نیروهای داعش – عکس از خبرگزاری فرانسه

داعشی ها مدعی خلافت بر زمین هایی هستند که از خراسان بزرگ در آسیای میانه تا شبه قاره هند و مغرب عربی در شمال آفریقا و اندلس در اسپانیای امروز، را در بر می گیرد و قلب آن عراق و شامات است و البته به علاوه سرزمین حجاز و یمن و ایران کنونی. اما، داعش حالا چه میزان از این امپراطوری اسلامی را تصرف کرده است و تحت حاکمیت خود دارد؟ نگاهی به نقشه مناطق تحت تصرف داعش نشان می دهد که این گروه سرزمین هایی را در کنترل خود دارد که در غرب و شمال غرب عراق، شرق و شمال شرقی سوریه هستند. مهمترین این مناطق عبارتند از:

١- سرزمین های بیابانی شرق رودخانه فرات در سوریه: در این منطقه تحت تصرف داعش، شهر بزرگی وجود ندارد و مهمترین شهر تحت کنترل داعش در درون خاک سوریه شهر مرزی البوکمال است که در مقابل منطقه قائم در مرزهای مشترک سوریه و عراق قرار دارد. داعش اکنون تقریبا کنترل کامل منطقه ای میان شهر مرزی البوکمال تا شهر دیرزور مرکز استان دیرزور سوریه را در اختیار دارد. مناطق تحت کنترل داعش در سوریه در واقع عمدتا در مناطق بیابانی شرق سوریه قرار دارند که در شرق رود فرات قرار دارند.

۲- شهر مرزی قائم: شهر قائم شهری مرزی بین عراق و سوریه است که در استان الانبار عراق قرار دارد. این شهر ماه گذشته به تصرف نیروهای داعش درآمد. اهمیت این شهر در وجود جاده و گمرکی است که آمد و شدهای مرزی بین غرب عراق و شرق سوریه را تامین می کند. کنترل نیروهای اسلامگرا بر مناطق همجوار قائم در درون خاک سوریه، سلطه داعش بر قائم را تحکیم بخشیده است.

شهر رمادى مرکز استان الانبار تنها شهر مهم این استان است که در اختیار دولت و ارتش عراق است

۳- فلوجه: مهمترین شهر عراقی که قبل از حملات ماه گذشته داعش در کنترل این گروه قرار داشت، فلوجه بود. فلوجه که یکی شهر سنی نشین است در ۷۰ کیلومتری غرب بغداد پایتخت عراق و بر سر راه بغداد به «امان» پایتخت اردن قراردارد. فلوجه تقریبا در تمامی سال های بعد از سقوط حکومت صدام حسین یکی از کانون های مقاومت مسلحانه در برابر حاکمان جدید عراق و نیروهای بین المللی حاضر در عراق بوده است.

۴- شهرهای راوه و عانه و حصیبه: شهرهای راوه، عانه و حصیبه در نزدیکی مرز عراق و سوریه قرار دارند و ماه گذشته در پی سلسله حملات داعش در مناطق مرزی با سوریه به تصرف این گروه درآمدند. این شهرها کوچک هستند، اما اهمیت آنها در دسترسی آنها به مرز و گذرگاه مرزی با سوریه است. این شهرها در امتداد جاده های مرزی عراق به سمت سوریه قرار دارند. تصرف این سه شهر و نیز فلوجه امکان تدارکات دولت مرکزی و ارتش عراق برای دفاع از شهر رمادی مرکز استان الانبار را کاهش داده است، زیرا در استان الانبار هم اکنون عمده شهرها و مناطق خارج از شهرها در اختیار داعش و سایر مخالفان دولت نوری المالکی است.

۵- رطبه: شهر کوچک رطبه بر سر راه ترانزیتی بغداد-رمادی به سمت امان پایتخت اردن قرار دارد. این شهر که آخرین شهر عراق در مسیر حرکت به سوی اردن است، از این لحاظ اهمیت دارد که در واقع بر جاده استراتژیک بغداد-امان اشراف دارد و تردد در این جاده که برای اقتصاد عراق و اردن اهمیت دارد، تابعی از وضعیت حاکم بر این شهر است. داعش در مجموع با تصرف قائم و شهرهای دیگر در استان الانبار هم اکنون کنترل گذرگاه های مرزی با سوریه (گذرگاه قائم)، اردن (گذرگاه طرابیل) و عربستان (گذرگاه عرعر) را در اختیار دارد.

