بهاء الحریری – عکس از اسوشیتدپرس
قبل از ترور رفیق حریری در مرکز شهر بیروت در سال ۲۰۰۵، نام او را در خبرهای مربوط به پروژه‌های ساختمانی شرکتش که در لبنان و عربستان سعودی انجام می‌شد، می‌شنیدیم. شاید معروف‌ترین پروژه، پروژه “سولیدر” بود که با هدف احیا و بازسازی بیروت بعد از ویرانی‌های باقی‌مانده به دنبال سال‌ها جنگ داخلی انجام شد.
از میان پسرهای رفیق الحریری، سعد، راه پدر را در دنیای سیاست دنبال کرد و پسر بزرگش، بهاء‌الدین راه او را در دنیای تجارت پی گرفت و بدین ترتیب شرکت خانوادگی “اوگر” در عربستان سعودی در ابتدای سال ۲۰۰۸ با راه‌اندازی گروه هوریزون با تمرکز روی املاک و مستغلات در لبنان، اردن و عربستان سعودی کارش را ادامه داد.
بزرگ‌ترین پروژه این شرکت تا به امروز در منطقه ابدالی در مرکز عمان، پایتخت اردن انجام شده؛ پروژه‌ای تجاری با بودجه چندین میلیارد دلاری که با هدف ساخت مرکز جدید منطقه تجاری شهر راه‌اندازی شد و عملیات احیا و بازسازی خود را هم برای ایجاد یک قطب گردشگری و تجارت در منطقه با روندی سریع آغاز کرد. این پروژه – که در سال ۲۰۰۴ با همکاری یک شرکت ساخت و توسعه دولتی اردن آغاز شد – در مسیر کار، شرکای جدیدی را از جمله شرکت پروژه‌های کویت، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های هولدینگ در خاورمیانه، پیدا کرد.
الشرق الاوسط مدتی بعد از اینکه ملک عبدالله اردن در تاریخ ۱۱ ژوئن به صورت رسمی خبر از افتتاح فاز اول این پروژه، مرکزی تجاری که با بودجه نیم میلیارد دلار ساخته شده، داد، به سراغ بهاء‌الدین الحریری رفت.
الشرق الاوسط: منشاء ایده پروژه ابدالی از کجاست؟
بهاء الحریری: ۱۴ سال پیش، زمانی که پدرم ملاقاتی با ملک عبدالله دوم داشت، از ایشان مشاوره‌ای خواست. در پاسخ پدرم، پادشاه هم چند پشنهاد را مطرح کرد؛ از جمله اینکه چگونه می‌توان سرمایه‌گذاری را به اردن آورد. چند ایده مطرح شد که یکی از آنها ایجاد مرکزی تجاری در قلب عمان بود؛ منطقه‌ای که بتواند سرمایه‌گذاران بین‌المللی، منطقه و اردن را به خود جذب کند. صحبت‌هایی ردوبدل شد که در نهایت به شراکت میان بخش خصوصی و دولتی منتهی شد. بعد از مرگ پدرم، من تصمیم گرفتم که این فرآیند را ادامه دهم.
آیا مرحله اجرایی به سرعت آغاز خواهد شد؟
بله و این پروژه با همکاری منابع اوگر سعودی و هوریزون- شرکتی که در زمینه املاک و مستغلات سرمایه‌گذاری می‌گند – آغاز شد. چند روز پیش افتتاح فاز اول دقیقا به شیوه مشابه پروژه سولیدر که در مراحل مختلف انجام شد، به پایان رسید. ما بخش مهمی از پروژه، تقریبا ۵۰ درصد را از سر گذرانده‌ایم.
چرا ۱۴ سال طول کشید تا این پروژه به مرحله اجرا برسد؟
ما امیدوار بودیم که بتوانیم پروژه را پیش از این به پایان برسانیم ،اما بحران مالی جهانی در سال ۲۰۰۸ منجر به رکود اقتصادی جهانی شد. ما از خودمان پرسیدیم: آیا پروژه را در بحبوحه بحران اقتصادی پایتخت انجام می‌دهیم؟ و جواب بدون شک منفی بود. ما و اردنی‌ها می‌دانستیم که انجام پروژه در چنین شرایطی فاجعه‌ای اقتصادی خواهد بود. بحران نه تنها اروپا و آمریکا بلکه تمام منطقه خاورمیانه و آفریقای شمالی را تحت تاثیر خود قرار داده بود. به همین دلیل ما تصمیم گرفتیم پروژه را به تعویق بیندازیم.
آیا در مسیر با مشکلات مالی مواجه شدید؟
هرگز. شرکت ما به لحاظ سرمایه‌ای که به خاطر و برای این پروژه در اختیار دارد، سومین شرکت ارزشمند کشور محسوب میشود. ما بیشتر از هر بانکی در اردن سرمایه در اختیار داریم.
