رژه افرادی از داعش در شهر الرقه قبل از حملات ائتلاف ضد داعش

قاهره – ولید عبد الرحمان

کارشناسان و تحلیلگران هشدار دادند که غرب با بازگشت پیکارجویان گروه تروریستی داعش به کشورهایشان با بن بست خطرناکی روبروست. گروه داعش شکست های سنگین روزانه ای در سرزمین “خلافت” (مورد ادعای این گروه) در سوریه و عراق متحمل می شود. به گفته کارشناسان آنچه که غرب را بیش از هر چیزی به وحشت انداخته عملیات احتمالی عوامل داعش در این کشورها نیست بلکه گسترش نفوذ داعشی ها در کشورهای غربی و ترویج اصول و مبانی این گروه و عضوگیری و جلب هواداران و طرفداران تازه است. چنانچه کار به اینجا بکشد دیگر محدود کردن حوزه نفوذ آنها کار چندان آسانی نیست. به باور تحلیلگران همزمان با اعمال محدودیت از سوی غرب بر عوامل “داعش” وظیفه این افراد تنها به عضوگیری در راستای تضمین وجود نیروی انسانی همیشگی به دور از چشم حکومت ها محدود خواهد شد. شاید برخی گمان کنند که بازگشت افراد داعش به کشورهایشان منجر به کم رنگ شدن اندیشه افراطی و توبه آنان می شود اما این افراد خود را از دید پنهان نگه می دارند تا اینکه فرصتی متناسب با تاکتیک های نظامی آنها پیش بیاید.

آمارها و گزارش ها حاکی از آن است که حدود ۲۰ درصد مجموع افراد منتسب به گروه تروریستی و تندروی داعش را پیکارجویان خارجی تشکیل می دهند. این بدان معناست که نزدیک به ۴ هزار پیکارجوی داعش از کشورهای اروپایی هستند. با این اوصاف، غرب با چالش های واقعی گوناگونی روبروست. در حالیکه کارشناسان و تحلیلگران هشدار داده اند که کشورهای غربی با بن بست خطرناکی روبرو هستند بنا به یک پژوهش انجام شده توسط مرکز فتوای مصر، پیامد ناشی از بازگشت پیکارجویان خارجی که در صفوف گروه های تندرو پیکار می کنند ممکن است بحران های امنیتی عمده ای را در کشورهایشان به دنبال داشته باشد؛ به ویژه اینکه، برخی از این افراد از سر انتقام بابت شکست های”داعش” در خاورمیانه قصد انجام عملیات انتحاری در کشورهایشان دارند.

به گفته این پژوهش “بازگشت پیکارجویان خارجی به کشورهای غربی یک چالش وحشتناک برای این کشورها به شمار می رود؛ چرا که این افراد عامل تهدید جدی برای امنیت ملی و ثبات اجتماعی و فکری در جامعه تلقی می شوند. این امر، موجب می شود تا کشورهای غربی برای جلوگیری از ورود غیرقانونی تروریست ها و تندروها به اقدامات سخت گیرانه تری در رابطه با امنیت مرزهای زمینی و دریایی و بنادر و فرودگاه ها روی آورند.”

البته، گزارش های اروپایی هم پیشتر هم به این نکته اشاره کرده بودند که “داعش” چندی ماهی است که برنامه ای برای بازگشت پیکارجویان خارجی به اروپا طرح ریزی کرده است. این پیکارجویان با پر کردن فرم های ویژه ای تعهد داده اند که دست به عملیات خرابکارانه در اروپا بزنند. به گفته ناظران این افراد نمونه یک بمب ساعتی هستند که ممکن است در هر لحظه و هر جای دنیا منفجر شود. همانطور که همه می دانیم، “داعش” همواره غربی ها را تهدید به انجام حملاتی می کند که حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۱ در نیویورک در مقابل آنها ناچیز به نظر می رسد. داعش به تازگی کشورهای عضو ائتلاف ضد داعش از جمله آمریکا و روسیه و برخی کشورهای عربی را تهدید کرده چنانچه دست از حمایت آمریکا در حمله به سرزمین “خلافت” مورد ادعا در سوریه و عراق برندارند حملات مرگباری در این کشورها انجام می دهد.