۶- موصل: موصل بزرگترین شهر تحت تصرف داعش به شمار مى رود و مرکز اعلام خلافات و دولت اسلامی داعش به رهبرى ابوبکر البغدادی است. موصل سومین شهر بزرگ عراق بعد از بغداد و بصره و بزرگترین شهر سنی نشین عراق است. موصل که مرکز استان نینوا است در حدود ۴۰۰ کیلومتری شمال بغداد قرار دارد و جمعیت آن نزدیک به دو میلیون نفر است. موصل تا پیش از تشکیل کشور عراق در دهه ۱۹۲۰، با بغداد و بصره، سه ایالت از ایالت های امپراطوری عثمانی به شمار می رفت. موصل در حدود ۱۰۰ سالی که از تشکیل عراق جدید می گذرد، کانون زندگی افسران و ژنرال های ارتش عراق بوده است. هم اکنون نیز گفته می شود که بسیاری از نیروهای رزمی داعش را افسران و نظامیان به جا مانده از ارتش منحله حکومت صدام تشکیل می دهند که در موصل اقامت داشته و در پی انحلال ارتش از وضعیت خود ناراضی بوده اند. موصل اولین شهر مهم عراق بر سر راه ورود رود بزرگ دجله به شمار می رود و سد موصل یکی از بزرگترین سدهای عراق به شمار می رود که هم اکنون در خارج از مناطق تحت کنترل داعش و تحت کنترل نیروهای پیشمرگه کرد است.

۷- بیجی: شهر بیجی در عراق به خاطر پالایشگاه معروف آن شناخته می شود که یکی از بزرگترین پالایشگاه های عراق است و در ۲۵۰ کیلومتری شمال بغداد قراردارد. این پالایشگاه یک سوم سوخت داخلی مورد مصرف عراق را تامین می کند. بیجی بر سر راه بغداد به موصل و در حاشیه رود دجله قراردارد.

۸- تکریت: تکریت زادگاه صدام حسین و مرکز استان صلاح الدین، از دیگر شهرهای تحت تصرف داعش است. تکریت که در مسیر موصل به سمت بغداد پس از بیجی قراردارد در ۱۴۰ کیلومتری شمال بغداد و نزدیک رود دجله واقع شده است. ارتش جدید عراق که تحت فرمان نوری المالکی است در هفته های گذشته چندین عملیات بزرگ را برای بازپس گیری این شهر ۲۵۰ هزارنفری انجام داده است، ولی هنوز بر این شهر کنترل کاملی بدست نیاورده است.

علاوه بر شهرهاى تصرف شده فوق، داعش براى تصرف برخی شهرهاى مهم دیگر نیز تلاش مى کند که دو مورد از آن، سامرا در شمال بغداد و بعقوبه در شمال شرق بغداد است.

سامرا: نیروهای داعش از هنگام شروع حملات خود برای تصرف موصل و سایر شهرهای عراق، تلاش بسیاری کرده اند تا سامرا را نیز به تصرف خود درآورند. سامرا پایین تر از تکریت و نزدیکتر به بغداد است. سامرا در ۱۲۰ کیلومتری شمال بغداد و بر سر راه موصل- بغداد قرار دارد و جمعیت آن که ترکیبی از شیعه و سنی است، حدود سیصد هزار نفر برآورد شده است.

سامرا که در تاریخ عراق به عنوان یک پایگاه نظامی در دوران خلافت بنی عباس تاسیس شد، محل دفن امام هادی و امام حسن عسگری دو تن از امام هاى شیعه است. وجود مقبره این دو امام شیعه باعث اهمیت نمادین این شهر برای شیعیان و داعش شده است. داعش که به شدت با وجود اماکن مقدسه شیعه مخالف است و تهدید به تخریب آنها کرده است از یک سو درصدد است تا اماکن مقدس شیعیان در سامرا را به شکل نمادین تخریب کند و از سوی دیگر با تصرف سامرا راه خود به سوی بغداد را بگشاید.

بعقوبه: بعقوبه به عنوان یک شهر عمدتا سنی نشین مرکز استان دیالی در شمال شرقی بغداد است. این شهر که حدود ۶۰ کیلومتری بغداد است نزدیک به پانصد هزار نفر جمعیت دارد. نیروهای داعش در هفته های گذشته تلاش کرده اند تا با تصرف مناطق اطراف این شهر و نفوذ به آن کنترل آن را بدست گیرند، اما شهر هنوز در کنترل ارتش عراق و شبه نظامیانش شیعه است.