گفته میشود که پروژه در تامین نقدینگی با مشکلاتی مواجه بوده و به همین خاطر پای شرکت پروژه‌های کویت به عنوان شریک به این پروژه باز شده؟
بر خلاف چیزی که شما می‌گویید، کویتی‌ها برای دو پروژه، مرکز خرید و مراکز اسپا، به ما پیوستند و هر دو پروژه به خوبی انجام شد. تعویقی که در کارمان به وجود آمد، عامدانه بود و به خاطر بحران مالی که تمام دنیا را تحت تاثیر خود قرار داده بوده، رخ داد. کویتی‌ها هم با افتتاح فاز اول قبل از این تاریخی که حالا صورت گرفته، مخالف بودند. حالا شرایط اقتصادی در اردن، منطقه و سایر کشورهای جهان بهتر شده؛ و گواهش هم افزایش ۱۵ درصدی میزان گردشگری به اردن در سال ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ است. به همین علت، ما معتقدیم که جو فعلی در این مقطع برای افتتاح این پروژه مناسب بود.
آیا موانعی دیگری هم وجود داشت که منجر به تاخیر پروژه شد؟
بله، پروژه‌های دیگری هم در این میان وجود داشت، از جمله افتتاح فرودگاه بین‌المللی ملکه آلیه. در خصوص این پروژه همکاری ویژه‌ای میان بخش خصوصی و دولتی صورت گرفت و موفقیت‌آمیز هم بود. این پروژه قرار بود در ۲ یا ۳ سال افتتاح شود اما به خاطر تردید‌هایی که بر سر امکان و توانایی مدیریت ۹ میلیون مسافر وجود داشت، به تعویق افتاد. حالا فرودگاه راه افتاده و توانایی خودش را ثابت کرده و به همین علت افراد زیادی را هم به سمت خود کشانده.
آیاوضعیت سیاسی کشورهای عربی تاثیر منفی روی پروژه داشت؟
بدون شک تاثیر داشته اما به ابدالی صرفا به عنوان یک پروژه مستغلاتی دیگر نگاه نکنید. پادشاه اردن از آنجایی که به رویکردی یکپارچه در قبال گردشگری اعتقاد دارد، هدفش رقابت با سایر کشورها نیست. به عنوان یک گردشگر عرب شما می‌توانید به ایتالیا، اسپانیا، یونان و کشورهای دیگر بروید.
پادشاه احساس می‌کند که جهان عرب باید در زمینه گردشگری تنوع ایجاد کند؛ با وجود کشورهایی چون مصر، لبنان، اردن، دوبی و سایر کشورها. چنین دیدگاهی باعث تقویت و نه تضعیف گردشگری میشود. پدرم هم همین تفکر را داشت. تنوع جاذبه‌های گردشگری گزینه‌های زیادی در اختیار گردشگران می‌گذارد، چه این جاذبه‌ها در جهان عرب باشد، یا کشورهای حاشیه خلیج یا کشورهای دیگر. امروز اردن جاذبه‌های گردشگری فعال زیادی دارد از جمله دریای مرده، وادی رم، جرش و عقبه. این مراکز گردشگری طی سال‌ها تا این اندازه پیشرفت کرده. ۱۴ سال پیش، دریای مرده فقط یک هتل داشت اما امروز بیش از ۷ هتل در این منطقه وجود دارد.
اردن به دنبال طرحی استراتژیک برای گردشگری است و در عین حال ابدالی هم به عنوان مرکزی برای جذب تجار اردن، منطقه و خارجی در نظر گرفته میشود. چند تجار از جهان عرب و منطقه خلیج فارس همین حالا هم خواستار ابدالی هستند، به دو دلیل عمده: اول اینکه ۲ میلیون نفر از جمعیت عراقی‌ها پراکنده شده‌اند و اگر وضعیت عراق ثبات پیدا کند، اردن همیشه در طول تاریخ دروازه عراق بوده و بدین ترتیب تبدیل به مرکزی برای جذب تجار در عراق و همچنین انجام معاملات تجاری بین دو کشور میشود. دوما اگر وضعیت سوریه هم به ثبات برسد، هزینه احیای این کشور بیش از ۲۰۰ میلیون دلار آمریکایی خواهد شد و باز هم در اینجا اردن مرکزی برای کمک و همکاری در این کار خواهد شد.
فکر می‌کنید کل پروژه چه زمانی به پایان برسد؟
اگر هیچ بحران مالی دیگری رخ ندهد، به امید خدا، ما امیدواریم که پروژه تا پایان سال ۲۰۱۸ تکمیل شود. ما نیمی از فاز اول را به پایان رساندیم، که کل آن در سال ۲۰۱۶ تکمیل خواهد شد. مرحله دوم هم دقیقا دو سال دیگر به پایان خواهد رسید.