عملیات و عضو گیری

سرتیپ السید عبدالمحسن کارشناس مسائل امنیتی از مصر می گوید “بسیاری از عوامل داعش برای انجام عملیات تروریستی و کمک به عضوگیری در اروپا به کشورهایشان بازگشته اند. به دنبال شکست های اخیر این گروه در سوریه و عراق، حالا این افراد، اعضای تازه وارد را قانع می کنند تا عملیات تروریستی انجام دهند.” وی افزود ” همزمان با اعمال محدودیت ها از سوی غرب بر عوامل “داعش” وظیفه این افراد تنها به عضوگیری در راستای تضمین وجود نیروی انسانی همیشگی به دور از چشم حکومت ها محدود خواهد شد. آنها از میان دختران و پسران جوان یارگیری می کنند.” نتایج یک پژوهش مصری نشان می دهد کشورهای جهان به خصوص فرانسه و آلمان و انگلیس و بلژیک و هولند در وضعیت آماده باش برای مقابله با تهدیدهای احتمالی پیکارجویان داعش که به اروپا بازگشته اند قرار دارند. این نتیجه با دیدگاه کارشناس مصری همسویی دارد. در این پژوهش بر این مساله تاکید شده که داعش تهدید کرده تا برای تلافی شکست های خود در سوریه و عراق حملات تروریستی در اروپا در آینده انجام دهد. به گفته این پژوهش “مبارزه با تروریسم به یک حوزه جغرافیایی به خصوصی محدود نمی شود و هیچ کشوری الان از دست تروریسم در امان نیست.”

بنابراین، باید راهکارهای واقعی برای مبارزه با تندروی و تروریسم وضع شود و نباید دامنه تهدید پیکارجویان خارجی را تنها به اروپا محدود کرد بلکه این تهدید تمام کشورهای جهان را در برمی گیرد.

در این راستا، دکتر محمد احمد الدش یکی از چهره های دانشگاهی مصر می گوید “تحولات اخیر و مقابله با داعش و شکست های پی در پی این گروه باعث شد تا برخی از پیکارجویان داعش مناطق درگیری های مسلحانه در سوریه و عراق را ترک کنند و راهی کشورهای غربی شوند. پیکارجویان به کشورهای خودشان به ویژه آلمان و روسیه برگشته اند.” وی افزود “نخستین چیزی که به ذهن آدمی خطور می کند این است که افرادی که به کشورهایشان برگشته اند در آنجا دست به عملیات تروریستی می زنند؛ دقیقا مثل همان بمبگذاری های فردی که پیشتر اتفاق افتاد.” او خاطر نشان کرد ” آنچه که غرب را بیش از هر چیزی به وحشت انداخته عملیات احتمالی عوامل داعش در این کشورها نیست بلکه گسترش نفوذ داعشی ها در کشورهای غربی و ترویج اصول و مبانی این گروه و عضوگیری و جلب هواداران و طرفداران تازه است. چنانچه کار به اینجا بکشد دیگر محدود کردن حوزه نفوذ آنها کار چندان آسانی نیست و این کشورها، زمانی به منطقه کشمکش های مسلحانه تبدیل خواهند شد.”

*با وجود جدایی افراد از داعش اما خطر همچنان پابرجاست

به باور ناظران، “داعش” الان به شدت تلاش می کند تا جلوی جدایی افراد منتسب به این گروه را بگیرد؛ چرا که این افراد به قدرت دروغین و توهم “دولت خلافت” مورد ادعای داعش پی برده اند و این گروه برای جلوگیری از فرار افراد به اقداماتی از قبیل مصادره گذرنامه آنان روی آورده است. داعش ، همچنین، پیکارجویانی که قصد فرار از نبرد با نیروهای عراقی را داشتند به اتهام خیانت بزرگ اعدام کرد. سرنوشت مشابهی هم در انتظار افرادی بود که می خواستند از این گروه جدا شوند. ناظران به این مساله اشاره می کنند که کلیه اعدام های “داعش” در ملأ عام و جلوی چشم بقیه پیکارجویان انجام می شود. “داعش” بدین وسیله می خواهد به فضای وحشت و ترس پیکارجویان دامن بزند تا به فکر بازگشت به کشورهایشان نیفتند.

“داعش” از زمان پیدایش در سال ۲۰۱۴ در راستای عضو گیری بیشترین تعداد ممکن از مسلمانان مقیم اروپا برای دستیابی به اهداف استراتژیک عمل کرد. این گروه از مساله سردرگمی جوانان در اروپا بهره برداری کرد؛ جوانانی که در جوامع اروپایی به حاشیه رانده شده اند یا اینکه از آگاهی دینی درستی برخوردار نیستند. شمار کسانی که در سال های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ از کشورهای اروپایی به داعش ملحق شدند افزایش قابل توجهی داشت که کشورهای فرانسه و انگلیس بیشترین سهم را در این زمینه داشتند. بیشتر پیکارجویان راهی سوریه شدند. در ماه آوریل ۲۰۱۴ کشور فرانسه از برنامه ای برای بررسی نحوه تعامل با پیکارجویان فرانسوی در صفوف “داعش” خبر داد. در مقابل، داعش هم به سردادن شعارهای تهدید به قتل و شعارهای غیر قابل باور مثل اینکه “آمریکا هرگز روز خوشی نخواهد دید” و “فتح اروپا” اکتفا نکرد و پا به عرصه عمل و تهدید واقعی گذاشت. عملیات فردی توسط عوامل این گروه که در کشورهای مورد تهدید مقیم هستند شروع شد. این سیاست راهبردی داعش “گرگ تنها” نام گرفت. تعریفی که کارشناسان از این سیاست ارائه می دهند این است که یک فرد بدون رجوع به سازمان فرماندهی اصلی به کشتار و بمب گذاری دست می زند.

