یکی از مبارزان ارتش آزادیبخش سوریه از شکاف دیوار دیدبانی می دهد. درگیری‌ها میان شورشیان و رژیم اسد خسارات مالی و جانی بسیاری به جا گذاشته است. در 19 ماه گذشته بیش از 38 هزار نفر در این درگیری‌ها کشته شدند.

یکی از مبارزان ارتش آزادیبخش سوریه از شکاف دیوار دیدبانی می دهد. درگیری‌ها میان شورشیان و رژیم اسد خسارات مالی و جانی بسیاری به جا گذاشته است. در ۱۹ ماه گذشته بیش از ۳۸ هزار نفر در این درگیری‌ها کشته شدند.

اخضر ابراهیمی، فرستاده مشترک سازمان ملل و اتحادیه عرب ضمن توصیف وضعیت سوریه به «مصیبت بزرگ» نسبت به خطر فروپاشی سوریه و روی کار آمدن حاکمان نظامی و شبه نظامیان در این کشور هشدار داده وگفته است: «نمی خواهم بدبین باشم اما وضعیت سوریه واقعا خطرناک است، مردم سوریه از مشکلات زیادی رنج می برند و درباره خطر تقسیم این کشور صحبت می کنند. من نمی خواهم سوریه تقسیم شود بلکه معتقدم در صورتی که مساله سوریه به شکل درست حل نشود این کشور با خطر تبدیل شدن به وضعیت سومالی رو به رو خواهد شد. یعنی خطر فروپاشی کشور و ظهور حاکمان جنگی و شبه نظامیان و گروه ها و تشکیلات تروریستی بسیار زیاد است.»

این اظهارات کمتر از دو هفته پس از آتش بسی که اثر آن به تعبیر اعراب به اندازه «حبر علی الورق» بود – و هیچ اثری نداشت به جز اینکه نشان دهد عامل تعیین کننده در قضایای سوریه پیچیده تر از آن است که عنوان می شود، و عمق اختلافات بین مخالفین رژیم اسد دامنه گسترده ای دارد- و همزمان با گردهمایی مخالفین در دوحه اعلام شده است.

در حالی که، همزمان با نشست دوحه، نبرد خونبار بین نیروهای دولتی و شورشیان در جریان است، گروههای مخالف دولت سوریه برای گفتگو جهت یافتن جایگزینی شورای ملی سوریه (مهم‌ترین گروه مخالف در تبعید)، نحوه تشکیل یک جبهه متحد با هدف تشکیل یک دستگاه رهبری سیاسی برای تمام نیروهای اپوزیسیون، تشکیل مجلسی به نام «ابتکار ملی سوریه» با ۵۰ عضو و سپس تشکیل دولت انتقالی موقت در تبعید، از روز یکشنبه ۱۴ آبان (چهارم نوامبر) در دوحه، پایتخت قطر، دور هم جمع شده اند. برای ساماندهی شورای ملی بر اساس پیشنهادات جدید از تعداد اعضای دبیر خانه عمومی فعلی شورای ملی سوریه کم می شود و اعضای جدید به دبیرخانه عمومی شورای ملی سوریه راه خواهند یافت. در این همایش، اعضای شرکت کننده در باره پیشنهادات ریاض سیف برای ایجاد یک مدیریت جدید سیاسی برای مخالفین که طیف های وسیع آنها را در بر گیرد، بحث کردند. یک هیات آمریکایی نیز جهت دادن مشاوره های لازم برای چگونگی تغییر ساختار شورای انتقالی وارد دوحه شده است.

ناامیدی آمریکا از شورای ملی سوریه

هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا، چند روز پیش ازین اجلاس، با انتقاد از شورای ملی سوریه، عملا سیاست‌های دولت متبوع خود را در قبال تحولات سوریه مورد تجدید نظر قرار داد. او با اشاره به این که «شورای ملی سوریه نماینده کسانی است که خصوصیات و نیات بسیار خوبی دارند اما در بسیاری موارد، بیست، سی یا چهل سال گذشته را در خارج از سوریه به سر برده اند و فاقد خصوصیات لازم برای رهبری موثر حرکت اعتراضی کنونی علیه دولت آن کشور است و فقط می تواند بخشی از ساختار گسترده تر رهبری مخالفان باشد،» گفت: «رهبری مخالفان باید نماینده کسانی باشد که در خط مقدم به نبرد می پردازند و از جان خود برای کسب آزادی مایه می گذارند و ساختار رهبری مخالفان باید به گونه ای تحول یابد که نماینده تمامی مردم سوریه و به حفاظت از حقوق همه آنان متعهد باشد.»

کلینتون همچنین ضمن نگرانی از تلاش افراط‌ گرایانی که در صدد دزدیدن انقلاب مردم هستند، گفت: «ما اسامی افراد و سازمان هایی را پیشنهاد کرده ایم که به نظر ما باید در ساختار رهبری جدید مخالفان حضور داشته باشند و تصریح کرده ایم که نمی توان شورای ملی را رهبر آشکار مخالفان دانست.»

