزار منبع درسی با نام درس افزار بر روی پرتال آموزش و پرورش موجود است.

کتاب های درسی کاغذی جای خود را به صفحه های تبلتی داده اند. معلم می تواند سوالات فیزیک یا ریاضی را با استفاده از اینترنت به تک تک دانش آموزان ارسال کند. او می تواند عملکرد دانش آموزانش را در حل کردن سوال ها ببیند. اگر دانش آموزی سوال داشت، می تواند به صورت آنلاین از معلم از طریق تبلت بپرسد. در نهایت، دانش آموز می تواند پاسخ درست مسئله را دریافت کند. حتی اگر دانش آموزی غیبت داشت، معلم می تواند برای او سوال ها را ارسال کند تا او در خانه به آنها جواب دهد.

تبلت های دانش آموزی این امکان را دارند که از مباحثی که معلم بر روی تخته هوشمند نوشته، عکس بگیرند و تمرین های کلاسی را در خانه مرور کنند و یا تکالیف را در خانه انجام دهند و در کلاس با همکلاسی ها به اشتراک بگذارند. اما این تصویر خوشایند هم نمی تواند همه ماجرا باشد چرا که قطعا این نوع طرح ها بدون مشکل نیستند.

در مدارسی که طرح تبلت به صورت آزمایشی در آنها اجرا می شود، تبلت ها یا توسط خانواده دانش آموز و یا خود مدرسه تامین می شود.

طرح تبلت های دانش آموزی در کنار برنامه هوشمندسازی مدارس کشور ارائه می شود. تا کنون کمی بیش از دو هزار مدرسه در فرآیند هوشمندسازی قرار گرفته اند. طبق آمار، هوشمند سازی مدارس در مقطع ابتدایی موفق تر بوده است.

مدرسه هوشمند به مدرسه‌ای فیزیکی گفته می‌شود که کنترل و مدیریت آن مبتنی بر فن آوری اطلاعات و ارتباطات است و اکثر فرایندهای آموزشی در آن با استفاده از محتوای الکترونیکی اتفاق می‌افتد، در عین حال مدرسه هوشمند باید از نظام ارزشیابی هوشمند نیز برخوردار باشد.

در الگوی جهانی مدارس هوشمند، در اختیار داشتن یک کامپیوتر در قالب تبلت یا نوت بوک برای هر دانش‌آموز به منظور مشارکت فعال وی در کلاس درس از اهم ملزومات عنوان شده است.

هند، ترکیه، کره جنوبی به دنبال تحقق طرح های تبلتی در مدارس

از سوی دیگر در دنیا شرکت های معروف در ساخت تبلت برای پاسخگویی به نیاز کلاس های درس دیجیتال، تبلت های آموزشی مختلف را رونمایی می کنند. در این تبلت ها به نحوه پردازش مناسب برای کلاس های درسی توجه می شود. معمولا این تبلت ها قیمت پایین تری نسبت به تبلت های دیگر موجود در بازار دارند.

طرح هایی به طور وسیع در سال های اخیر غیر از کشورهای توسعه یافته در کشورهای در حال توسعه ای مانند ترکیه، کره جنوبی و حتی هند در حال اجرایی شدن است.

تبلت دانش آموزی در هند با نام «آکاش» به معنای آسمان تولید شد که قیمتی در حدود ۵۰ دلار داشت. دولت هند تصمیم دارد ارزان ترین تبلت در دنیا را به دانش آموزانش ارائه کند.

در ترکیه در طرحی با نام «فاتح»، تبلت های دانش آموزی به طور رایگان برای تمام دانش آموزان مدارس دولتی در نظر گرفته شده است. این تبلت ها توسط شرکت های معروف کامپیوتری ارائه می شود و تولید محتوای الکترونیکی نیز بر عهده شرکت های تخصصی گذاشته شده است.

در کره جنوبی نیز از سال ۲۰۱۱ ارائه تبلت و تولید کتاب های درسی دیجیتال آغاز شده است و قرار است این اقدام در تمامی مدارس این کشور تا سال ۲۰۱۵ انجام گیرد.

در کشورهای پیشرفته ای مانند ایالت متحده آمریکا یا برخی کشورهای اروپایی از سال ها پیش تبلت های آموزشی به مدارس راه یافته اند.

مزایای تبلت دانش آموزی بیشتر است یا معایب آن؟

اما اگر این طرح در ایران به طور وسیع اجرا شود چه معایب و چه مزایایی می تواند به دنبال داشته باشد؟ آیا تبلت می تواند از اولویت های برنامه های آموزشی در کشور باشد؟

«مهرانگیز السادات الیاسی» از کارشناسان آموزشی است که در گفت و گو با «شرق پارسی» درباره مزایا و معایب استفاده تبلت در نظام آموزشی ایران سخن می گوید: «اگر قرار است چنین طرحی در کشور اجرا شود باید اولویت در مناطق محروم باشد چراکه اگر چنین نباشد شکاف دیجیتالی بزرگی در آینده در بین جوانان ایجاد می شود.»

