اشرف میشرف
در اوایل ماه جاری میلادی، آمریکا و اروپا به علت برنامه هسته ای ایران، تحریم های جدیدی را علیه این کشور اعمال کردند. این برنامه هسته ای تهدیدی دائمی علیه خلیج فارس و امنیت بین المللی بوده است.
دکتر اشرف میشرف، استاد اقتصاد سیاسی در دانشگاه کینگز کالج در مصاحبه ای با ما درباره مهم ترین تحولات در تهران از زمان دور قبلی تحریم ها سخن می گوید و استدلال می کند که تحریم ها می تواند بر برنامه هسته ای ایران اثر بگذارد.
دکتر میشرف که یک مصری است دارای مدرک لیسانس حفظ آثار باستانی از دانشگاه قاهره، لیسانس تاریخ و سیاست از دانشگاه آنگلیا روسکین، فوق لیسانس مطالعات مدرن بین المللی از دانشگاه لیدز و دکترای مطالعات مدیترانه از دانشگاه کینگز کالج لندن است و در همین دانشگاه نیز محقق بلندپایه بوده است.
دکتر میشرف که از ژوئن سال ۲۰۱۰ میلادی استاد ارشد دانشگاه کینگز کالج بوده، قبل از این هم به عنوان استاد ارشد بازرگانی و امورمالی بین المللی در مدرسه بین المللی بازرگانی اشکرافت و به عنوان استاد در دانشگاه گرینویچ سرگرم کار بوده است. وی سِمت های اجرایی و مشاوره ای متعددی در اختیار داشته و از جمله، ده سال به عنوان مشاور فرهنگی سفارت مصر در لندن و عضو شورای آکادمیک مدیران مدرسه مدیریت بازرگانی بوستون در سنگاپور فعالیت می کرده است. او همچنین به شماری از شرکت های بین المللی، ادارات دولتی و سازمان های بین المللی مانند کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد در سوئیس خدمات مشاوره ای داده است.
اروپا و آمریکا از اوائل ماه جاری میلادی به علت تهدیدهای برنامه هسته ای ایران و نیز تهدیدهای این کشور در زمینه بستن تنگه هرمز که ۳۵ درصد نفت دنیا از طریق آن منتقل می شود، تحریم های اقتصادی علیه تهران را آغاز کردند. نظر شما درباره این تحریم ها چیست؟ این تحریم ها چه تاثیری بر ایران خواهد گذاشت؟
تحریم های اقتصادی(علیه ایران) به طور کلی از سال ۱۹۷۹ میلادی اعمال شده است. این تحریم ها عملا با توجه به اوضاع سیاسی داخلی و بین المللی در بعضی موارد مؤثر و در موارد دیگر بی فایده بوده است. تجربیات گذشته نشان می دهد این تحریم ها لطمه چشمگیری خورده است چرا که کشورهای دیگری در اروپا مانند اسپانیا، ایتالیا و آلمان کماکان با ایران همکاری می کردند و مقادیر زیادی از نفت ایران را به کشورهای دیگر اروپایی منتقل می کردند. بعضی کشورهای اروپایی همچنان به روابط تجاری با ایران ادامه داده اند در حالی که آلمان، ایتالیا و اسپانیا نیز به میزان زیادی نفت و گاز از ایران وارد کرده اند.
در همین حال، تحریم های اقتصادی که از اول ژوئیه سال ۲۰۱۲ اعمال شد به احتمال زیاد بر اقتصاد ایران و به طور خاص بر بخش مالی این کشور ضربه خواهد زد. بانک مرکزی ایران از هم اکنون آثار منفی تحریم ها را احساس کرده است و این مساله در نرخ کنونی مبادله ارز و نیز نرخ بهره که هزینه فعالیت اقتصادی در ایران را بالا می برد، خود را نشان می دهد. شرکت های کوچک نمی توانند از بانک ها تسهیلات اعتباری دریافت کنند. برای دولت هم تامین نقدینه برای واردات کالاهای اساسی از بازارهای بین المللی دشوار شده است.
تحریم ها همچنین به شدت بر صنعت بیمه ضربه زده است به شکلی که بسیاری از شرکای تجاری ایران به سختی می توانند کالاهای وارداتی از ایران را به بهایی منطقی بیمه کنند و بدین ترتیب کالاها و اجناس ایرانی در بازارهای بین المللی غیررقابتی شده است.