مناطق گردشگری معروفی در اردن وجود دارد، از جمله عقبه، جرش و دریای مرده که یکی از عوامل مهم جذب گردشگران محسوب میشود، اما پادشاه اردن به ایده جذب گردشگران به اردن و سایر کشورهای عربی اعتقاد دارد. او به رقابت میان شهرها فکر نمی‌کند و این دیدگاهی است که گردشگری دنیای عرب و یکپارچگی اقتصادی را تقویت می‌کند.
هدف غایی این پروژه چیست؟
هدف این پروژه این است که تبدیل به مرکز کلیدی برای همکاری شرکت‌ها در منطقه شود و ما همین حالا هم توجه برخی شرکت‌ها را به خود جلب کرده‌ایم. این را هم نباید فراموش کرد که منطقه در آستانه پیشرفت‌های مهم‌تر است؛ اگر سوریه به صلح برسد، بدون شک روی جنبش کارگری در منطقه تاثیر خواهد گذاشت، به خصوص اگر شرکت‌ها تمایل به مشارکت در فرآیند بازسازی داشته باشند. همین تمایل با توجه به اندازه ویرانی‌هایی که در کشور به وجود آمده، به کار و تلاش زیادی نیاز دارد. از سوی دیگر اگر وضعیت امنیتی عراق هم به ثبات برسد، اردن سود زیادی نصیبش خواهد شد. ما امیدواریم اگر در سوریه و عراق صلح و ثبات ایجاد شود، همه چیز برای اهداف و شرایط بهتر توسعه یابد.
اگر چنین اتفاقی رخ ندهد، چه میشود؟
فکر نمی‌کنم تاثیری روی رشد اقتصادی در اردن داشته باشد، مخصوصا حالا که روند کاری ما در مسیر توسعه بیشتر حرکت می‌کند که خب اتفاق خوبی است.
خود پروژه نهاد دولتی است یا خصوصی؟
در واقع شراکتی است میان بخش خصوصی و دولتی. دولت زمین را در اختیارمان قرار می‌دهد و ما مسئولیت ساخت و ساز را برعهده داریم. این همکاری میان بخش خصوصی و عمومی به خاطر پویایی بخش خصوصی و همچنین ثبات بخش عمومی موفق عمل کرده. ایده همکاری میان دو بخش خصوصی فرصت‌های زیادی را ایجاد و رونق تجاری هم به توسعه ملی کمک خواهد کرد.
خدمات این پروژه به اردنی‌ها چه خواهد بود؟
نباید فراموش کرد که این پروژه هزاران فرصت شغلی و سرمایه‌گذاری برای مردم اردن ایجاد خواهد کرد. این منافع بی‌واسطه منافع باواسطه دیگری هم با خود به همراه خواهد داشت که منجر به رشد تجاری در مرکز شهر خواهد شد و روی کل وضعیت اقتصادی کشور هم تاثیر خواهد داشت.
هزینه نهایی این پروژه چقدر خواهد بود؟
۵ میلیارد دلار اما اگر ارزش زمین را هم بخواهیم اضافه کنیم، هزینه نهایی دست‌کم یک و نیم میلیارد دلار دیگر اضافه می شود و ما را به دومین شرکت بزرگ کشور بعد از بانک عربی اردن تبدیل خواهد کرد.
این طور که به نظر می‌رسد که چند برج مسکونی هم بخشی از این پروژه هستند. آیا مسکن هم بخشی مهمی از پروژه است؟
نه اصلا؛ ساخت مسکن کوچک‌ترین بخش این پروژه است؛ به بیش از ۲۰ درصد کل پروژه هم نمی رسد. بخش‌های مازاد پروژه صرفا برای تجارت و منفعت شرکت‌ها انجام میشود.
به نظرتان نتیجه این پروژه را چه زمانی خواهید گرفت؟
همین حالا نتیجه کار را تا اندازه‌ای گرفته‌ایم. این پروژه تولید را آغاز کرده، بسیاری از شرکت ها کارشان را آغاز کرده‌اند و برج‌های مسکونی هم به اتمام رسیده‌اند. ما فقط منتظر خریداران هستیم که بیایند و ثبت‌نام کنند.
پایگاه شرکت شما، هوریزون کجاست؟
در لبنان و اردن؛ از آنجایی که این دو منطقه برای کار املاک بهترین گزینه هستند.
چرا این قدر روی بخش املاک تمرکز کرده‌اید؟
تغییر و تحولات اخیر نشان داده که بخش املاک و مستغلات کمترین آسیب را از اتفاق‌های سیاسی و اقتصادی می‌بیند… اگر اتفاقی رخ دهد، قیمت املاک شاید بالا برود اما سقوط نمی‌کند، در عوض وقتی دوباره وضعیت ثبات پیدا کند، قیمت‌ها دوباره بالا می‌‌رود. ما هم دیدیم که این بخش سقوط نکرده، به جز در وخیم‌ترین دوران اقتصادی، اما به هر حال بازار در نهایت خودش خودش را احیا می‌کند.