او گرچه به طور کلی با طرح استفاده از تبلت در نظام آموزشی موافق است اما درباره معایب و مشکلات فعلی این طرح می گوید: «این را باید قبول کنیم که بسیاری از معلم های ما از نظر دانش کامپیوتری از دانش آموزان پایین تر هستند. هنوز بسیاری از معلم ها نحوه استفاده از فن آوری های جدید را نمی دانند و صرفا آموزش چند جلسه ای راهگشا نیست.»

الیاسی اضافه می کند: «ضمن اینکه نباید هم انتظار داشت یک معلم با توجه به مشکلاتی که مخصوصا سر معیشت خود دارد به طور تمام وقت آنلاین باشد و به سوالات دانش آموزان پاسخ دهد.»

در این بین برخی از اعضای کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی به این طرح انتقادهایی دارند و معتقدند که اولویت آموزش و پرورش باید جمع آوری مدارس کپری و دوشیفته و تامین حداقل نیازهای دانش آموزان مناطق محروم باشد نه طرح هایی مثل تبلت دانش آموزی و هوشمند سازی مدارس که ظاهرش هوشمند است، اما جز یک تخته الکترونیکی چیزی در مدرسه وجود ندارد و هزینه آن نیز از جیب والدین پرداخت می شود.

الیاسی در پاسخ به این انتقادها می گوید: «شاید موضوع ورود تبلت به سیستم آموزشی کشور همراه با مشکلاتی باشد اما نمی توان جلوی ورود تکنولوژی را به بهانه هایی مانند اینکه اولویت را باید در جاهای دیگر جست و جو کرد گرفت. چرا که هر موضوعی در جای خود اولویت دارد. اگر به این موضوع در شرایط فعلی نپردازیم شاید چند سال دیگر با فضایی روبرو شویم که از دنیا و روش های آموزشی جدید فاصله نجومی پیدا کنیم و این موضوع قابل جبران نباشد.»

او می گوید که همه می دانیم استفاده از اینترنت در ایران مشکلاتی به همراه دارد و شاید فقط یک ایراد در اینترنت یا اشکال فنی در تبلت همه چیز را در یک مدرسه تحت تاثیر قرار دهد اما باید بدانیم که نمی توانیم در نهایت تبلت را در نظام آموزشی نادیده بگیرم که اگر نادیده بگیریم این فن آوری ها به طور غیرقانونی به مدارس وارد می شود و استفاده های نامناسب از آن هم صورت می گیرد چیزی که هم اکنون بسیاری از مدارس با آن درگیر هستند.

وی خواستار فرهنگ سازی دقیق در این زمینه می شود و می گوید: «قطعا اجرای درست این طرح با پیش زمینه های لازم مانند اینترانت ملی و آموزش معلمان و دانش آموزان می تواند در خیلی جنبه ها مفید باشد. هم در کاهش زمان آموزش مفید، هم در صرفه جویی در کاغذ، هم در افزایش کیفیت آموزش با استفاده از ویدئوهای آموزشی و سایر ابزار می تواند مفید باشد. حتی دانش آموزان معلول و ناتوان و یا مریض می توانند به صورت مجازی یا از راه دور از کلاس های درس استفاده کنند.»

به نظر می رسد با توجه به تجربه های داخلی و خارجی و نظرات کارشناسان، مزایای استفاده تبلت های دانش آموزی از معایب آن بیشتر باشد. معایبی که با فراهم آمدن زیر ساخت و پیش زمینه ها تا حد بسیار زیادی هم قابل کنترل است.

هم اکنون ۱۲ میلیون دانش آموز در حدود ۱۲۰ هزار مدرسه مشغول تحصیل هستند که شاید در برخی مدارس کمترین امکان ها برای درس خواندن فراهم باشد اما قطعا با حمایت های دولتی می توان با کمترین هزینه برخی تکنولوژی های روز را به مدارس کشور آورد.
شاید در ایران هم روزی را بتوان دید که طرح هر دانش آموز، یک نوت بوک یا یک تبلت اجرایی شود و دانش آموزان ایرانی هم به دنیای وسیع اطلاعاتی قرن بیست و یکم وارد شوند.

• منبع برخی از آمار و اطلاعات این گزارش:
گزارش مرکز آمار و فناوری ارتباطات و اطلاعات وزارت آموزش و پرورش، ﻃﺮح اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺒﻠﺖ داﻧﺶآﻣﻮزی در اﯾﺮان، اسفند ۱۳۹۱، ویرایش چهارم