تهران با ۳/۵ میلیون بشکه صادرات نفت، دومین تولید کننده بزرگ در اوپک محسوب می شود. این کشور ۸۰ درصد ارز خود را از طریق صادرات نفت تأمین می کند. به علاوه، ایران روزانه ۴۵۰ هزار بشکه یعنی ۱۸ درصد صادرات نفت خود را به اتحادیه اروپا می فروشد که در این میان ایتالیا با ۱۸۰ هزار، اسپانیا با ۱۶۰ هزار و یونان با یکصد هزار بشکه بیشترین سهم را از این واردات دارند. همه این کشورها به علت بحران بدهی با شرایط اقتصادی دشواری دست به گریبان هستند. موضع این کشورها درباره تحریم ها علیه ایران و اثر آن بر شرایط اقتصادی ایران چیست؟ و این تحریم ها چقدر طول می کشد؟
در بخش نفت، تحریم ها احتمالا تا ۳۰ درصد ظرفیت کنونی صادرات نفت ایران را کاهش می دهد. علت این مسأله آنست که بعضی کشورهای اتحادیه اروپا که تحریم های پیشین را نادیده گرفته بودند اکنون به علت حمایت ایران از رژیم سوریه و موضع مصالحه ناپذیر تهران در زمینه برنامه هسته ای، موضع سختی در قبال ایران اتخاذ کرده اند. در همین حال من انتظار ندارم که این (کاهش صادرات) آنطور که بعضی کارشناسان پیش بینی می کنند بسیار شدید باشد چرا که بسیاری از وارد کنندگان نفت ایران در خاور دور و جنوب شرق آسیا هستند، منطقه ای که سطح بالای رشد اقتصادی را تجربه می کند و اغلب کشورهای آن تمایلی ندارند منافع اقتصادی خود را فدای منافع سیاسی اتحادیه اروپا یا بحران سوریه کنند. ایران همچنین این ظرفیت را دارد که خود را از صادرکننده نفت به دلال نفتی تبدیل کند، کاری که از مدتی پیش می کرده است و از طریق آن به آسانی توانسته است در کوتاه مدت برای نفت خود بازاریابی کند و برای آن پول نقد و ارز دریافت کند. این راهبرد در کوتاه مدت کارایی دارد اما ایران در درازمدت نخواهد توانست آنرا ادامه دهد.
با در نظر گرفتن تمام جنبه های بحران ایران، به نظر شما این مسائل در مجموع به کجا ختم می شود؟ آیا تصور می کنید راه حل دیپلماتیک وجود دارد؟ آیا تحریم ها فشار داخلی بر مردم را افزایش می دهد و ممکن است موجب جنبشی ایرانی مشابه بهار عربی شود؟
اینکه آیا فشار تحریم ها بر سیاست داخلی ایران تا چه اندازه شدید خواهد بود موضوعی قابل بحث است. بسیاری بر این عقیده اند که وخامت اقتصادی موجب تحریک توده ها علیه رژیم می شود و ممکن است بهار عربی را به ایران بکشاند. امکان این مساله وجود دارد چرا که ایران خود چنین حرکاتی را (مشابه آنچه در تونس و مصر رخ داد) در سال ۲۰۰۹ تجربه کرد اما آن جنبش ها پیش از آنکه در سراسر کشور انتشار یابد سرکوب شد. بهار عربی دیر یا زود به ایران و دیگر کشورهای غیردموکراتیک منطقه گسترش می یابد. در همین حال، بسیاری تحلیلگران بر این باورند که قدرت ایران در مقابله با تحریم های غرب تا حدود زیادی ناشی از توان این کشور در بسیج مردم و رژیم های دوست در سراسر دنیا از طریق تبلیغات ضد غرب است.
مقامات غربی در هفته های گذشته گفته اند که کشورهای تولیدکننده نفت در خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی، کمبود نفت ایران در بازار را که به علت تحریم ها به وجود می آید جبران می کنند. در همین حال تهران به کشورهای حاشیه خلیج فارس درباره جبران این کمبود از طریق افزایش صادرات نفت به غرب هشدار داده است. نظر شما درباره تهدیدات ایران علیه کشورهای خلیج فارس چیست؟ اثر این مسأله بر اوضاع داخلی ایران چه خواهد بود؟
البته در حال حاضر موضع ایران بسیار ضعیف تر از قبل است و این نه تنها به علت برنامه هسته ای این کشور بلکه همینطور به خاطر حمایتش از رژیم اسد در سوریه است، اقدامی که تقریباً مخالفت همه کشورها - از جمله کشورهای خلیج فارس را - با مداخله ایران در سوریه برانگیخت. عربستان سعودی، قطر، بحرین و امارات عربی متحده درصدد هستند تا کمبود صادرات نفت از سوی ایران را جبران کنند. کاملا واضح است که که تحریم ها به نوسانات شدیدی منجر می شود و قیمت جهانی نفت را افزایش خواهد داد، مساله ای که خود به بی ثباتی اقتصاد بین الملل و به خطر افتادن رونق دوباره اقتصاد جهانی می انجامد.