یک دیپلمات آمریکایی مقیم دوحه نیز دیروز با انتقاد از سیاست های شورای انتقالی فعلی در برابر اتفاقات داخلی سوریه، گفت: «ما به این باور رسیده ایم که اعضای شورای انتقالی یک سری تصمیم های وهمی و به دور از واقعیت اتخاذ می کنند و بر اساس آن انتظار دارند که به آنها کمک شود. ما می خواهیم به این وضعیت پایان دهیم و برای کمک به سوری ها از جریان های داخل سوریه استفاده کنیم.»

تخم نفاق میان فعالان انقلاب؟

اظهارات کلینتون برای شورای مخالفین تعجب برانگیز بود. به همین دلیل بلافاصله پس از این اظهارات، شورای ملی سوریه با انتشار اطلاعیه‌ای، مدعی شد که پروژه هائی در دست اقدام هستند که گویا قرار است شورای ملی را دور بزنند و نهاد هائی بقصد جایگزینی آین شورا بر پا کنند. این بیانیه کوشش هائی را محکوم کرد که هدفشان ایجاد تفرقه در میان صفوف اپوزیسیون است.

عبدالباسط سیدا، رئیس این شورا هم گفت که جامعه بین‌المللی از مبارزه مردم سوریه اصلا پشتیبانی نکرده است و در نتیجه موجب نفوذ نیروهای افراطی در میان شورشیان شده است. به خاطر حملات دایمی ارتش، سوریه در آشوب و نومیدی فرو رفته و طبیعی است که در چنین شرایطی گرایش‌های افراطی رشد می‌کند.

رئیس «شورای ملی سوریه» همچنین گفت که این نهاد از زمان تشکیل آن در یک سال پیش، بیش از ۴۰ میلیون دلار کمک دریافت کرده است که نیمی از آن از لیبی و بقیه از قطر و امارات متحده عربی بوده است.

جورج صبرا، سخنگوی شورای ملی سوریه نیز گفت اگر اتحاد نیروهای اپوزیسیون این هدف را در مقابل خود قرار دهد که به پای میز مذاکره با بشار اسد کشیده شود، چنین حادثه ای اتفاق نخواهد افتاد و مردم سوریه چنین چیزی را نخواهند پذیرفت. او با انتقاد شدید از اظهارات خانم کلینتون ، به «افشاندن تخم نفاق میان فعالان انقلاب سوریه،» آمریکا را متهم کرد که مایل است با برخی از دولتمردان نزدیک به حکومت بشار اسد و رهبری «حزب بعث سوریه» تماس برقرار کند… آمریکا تلاش می‌کند در فعالیت «شورای ملی» نفوذ کند و برخی از عناصر وابسته به خود را در کادر رهبری اپوزیسیون بگنجاند و آنها را به دولتی که پس از سرنگونی بشار اسد تشکیل می‌شود، تحمیل کند.

شورای ملی سوریه که بیش‌تر متشکل از تبعیدیان سوریه است، در پی نشست‌گروه‌های مخالف، در استانبول در سال ۲۰۱۱ تأسیس شد. ا ین گروه هدف خود در منشور وفاق ملی سوریه «متحد کردن دیگر گروه‌های اپوزیسیون و طرفداران انقلاب مسالمت‌آمیز، بیان نگرانی‌ها و خواست‌های مردم سوریه، رعایت حقوق بشر، استقلال دستگاه قضایی، آزادی مطبوعات، دموکراسی و تکثرگرایی بیان کرده ‌است.» اهدافی که به نظر می رسد در تحقق آنها توفیقی نداشته است.

لابلای سطور انتقاد کلینتون

انتقاد صریح وزیر امور خارجه آمریکا از شورای انتقالی سوریه و واکنش های شورا به آن ، از چند موضوع مهم پرده برداشت:

اول: آمریکا با انتقاد از شورای ملی سوریه و اعلام آشکار پیشنهاد افراد و سازمان هایی برای حضور در کادر جدید رهبری، درصدد تغییر رویکرد و استراتژی خود نسبت به بحران سوریه بر آمده است. درسهایی که آمریکا از تحولات در کشورهای محتلف عربی گرفته، این کشور را به اعتراف دیر هنگام پیرامون حوادث سوریه وادار کرده است. اقدامی که در واکنش اولیه شورای ملی انتقالی، به مداخله، نفوذ و اختلاف افکنی تعبیر شد.

