ایران در آستانه فروپاشی... بحران اقتصادی پس از بازگشت تحریم های آمریکا

پیش از اجرایی شدن تحریم های آمریکا در ۷ آگوست، ارگان های با نفوذ حکومتی کشور به روحانی درباره لزوم برخورد با فساد تذکر تند و تیز داده بودند. علی خامنه ای، رهبر ایران، درباره لزوم برخورد با مفسدان اقتصادی و سپاه پاسداران درباره کنترل قیمت ارز به روحانی تذکر دادند. نمایندگان مجلس هم از روحانی خواستند تا با حضور در صحن مجلس به تشریح دلایل شرایط بد اقتصادی بپردازد. اما ارگان های حکومتی به سیاست های لازم برای تعامل با فضای نارضایتی و خشم از وخیم تر شدن شرایط در ایران اشاره نکردند.

سیاست های اقتصادی دولت هم نتوانستند در فروکشاندن غول گرانی افسارگسیخته کاری از پیش ببرند. گزارش رسانه های ایران در آخرین روز کاری ایران حاکی از آن است که نرخ دلار دوباره در مسیر افزایشی قرار گرفت.

قیمت دلار دوباره از ده هزار و ۶۰۰ تومان عبور کرد. روزنامه های اقتصادی نسبت به بازگشایی و آغاز به کار صرافی ها بعد از ماه ها تعطیلی و کسادی ابراز امیدواری کردند.

خبرگزاری های رسمی ایران از نوسان قیمت دلار چند روز بعد از اعلام عدم ممنوعیت مبادله ارزی در بازار ثانویه خبر دادند. بازار ثانویه ارز به منظور ساماندهی به بازار ارز توسط دولت فعال شد. سیاست جدید دولت در پی تعیین عبد الناصر همتی به عنوان رییس بانک مرکزی اعلام شد.

قیمت دلار روز چهارشنبه (۸ اگوست) به ۹ هزار و ۷۰۰ تومان رسید. به گزارش خبرگزاری میزان -سایت خبر رسانی قوه قضاییه جمهوری اسلامی- عباس جعفری دولت آبادی دادستان تهران اخلال گران در بازار ارز و طلا را به اعدام تهدید کرد.

گویا، هدف اقداماتی که توسط دولت، آنهم ۴۸ ساعت قبل از اجرای تحریم های آمریکا در هفته گذشته اعلام شد جلوگیری از ضربه جدی به اقتصاد ایران است که اصولا از چند ماه پیش گرفتار بحران شده است.

قیمت مواد خوراکی در چند هفته اخیر بیش از ۵۰ درصد گران تر شده که همین موجب بروز اعتراضات گسترده به شرایط بد معیشتی شد.

سیاست دولت ایران در راستای ایجاد ثبات در بازار ارز با فعال کردن بازار ثانویه و ایجاد نرخ رسمی پیامدهای معکوس به دنبال داشته و منجر به سقوط بیشتر ارزش ریال شد.

واقعیت این است که ضربه اصلی آمریکا به ایران از طریق آغاز تحریم نفتی ایران در نوامبر اعمال می شود. این تحریم ها شامل شرکت ها و کشورهایی می شوند که با ایران معامله نفتی می کنند. نفت شریان اقتصادی ایران است.

برجام به عنوان کارت برنده روحانی در جریان انتخابات ریاست جمهوری ۹۶ به شمار می رفت. روحانی در آن زمان گفت برجام منجر به سرازیر شدن سرمایه های خارجی به کشور و رونق اقتصادی می شود. ایران با محاصره و انزوای اقتصادی روبرو است.

اما با گذشت تنها سه سال از برجام ورق برگشت و به جای اینکه روحانی ثمره های برجام را بچیند باید برای مردم توضیح می داد که چطور اوضاع دگرگون شد و چطور باید آن را اصلاح کرد.

سعید لیلاز اقتصاددان و یکی از مشاوران دولت در همین زمینه به بلومبرگ گفت: «دولت روحانی هیچ درک درستی از اتفاقاتی که قرار است در صورت ادامه تحریم ها بیفتد ندارد. مردم اعتماد خودشان را به دولت از دست داده اند و به دنبال سیاست های موثر هستند. دیگر برای آنها فرقی نمی کند که آیا ریشوها این سیاست را در پیش بگیرند یا کرواتی ها.»

با اینکه روحانی لباس روحانیت به تن کرده اما به عنوان رییس جمهور میانه رو در ایران شناخته می شود.

این شرایط، رییس جمهور ایران را میان دو سنگ آسیاب قرار داده است. روحانی، از یک سو، با فشار روحانیون اصولگرایی که از آغاز منتقد برجام بودند روبرو است و از سوی دیگر، او به دلیل عدم انجام اصلاحات سیاسی و اقتصادی در دو سال نخست اجرای برجام در معرض انتقاد گسترده قرار دارد. ایران بعد از اجرای برجام دستاوردهایی کسب کرد. صادرات نفت این کشور افزایش یافت اما دولت از شغل آفرینی باز ماند. جوانان زیر ۳۰ سال در ایران حدود ۶۰ درصد جمعیت کشور را تشکیل می دهند.

نظرسنجی مشترک موسسه نظر سنجی «ایران پول» در شهر تورنتو و مرکز مطالعات بین المللی و امنیتی دانشگاه مریلند آمریکا در سال جاری نشان داد که ۵۸ درصد شهروندان ایرانی گفتند که شرایط اقتصادی در حال بدتر شدن است. این در حالیست که ۲۸.۵ درصد شرکت کنندگان در نظر سنجی در ماه آگوست ۲۰۱۵ یعنی یک ماه بعد از برجام گفته بودند که شرایط اقتصادی رو به وخامت است.

انیسه بصیری تبریزی از موسسه رویال یونایتد سرویس در لندن می گوید «هیچ راهکار واقعی در ایران وجود ندارد.» نامزد عوامگرای اصولگرایان در انتخابات ریاست جمهوری ۹۶ شکست سنگینی خورد.

بحران کنونی ایران ممکن است به تقویت قدرت روحانی و قرار گرفتن نخبگان سیاسی در کنار روحانی در برابر آمریکا به منظور حفظ نظام بینجامد.

امیر هندیجانی عضو ارشد شورای آتلانتیک می گوید «هیچ فرقی بین اصلاح طلبان و اصولگرایان در شرایط کنونی ایران وجود ندارد. همه در معرض سرنوشت واحدی قرار دارند».