دکتر الدش استاد دانشگاه رشته تبلیغات و فرهنگ اسلامی در مصر می گوید بازگشت پیکارجویان داعشی به کشورهایش تبعاتی برای آن کشورها دارد. کشورهای غربی باید در ابتدا به رصد تحرکات عوامل داعش و فهم کار و روش برنامه ریزی و شیوه های اختفا و پنهان شدن و مبارزه آنها بپردازند. تدابیر امنیتی بر شهروندان تشدید شود. او افزود “چنانچه “داعش” موفق به گسترش نفوذ خود شود بی گمان این امر، تاثیرات سیاسی و اجتماعی و اقتصادی منفی بر این کشورها خواهد داشت. در حوزه سیاسی، سیاستمداران و صاحبنظران سرگرم یافتن شیوه ای برای مقابله با داعش و بررسی راهکارهای ریشه کن کردن عوامل داعش می شوند. از لحاظ اجتماعی، فضای حاکم بر جامعه سرشار از انتظار و احتیاط و وحشت ناشی از احتمال انجام عملیات تروریستی و بمبگذاری در هر زمان و مکانی خواهد بود. از لحاظ اقتصادی، ساختارها و منابع اقتصادی این حکومت ها در معرض نابودی و تخریب قرار می گیرد.” او خاطر نشان کرد “کشورهای اروپایی به این تهدیدها واقف هستند و تلاش های خود را برای جلوگیری از ورود عوامل گروه داعش به درون شهرها برای فعال کردن هسته های غیرفعال و به راه انداختن خون و خونریزی در خاک کشورهای غربی افزایش می دهند.” وی در ادامه گفت “شاید عده ای فکر کنند که بازگشت افراد داعش به کشورهایشان در غرب به معنای رویگردانی آنها از اندیشه های افراطی و توبه بابت ارتکاب جنایت های شنیعشان است. این در حالیست که ساختار روحی و فکری این افراد در بیشتر اوقات گویای چنین چیزی نیست. اگر این افراد واقعا خواهان توبه بودند باید خود را تسلیم مقامات مسئول می کردند و به شکل عادلانه ای در دادگاه حضور می یافتند تا دست هایشان که آغشته به خون بیگناهان است پاک شود. اما، اینطور نیست. این افراد وارد کشورهایشان می شوند و تا یک فرصت مناسب از دیده ها پنهان می شوند. آنها به یارگیری مشغول می شوند؛ افراد تازه کاری که به تخریب و نابودی و آتش افروزی هایی می پردازند که تر و خشک را می سوزاند. ”

استراتژی مبارزه با تروریسم

در این راستا، پژوهش مرکز فتوای مصر خواستار ایجاد یک استراتژی برای مبارزه با تروریسم در همه کشورهای جهان شد. این پژوهش خواستار بازنگری کشورها در رویکردهای امنیتی و دفاعی و وضع تدابیر امنیتی سخت گیرانه تری در مناطق مرزی زمینی و دریایی و بنادر و فرودگاه ها شد تا اینکه پیکارجویان “داعش” یا سازمان های تندروی دیگر فرصتی برای ورود به کشورها نداشته باشند.

کودکان و زنان بیوه

بنا به برخی گزارش ها، “داعش” از یک برنامه خطرناک برای تعامل با مساله فرار پیکارجویان خارجی به کشورهایشان استفاده می کند. این گروه از کودکان و زنان بیوه برای انجام ماموریت های رزمی و کشتار و بمبگذاری بهره می گیرد. به گفته پژوهش مصری، این گروه قصد دارد تا ارتش جدیدی برای تقویت کادر خود تاسیس کند؛ ارتشی که اعضای آن را کودکان ده تا پانزده ساله تشکیل می دهند “اشبال جند الخلافه” نام دارد. این کودکان بستگان خود را در جریان عملیات رزمی “داعش” از دست داده اند. بیوه زنان هم به این ارتش ملحق می شوند. از نگاه این پژوهش، داعش به دلیل حمایت لجستیک محدود از این گروه و کمبود نیروی انسانی به دنبال جدایی هواداران عقیدتی این گروه به این رویکرد روی آورده است.

بنا به تازه ترین داده ها، شمار پیکارجویان “داعش” در سوریه وعراق به کمتر از ۲۲ هزار نفر کاهش یافته است. این رقم، پیشتر چیزی در حدود ۳۰ هزار نفر بود. بخشی از آن به دلیل حمله های هوایی ائتلاف جهانی ضد داعش به رهبری آمریکا است که تا کنون منجر به کشته شدن شمار زیادی از پیکارجویان داعش در خاورمیانه شده است