تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان – عکس از خبرگزاری فرانسه

انتخابات در افغانستان همواره در سایه مباحث قومی مطرح شده است. اتحادها، ائتلاف ها، رای دادن و حتی پیش از همه این ها، جنگ های داخلی افغانستان پایه های قومی و زبانی داشته اند. با آنکه افغانستان سرزمینی است که یکی از خشن ترین حکومت های مذهبی را در دوران طالبان تجربه کرده است، اما هنوز هم اختلافات مذهبی به اندازه شکاف زبانی و قومی مطرح نیست.

در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۳ افغانستان که تا کمتر از یک هفته دیگر برگزار می شود نیز رنگ و بوی حمایت ها و مخالفت های قومی به صورتی واضح دیده می شود.

در واقع در انتخابات پیش رو بیش از هر چیز دو عامل اثر گذار است. اول اینکه چهره های شاخص هر قوم از کدام نامزد انتخاباتی حمایت می کنند و دوم نقش خود رییس جمهور کرزی است؛ حامد کرزی که تنها چند ماه تا پایان حکومتش باقی مانده است و با امکانات گسترده دولتی و جایگاهی که در اختیار دارد می تواند بر معادلات سیاسی در این کشور تاثیر عمیق بگذارد.

رییس جمهور کرزی ک از قوم پشتون است، می تواند در دیدارها و محفل هایی که شکل می گیرد چهره ای را تشویق به حضور در انتخابات کند، جمعیت و گروهی را تشویق به حمایت از نامزد خاص کند و یا نامزدی را مجبور به کناره گیری کند؛ همانگونه که در کابل شایع است که کرزی برادر خود “قیوم کرزی” را از ادامه حضور در رقابت های انتخاباتی منصرف کرد و او را تشویق به حمایت از “زلمی رسول” کرد.

در افغانستان هیچ سرشماری رسمی وجود ندارد و آخرین سرشماری متعلق به سال های میانی دهه ۵۰ خورشیدی است. تخمین های جمعیتی هم اختلافات گسترده ای دارد؛ از ۲۷ میلیون نفر تا ۳۵ میلیون و گاه تا ۴۰ میلیون نفر جمعیت این کشور عنوان می شود.

جمعیت افغانستان از دو قوم بزرگ تاجیک و پشتون و دو گروه جمعیتی موثر هزاره ها و ازبک ها تشکیل شده است. در یک نگاه کلی مناطق شمالی کشور یا به قول افغانستانی ها “صفحات شمال”، جایی است که تاجیک ها در اکثریت هستند و اقلیت ازبک نیز در مناطقی محدودتر نسبت به تاجیک ها به سر می برند. مناطق شمالی از هرات آغاز می شود و به بلخ و بدخشان ختم می شود.

در مناطق مرکزی و از جمله شهر ۴ میلیون نفری کابل (رقمی که بازهم تخمینی است) تاجیک ها، هزاره ها و پشتون ها زندگی می کنند. در مناطق جنوبی و به سمت مرزهای پاکستان اکثریت جمعیت را پشتون ها تشکیل می دهند. شهرهای جلال آباد و قندهار را مهمترین شهرهای پشتون زبان تشکیل می دهند. هر چند اقلیت های بزرگ تاجیک نیز در این مناطق زندگی می کنند.

در یک نگاه کلی جمعیت تاجیک ها با پشتون ها (افغان ها) برابری می کند. به همین خاطر نقش گروه های دیگر قومی همچون هزاره ها و ازبک ها و گروه های کوچکتری همچون نورستانی ها چشمگیر می شود. به نسبتی که هر کدام از این دو گروه قومی بزرگ پشتون هل یا تاجیک ها در جذب گروه های کوچکتر قومی موفقیت حاصل کند، احتمال پیروزی آنها نیز افزایش پیدا می کند. در دویست و پنجاه سال اخیر به جز یک دوره ۱۱ ماهه، پیوسته قدرت مسلط در کشور را پشتون ها (افغان ها) بر عهده داشته اند.

با در نظر داشتن این مقدمه می توان نگاهی به وزن نامزدهای ریاست جمهوری در میان اقوام داشت. زلمی رسول همراه با عبدالله عبدالله و احمد غنی اشرف زی، سه نامزدی هستند که ظاهرا بیشترین اقبال و بخت را در انتخابات ریاست جمهوری آینده دارند و بیشترین مباحثی که در رسانه ها و خیابان های کابل و دیگر شهرهای بزرگ افغانستان صورت می گیرد، حول محور این سه نامزد است.