بر این اساس آمریکا، با اعلام ناکارامدی شورا، ایجاد ساختاری جدید را مورد اشاره قرار داده که به تجربه یمن نزدیک است و سعی می کند گروههای معارض داخلی را نمایندگی کند و اجلاس دوحه در صدد پیاده کردن آن است. البته تحریم نشست دوحه توسط برخی گروههای معارض داخلی، نشان می دهد جمعی از معارضین داخلی اصولا با چنین رویکردهایی موافق نیستند.

دوم: سیاست های آمریکا و برخی متحدین منطقه ای این کشور در خاورمیانه موجب رشد و نفوذ جریان های افراطی در برخی کشورها از جمله سوریه شده است. به همین دلیل آمریکا از اوضاع پیش رو احساس خطر جدی کرده است. آمریکا تلاش می کند تجربۀ لیبی در سوریه تکرار نشود. اوضاع داخلی سوریه از جهات مختلفی مثل همسایگی با اسراییل، اردن و لبنان حساس‌تر و پیچیده‌تر است. ازین رو از دست رفتن کنترل امور و قدرت گرفتن گروههای افراطی می تواند موجب تسری بحران سوریه به دیگر کشورهای منطقه شود و بناگزیر پای قدرتهای جهانی را نیز به صحنه بحران بکشاند. به این ترتیب اگر بحران سوریه از مرزهای سوریه خارج شود، کشورهای زیادی متاثر از بحران خواهند شد و این امر بطور قطع برای منافع آمریکا مخاطره آمیزست.

سوم: بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای حامی معارضین در سرنگونی رژیم اسد، به رغم حمایتهای گسترده نظامی- مالی، برگزاری نشست های متعدد در پایتخت های عربی و غربی و دنبال کردن سناریوهای مختلف سیاسی و نظامی برای انتقال قدرت از اسد به معارضین ناکام بوده اند. مهمترین مصداق عدم توفیق در بهره گیری از بحران سوریه را می شود ترکیه دانست. ضعف و ناتوانی شورای ملی سوریه، شکستی جدی برای سیاستهای ترکیه ، که در سر سودای رهبری جهان اسلام را داشت، بعنوان حامی اصلی این شورا تلقی می شود. به نظر می رسد انتقال محل برگزاری نشست مخالفان اسد از ترکیه به قطر نشانه کنار کشیدن یا کنار گذاشتن ترکیه از قضایای سوریه است.

چهارم: اظهارات کلینتون نشان داد که اپوزیسیون سوریه هیچ برنامه ای برای دوران پس از سرنگونی بشار اسد نداشتند. علت عمده این امر، اختلاف شدید بین گروههای درگیر بود که گویا صرفا فقط در سرنگون کردن اسد، اشتراک نظر دارند و سرنگونی اسد آغازگر اختلافات جدید و جنگ قدرت میان مخالفان دولت سوریه است. از همین رو اجلاس دوحه در دستور کار خود طرحهایی همچون دولت در تبعید را گنجانده است.

متقابلا یکی از اعضای شورای ملی سوریه ، با انتقاد از آمریکا گفته بود وقنی آمریکا سیاست روشنی برای سوریه ندارد، حق ندارد ازین شورا انتقاد کند. البته به نظر می رسد اظهارات خانم کلینتون را باید در فضای رقابتی انتخابات آمریکا هم مورد توجه قرار داد. کلینتون با این سخنان در صدد برآمد تا به اشکالات جریان جمهوری خواه که اوباما را به بی برنامگی متهم ساخته بود، پاسخ د‏هد و بگوید برخلاف اظهارات رامنی، آمریکا برای سوریه طرح مشخص دارد .

پنجم: اظهارات خانم کلینتون حاوی درس مهمی برای دیگر نیروهای اپوزیسیون مقیم خارج به جز اپوزیسیون سوریه نیز بود و اینکه عامل تغییر نیروهای داخلی کشورها هستند نه نیروهایی که سالهای مدیدی را بدون کمترین ارتباط یا خبری از داخل، در خارج کشور خود بسر برده اند و حال مدعی رهبری مردمند.

ششم: هر چند در پی اظهارات وزیر خارجه آمریکا ، واشنگتن تکذیب کرد که سعی بر دیکته کردن نظر خود به مخالفان داشته است، ولی تلقی شنوندگان از بخشی از گفته های خانم کلینتون، همانگونه که یکی از اعضای شورای ملی سوریه بیان داشت، ادامه خوی امپریالیستی این کشور برای مداخله در امور سوریه بود . هر چند شورای ملی سوریه ناچار از تمکین به الفبای تحمیل شده از سوی آمریکا شده است، ولی ازین گفته رییس شورای ملی نمی شود بی توجه گذشت که گفت:” فقط مردم سوریه می توانند بگویند چه کسی نماینده آنهاست و چه کسی نیست. به کس دیگری هم مربوط نیست…”

اجلاس دوحه و تغییرات نهایی آن نشان خواهد داد که آینده ایوزیسیون سوریه چگونه و بدست چه کسانی رقم خواهد خورد.