زلمی رسول

زلمی رسول خود از خانواده پشتون می آید. با آنکه گفته می شود شخص زلمی رسول توانایی صحبت کردن به زبان پشتون را ندارد، اما این وزیر خارجه سابق افغانستان مورد حمایت خانواده های بزرگ پشتون است. در افغانستان بسیار شنیده می شود که زلمی رسول ادامه دولت حامد کرزی است و گفته می شود که رییس جمهور کرزی برای پیروزی رسول در انتخابات آتی ریاست جمهوری تلاش می کند. حتی در برخی رسانه های کابل عنوان شده است که در سفر چند ماه پیش کرزی به مسکو، رییس جمهور افغانستان در خصوص نامزدی آقای رسول با رییس جمهور روسیه گفتگو کرده بود.

اما زلمی رسول نگاهی به آرای قوم بزرگ تاجیک هم داشته است و برادر “احمد شاه مسعود”، قهرمان و چهره شاخص تاجیک ها یعنی “احمد ضیا مسعود” را به عنوان معاون اول خود معرفی کرده است. زلمی رسول همچنین از قوم هزاره ها (شیعیان فارسی زبان) معاون دوم خود را انتخاب کرده است. خانم “حبیبه سرابی” از چهره های شاخص هزاره است که سمت وزارت و استانداری را نیز تجربه کرده است.

،حضور احمد ضیا مسعود که خود زاده “پنجشیر”، از اصلی ترین استان های تاجیک نشین است موجب شده تا بخشی از آرای تاجیک ها به سمت زلمی رسول گرایش پیدا کند، اگر چه ظاهرا هنوز تاجیک ها اقبال بیشتری به سمت “عبدالله عبدالله” دارند و چهره اصلی تر و موثر تر هزاره ها، یعنی “محمد محقق” نیز از “عبدالله عبدالله ” حمایت می کنند.

عبدالله عبدالله

اگر عبدالله عبدالله بتواند در این دور از انتخابات پیروز شود و ردای ریاست جمهوری را بر تن کند. این برای اولین بار است که تاجیک ها می توانند برای پنج سال قدرت را در افغانستان به دست بگیرند. اگر چه عبدالله از پدر پشتون و قندهاری و از مادر تاجیک و پنجشیری است، اما به خاطر اینکه در تمام سال های مقاومت (در برابر طالبان) و جهاد (در برابر روس ها) در کنار تاجیک ها و ائتلاف شمال بود، هم از نگاه عموم پشتون ها و هم تاجیک ها نماینده تاجیک ها محسوب می شود.

عبدالله در انتخابات ریاست جمهوری گذشته، رقابت نفس گیری با حامد کرزی داشت و با اختلاف اندکی از صحنه رقابت ها کنار کشید. عبدالله عامل شکست خود در انتخابات پیشین را تقلب سازمان یافته عنوان کرد و از همین رو در انتخابات کنونی شعار “تنها رقیب من تقلب است” را به عنوان یکی از شعارهای اصلی خود مطرح کرده است.

همانطور که پیشتر گفته شد چهره اصلی قوم هزاره ها یعنی “محمد محقق” به عنوان معاون دکتر عبدالله معرفی شده است و تیم “اصلاحات و همگرایی” حساب ویژه ای را بر روی آرای هزاره ها که گفته می شود تا ۲۰ درصد از جمعیت افغانستان را شامل می شوند، باز کرده است.

معاون اول عبدالله اما از قوم پشتون است، اما محمدخان به اندازه ای که محقق در میان هزاره ها نفوذ دارد، دارای نفوذ در میان خانواده های بزرگ پشتون نیست.

اشرف غنی احمد زی

از اشرف غنی احمد زی به عنوان چهره ای اقتصادی یاد می شود و وزارت سابق دارایی (مالیه) را بر عهده داشت. بیشترین آرایی که احمد زی بر روی آن حساب ویژه ای باز کرده است، بخشی از آرای پشتون ها و از آن مهمتر ازبک ها است. دلیل حمایت ازبک ها از احمد زی را حضور ژنرال دوستم، چهره شاخص ازبک ها به عنوان معاون اول وی می توان دانست.

اشرف غنی احمد زی تنها نامزد مطرحی است که در تیم خود هیچ چهره ای از میان قوم تاجیک ندارد. همین موضوع احتمال پیروزی وی در انتخابات پیش روی ریاست جمهوری را متزلزل کرده است. معاون دوم احمدی زی از قوم هزاره ها انتخاب شده است. “سرور دانش” گرچه از نخبگان قوم هزاره به شمار می رود، اما به خاطر سنتی بودن بافت اجتماعی در افغانستان به اندازه “محمد محقق” معاون هزاره عبدالله عبدالله از حمایت توده های هزاره برخوردار نیست.

هنوز تا روز ۱۶ فروردین، روز برگزاری انتخابات، چند روزی باقی مانده است و هنوز هم احتمال کناره گیری برخی از نامزدها و تغییر صفحه شطرنج رقابت های انتخاباتی افغانستان دور از ذهن نیست.